Geneeskundige ziektenleer
2022-2023 -1e master
1
,Contents
1. Grote huisdieren ......................................................................................................................................................... 4
1.1. Urinair stelsel........................................................................................................................................................ 4
1.1.1. Aandoeningen van de nier ..................................................................................................................... 4
1.1.2. Aandoeningen van de ureters ............................................................................................................... 8
1.1.3. Aandoeningen van de blaas ................................................................................................................... 9
1.1.4. Aandoeningen van de urethra ........................................................................................................... 13
1.2. Endocriene & metabole aandoeningen .................................................................................................. 15
1.2.1. Equine metabool syndrome (EMS) ................................................................................................... 15
1.2.2. Pituitary Pars Intermedia Dysfunction (PPID)................................................................................ 19
1.2.3. Aandoeningen van de schildklier ...................................................................................................... 23
1.2.4. Aandoeningen van de bijnier ............................................................................................................. 24
1.2.5. Calcium ........................................................................................................................................................ 25
1.2.6. Magnesium ................................................................................................................................................ 28
1.2.7. Kalium .......................................................................................................................................................... 28
1.3. Spier...................................................................................................................................................................... 30
1.3.1. Congenitale / erfelijke aandoeningen ............................................................................................. 36
1.3.2. Traumatische aandoeningen ............................................................................................................... 43
1.3.3. Infectieuze aandoeningen.................................................................................................................... 44
1.3.4. Immuun gemedieerde aandoeningen............................................................................................. 44
1.3.5. Metabole aandoeningen ...................................................................................................................... 44
1.3.6. Nutritionele aandoeningen ................................................................................................................. 44
1.3.7. Toxische aandoeningen......................................................................................................................... 45
1.3.8. Tumorale aandoeningen ...................................................................................................................... 49
1.4. Lever ..................................................................................................................................................................... 50
1.4.1. Hepatoencephalopathie ....................................................................................................................... 53
1.4.2. Hepatitis ...................................................................................................................................................... 56
1.4.3. Leververvetting ......................................................................................................................................... 64
1.5. Bovenste luchtwegen ..................................................................................................................................... 71
1.5.1. Differentiaallijsten (voor frequente klachten) ............................................................................... 71
1.5.2. Aandoeningen van de neus................................................................................................................. 72
2
, 1.5.3. Aandoeningen van de luchtzakken .................................................................................................. 74
1.5.4. Aandoeningen van de farynx .............................................................................................................. 76
1.5.5. Aandoeningen van de larynx .............................................................................................................. 83
1.5.6. Aandoeningen van de trachea ........................................................................................................... 86
1.6. Diepe luchtwegen ........................................................................................................................................... 87
1.6.1. Aandoeningen van de diepe luchtwegen ...................................................................................... 88
2. Kleine huisdieren ................................................................................................................................................... 112
2.1. Gezondheidsscreening ................................................................................................................................ 112
2.2. GI-klachten....................................................................................................................................................... 121
2.3. Huid .................................................................................................................................................................... 133
2.4. Cardiologie....................................................................................................................................................... 140
2.5. Haematologie ................................................................................................................................................. 149
2.6. Neurologie ....................................................................................................................................................... 157
2.6.1. Aanvallen .................................................................................................................................................. 157
2.6.2. Abnormaliteit van het gangwerk ..................................................................................................... 162
3
,1. Grote huisdieren
1.1. Urinair stelsel
1.1.1. Aandoeningen van de nier
De onderstaande aandoeningen gaan we één voor één bespreken!
1. Congenitale afwijkingen
2. Acute nierinsufficiëntie (komt vaker voor bij KHD)
3. Chronische nierinsufficiëntie (komt vaker voor bij KHD)
4. Renale tubulaire acidose
o Minder belangrijk: komt bij zeldzame gevallen voor bij paarden
5. Niertrauma
6. Niercysten
7. Nierstenen (soms bij oude paarden en mestvee, vooral stieren omdat die moeite hebben
met het passeren van de steentjes door hun urethra
8. Niertumor
1. Congenitale afwijkingen
• Agenesie – hypoplasie
o Unilateraal – bilateraal
o Groeivertraging tot neonatale stefte
o Vaak gecombineerd met andere afwijkingen
• Enzymdefecten (oxalosis) => weinig voorkomend.
• Niercysten => zien we frequenter, niet echt bij paarden maar wel bij runderen en schapen.
Is vaak een toevalsbevindingen, ze hebben er normaliter vrij weinig last van zolang het
nergens op duwt (wanneer het bijvoorbeeld een hele grote cyste is of wanneer er heel veel
cystes zijn)
o Rund / schaap
o Symptoomloos
o Groot of polycysteus: eventueel nierinsufficiëntie
2. Acute Nierinsufficiëntie
Kan prerenaal, renaal en postrenaal.
