Vraag 1:Bespreek de 2 dimensies van de menselijke waardigheid, en geef 1
voorbeeld waarin ze botsen
Een eerste dimensie van de menselijke waardigheid is de lichamelijke zelfbeschikking. Hierbij
is er sprake van een subjectief recht, omdat het lichaam zo sterk met de mens als
rechtssubject is verbonden. Vb) Grondrecht van lichamelijke integriteit, informele consent bij
de dokter…
Een tweede dimensie van de menselijke waardigheid is het feit dat het lichaam
beschermenswaardig is. Het lichaam is sterk verbonden met de persoon, en krijgt op die
manier een bijzondere juridische status. Het is een objectief deel van het recht.
Meestal lopen deze twee dimensies in dezelfde richting. Bijvoorbeeld, het is nooit oke om
iemand te martelen, omdat dit tegen de wil van de persoon is (en zijn subjectief recht tot
lichamelijke zelfbeschikking dus wordt geschonden) en omdat ook het lichaam met zijn
bijzondere juridische status wordt aangetast (het objectieve wordt dus ook geschonden).
Soms vindt er echter een botsing tussen deze 2 dimensies plaats. We geven het voorbeeld
van de SM-rechter. Het ging hier om feiten waarbij een man (die toevallig ook rechter was)
met zijn vrouw in hun vrije tijd aan SM deden. Hierbij was ook steeds een dokter aanwezig,
en er vonden zeer ernstige lichamelijke praktijken plaats, waarbij de geslechtdelen van de
vrouw bijvoorbeeld werden dichtgenaaid. Het lichaam en haar persoonlijke integriteit
werden dus duidelijk aangetast, dit is ‘constraint’ van de objectieve dimensie van de
menselijke waardigheid. Wat deze zaak echter zo speciaal maakte, is dat er volledige
toestemming voor werd gegeven door de drie betrokkenen, inclusief de vrouw. De vrouw
heeft dus haar grondrecht van lichamelijke zelfbeschikking gebruikt.
De praktijken werden gefilmd, en het openbaar ministerie is er uiteindelijk achter gekomen.
Hier komen dus duidelijk de twee dimensies van de menselijke waardigheid met elkaar in
botsing. De menselijke waardigheid als recht van zelfbeschikking staat tegenover het
objectieve respect dat men aan het lichaam verschuldigd is. De autonomie en de keuzes van
de vrouw moeten worden gerespecteerd, maar anderzijds is er een objectief aspect van
menselijke waardigheid waarvan men niet kan afwijken. In deze zaak is de rechter uiteindelijk
veroordeeld geworden. Deze zaak toont aan dat de dimensies dus vaak met elkaar in conflict
kunnen komen.
(Ander voorbeeld: dwergwerpen (een soort traditie die letterlijk mag worden genomen, het
gaat om personen met dwergziekte die vrijwillig in de lucht worden geworpen als
entertainment) Burgemeesters wilden deze praktijken afschaffen, maar de mensen met
dwergziekte waren het er niet mee akkoord, omdat het hun manier was om geld te
verdienen, en het hun recht was de keuze te maken. De burgemeesters gingen hierop in door
te zeggen: ‘We doen het voor u, u mag niet als object worden behandeld, dat is in strijd met
uw mensenrechten’. Opnieuw duidelijke botsing tussen autonomie en objectieve
waardigheid.)
1
, (Ander voorbeeld: draagmoederschap, hierbij wordt opnieuw dezelfde probleemstelling
gemaakt, waarbij vrouwen dus kinderen dragen voor andere mensen. Dit is een soort
dienstverlening