• Acute tubulaire necrose
o Vasomotor nefropathie: te weinig perfusie, te weinig druk. Kan door hypovolemie,
hypotensie, bloedverlies. Is vaak gecombineerd met thrombi / DIC (diffuse intravasale
coagulatie) t.g.v. endotoxemie bijvoorbeeld bij colon torsies, maar ook primair
nefrotoxische stoffen. Dus pathologiën die coagulatie problemen veroorzaken
kunnen leiden tot thrombi in de niertubuli en dus tot acute tubulaire necrose.
▪ Toxisch: nierwaarden verhogen in het bloed
▪ Kan door congestief hartfalen komen, je zie dan de verhoogde nierwaarden
▪ Je ziet dit meer bij KHD dan bij GHD
4
,• Toxische nefropathie: vooral bij hoge concentraties en langdurige toediening
o Aminoglycosiden: neomycine >> genta, amikacine…
▪ Dehydratatie bij langdurige toediening. Dus urine opvolgen (voornamelijk
eerst eiwit, later ureum en creat). Schade is erger bij gedehydrateerde dieren
want dan heb je minder doorbloeding waardoor de toxische effecten sterker
zijn. Dus bij heel veel ziektes wordt er infuus gegeven om o.a. dit te
vermijden.
o NSAIDs
▪ Overdosering bij dehydratatie => medullaire en papillaire necrose
o Pigment nefropathie (nefronen dicht: myoglobine > hemoglobine) => veroorzaken
dan ook donker gekleurde urine = pigmenturie. Ze verstoppen de nefronen en dan
krijg je hogere nierwaarde door slechte filterfunctie. Dit zie je bij dieren met
hemolyse en myopathieën. Deze dieren kan je vochttherapie geven om de nieren
beter te doen flushen.
o Eikel intoxicatie / Vit D / (bietenkoppen: oxalaat en nitraat)
o Zware metalen (lood, …): ook andere symptomen
o Diagnose: anamnese + symptomen acute nierinsufficiëntie. Bepaalde parameters
gaan heel snel aangeven dat de nierfunctie ondermaats is.
• Acute interstitiële nefritis
o Zelden en onderkend bij GHD, t.g.v. minder diagnostische technieken en
mogelijkheden dan bij de KHD
o Kan veroorzaakt worden door immuunreacties (vb. betalactam, sulfamiden)
o Interstitium gaat onsteken => oedeem en infiltratie interstitium
• Acute bacteriële nefritis
o Onderdeel van sepsis bij veulen (Actinobacillus: kan ook longonsteking veroorzaken
maar de nier is ook een target)
o Opklimmend vanuit blaas, bijvoorbeeld cystitis die opklimt naar en nefritis
veroorzaakt (stenen in, bijvoorbeeld de urethra, kunnen predisponerend zijn)
o Leptospirose kan oogproblemen (uveïtis), nierproblemen en abortus geven. En
zelden bij veulens: ook ernstige longpathologie en longbloedingen!
• Symptomen acute nierinsufficiëntie
o Vaak vage klachten: suf, anorexie, lichte koliek, opgetrokken buik
o Symptomen van de onderliggende oorzaak (kunnen allerlei dingen zijn: o.a. toxemie,
septicemie, hypovolemie)
o Als je dus bijvoorbeeld een dier hebt met spuitende diarree t.g.v. een endotoxemie
dan moet je er even bij stilstaan dat de nier checken ook waardevol is. De nier is niet
per se de primaire oorzaak maar kan er wel bijkomen
• Diagnose
o Anamnese: uitsluiten van prerenale of postrenale letsels
5
, o Bloedonderzoek: stijging ureum/creat, hyponatriemie, hypo (of hyper)chloremie,
hyperkaliemie, hyperfosfatemie (vooral KHD, paard en rund ook PO4 excretie via
speeksel-pens- ..), hypo (of hyper)calcemie, ...
▪ Fosfaat en calcium zijn minder belangrijk want ze zijn vaak minder duidelijk
▪ Kalium in de bloedbaan wordt zeer nauw gereguleerd, als dat stijgt betekent
dat de nier dat slecht uitscheidt, of er is bijvoorbeeld een blaasruptuur (dan
absorbeert het peritoneum al die urine met kalium). Kalium zit veel in het
gras, vooral in de zomer. Te hoog of te laag kaliumgehalte in het bloed is
gevaarlijk!
▪ Hypokaliëmie moet heel voorzichtig worden behandeld. Dit in tegenstelling
tot natrium, dat kan je zo in een dier gooien (IV)
▪ Wees voorzichtig! Creatinine en ureum gaan pas stijgen als driekwart van de
nierfunctie verloren is…
▪ Vroege detectie: SDMA (symmetric dimethylarginine) = nieuw! Bij KHD de
normaalste zaak. Bij paarden is dit vrij nieuw. Is een goede bloedparameter!
Als deze stijgt is dit een goede vroege detectie van nierinsufficiëntie.
o Urine onderzoek:
▪ Begin fase: Anurie/oligurie/normale urine productie
▪ Latere fase: / polyurie
▪ Lage dichtheid, proteïnurie, (hematurie), enzymurie (GammaGT = parameter
in het bloed voor galgangschade van de lever, maar ht zit ook in de tubuli
van de nier dus bij urine onderzoek is het een parameter voor nierfunctie ),
eiwitcasts, niercellen, ...
▪ Te hoge dichtheid (>1.025) eerder indicatief voor prerenaal probleem
o Echografie: initieel (soms) zwelling nieren. Veel makkelijker bij KHD. Bij veulens en
kalveren kan soms nog wel.
o Acute nierinsufficiëntie geeft vaak een gezwollen nier die dan hypoechogeen is. Bij
chronische nierinsufficiëntie worden de nieren vaak kleiner en fibreuzer
(schrompelnier), dan zijn ze hyperechogeen.
o Behandeling instellen en kijken naar effect
• Behandeling
o Moeilijk te herstellen, je kan enkel ondersteunend behandelen
o Hypovolemie: herstel circulerend volume (infuus / drenchen)
o Herstel ionaire en zuur-base defecten:
▪ Vooral te laag natrium en chloor / te hoog kalium (glucose, alkaliniseren,
insuline, diuretica)
• Bij te hoog kalium in het bloed: insuline toedienen kan helpen. Dit
duwt glucose en kalium in de cel. Dan daalt het circulerende
kaliumgehalte. MAAR ook het glucosegehalte en hypoglycemie kan
zeer gevaarlijk zijn. Dus als je dit doet moet je ook heel secuur glucose
toedienen. Dit is in de praktijk niet zo makkelijk.
6
, • Glucose kan je wel gewoon makkelijk IV geven! De pancreas gaat dan
zelf insuline vrijgeven!
• Alkaliniseren: waterstof en kalium in het bloed gaan elkaar afwegen
om in en uit de cel te gaan.
▪ Opvolgen ureum/creat: vlugge daling in 24 u indien prerenaal
o Herstel bloeddruk:
▪ Hypertone NaCl (7,2%, 4cc/kg)
▪ Dobutamine
o Oligurie: furosemide / mannitol
o Opletten bij nierblokkage en anurie (myoglobine)
3. Chronische nierinsufficiëntie
• Kan glomerulair of tubulair / interstitieel
• Glomerulair
o Glomerulonefritis
o Immuuncomplex depositie t.h.v. glomeruli
o Paard: Streptococcen (droes) – EIA (equine infectious anemia)
o Rund:
▪ Chronische ontsteking: overmaat afzetting amyloid A
▪ Amyloid A: niet afbreekbare fibrillen thv glomeruli, lever, bijnieren, SVS
▪ Albuminurie – hypoproteinemie – resorptiestoornissen - diarree -...
▪ Zwavelnier
▪ Nierinsufficiëntie mogelijk
• Tubulair / interstitieel
o Paard
▪ Vooral chronische interstitiele nefritis
▪ Gevolg van acute tubulaire letsels of van nierstenen
▪ Evolutie naar fibrose mogelijk (schrompelnier)
▪ Soms pyelonefritis (E. coli)
o Rund
▪ Pyelonefritis (urolithiasis)
▪ Opklimmende infectie uit distale urinewegen
▪ Soms hematogeen
▪ Corynebacterium renale, E. coli, Trueperella pyogenes,
Salmonella
• Symptomen
o Vermageren, variabele eetlust, oedeemvorming, ongemak / koliek, …
o Bloedonderzoek
▪ Uremie
▪ Hypochloremie, hyponatriemie, (hyperkaliemie), (hypercalcemie-
▪ paard), (hypermagnesiemie), fosfor normaal of gedaald
▪ Anemie (katabool en EPO daling)
7
, ▪ Hypoproteinemie: vooral bij amyloidose en glomerulonefritis
o Urine onderzoek
▪ Isosthenurie (1.008-1.012) (eventueel hoger bij proteinurie e.d.)
▪ Polyurie bij tubulaire letsels
▪ Proteinurie vooral bij glomerulaire letsels
▪ Hematurie, pyurie en bacteriurie bij pyelonefritis of nierstenen
▪ Soms klonters / etter te zien bij pyelonefriti
• Diagnose
o Anamnese
o Bloed en urine onderzoek
o Echografie
o Functioneel onderzoek
o Nierbiopsie
• Behandeling
o Slechte prognose
o Tijdelijke stabilisering met symptomatische therapie
o Langdurig AB bij pyelonefritis
4. Nierstenen
• Vage klachten
• Vermageren, lichte koliek
• Eventueel complicaties: infectie – cysten – insufficientie
• Diagnose door echografie
• In 10%: meerdere stenen/lokaties
• Behandeling: chirurgie – nefrectomie – lithotripsie - …
1.1.2. Aandoeningen van de ureters
We gaan de volgende aandoeningen één voor één bespreken:
1. Congenitale afwijkingen
2. Obstructie van de ureters
3. Ontsteking
4. Ruptuur
1. Congenitale afwijkingen
• Ectopische ureter: uitmonding in vagina of urethra, normaal of gedilateerd
• Meestal vrouwelijke dieren
• Incontinentie (van bij geboorte en urinaire dermatitis)
• Vaginoscopie, cytoscopie
• Als unilateraal: nefrectomie
• Als bilateraal: transpositie
8
,2. Obstructie van de ureters
• Urolithiasis
• Vooral bij het paard
• Meestal voor de bekkeningang
• Soms bilateraal
• Koliek (acuut tot chronisch)
• Nierstuwing
• Diagnose: ROZ, echografie
• Behandeling: chirurgie?
3. Ontsteking van de ureter
• Meestal samen met andere delen urinewegen
• Diagnose: urine onderzoek + echo / ROZ
4. Ruptuur
• Veulens
• Traumatisch ?
• Urineophoping: retro of intraperitoneaal
• Symptomen ongeveer zoals blaasruptuur maar nog gevulde blaas (1 ureter meestal nog
intact)
• Operatief? Moeilijk
1.1.3. Aandoeningen van de blaas
De onderstaande aandoeningen gaan we één voor één bespreken.
1. Cystitis
2. Blaasstenen
3. Blaasruptuur
4. Blaasatonie
5. Blaastumoren
1. Cystitis
• Zelden primair, meestal secundair aan:
o Stenen, gruis
o Catherisatie
o Trauma bij de partus
o Ledigingsproblemen
• Symptomen en diagnose
o Frequent en pijnlijk urineren
o Soms urinaire dermatitis
o Soms bloederig urine, voornamelijk bij stenen bij het paard
9
, o Zelden algemeen ziek tenzij ook nierinfectie
o Urine onderzoek
▪ Bacteriurie, pyurie, proteinurie, (hematurie), blaascellen
▪ Bacteriologie: midstream, catheter
▪ Paard: E. coli, proteus, klebsiella, enterobacter, pseudomonas
▪ Rund: corynebacterium renale, E. coli
o Endoscopie
• Behandeling
o Etiologisch
o Antibiotica: antibiogram (sulfa/trim, ampi, peni, (cephalo, quinolones))
o Duur naargelang effect en onder controle urine
o Blaasspoelingen als veel debris (sabuleuze cystitis)
o Rund: economische aspect bekijken (nierletsels?)
2. Blaasstenen
• Vooral symptomen bij paard
• Veel en eventueel pijnlijk urineren tijdens of na arbeid
• Hematurie
• Oorzaak ?: ontsteking, voeding, ‘nidus’ (eiwit dr NSAID), ...
• Ca carbonaat, oxalaat, fosfaat
• Diagnose
o Symptomen en anamnese
o ROZ
o Echografie, endoscopie
o Urine onderzoek (altijd Ca-carbonaat in urine paard): bacteriën?
• Behandeling
o Chirurgie
o Endoscopie (forceps, basket,...)
o Medicamenteus?
3. Blaasruptuur
• Paard
o Veulen, voornamelijk hengstveulens
▪ Eerste levensdagen: trauma? Meestal tussen 24 en 72 uur
• Meestal dorsaal, maar kan op elke plaats optreden
• Soms ventraal, blaastop
▪ Later:
• Urachusproblemen (op de blaastop heb je de urachus die naar de
navel verloopt – soms heb je t.h.v. de navel een infectie → kan lekkage
geven t.h.v. die blaastop) OF (waar de urachus aan de huid komt, dat
daar necrose is en dan loopt die urine daar langs, kan subcutaan
komen zitten of in het peritoneum → symptomen uroperitoneum)
10
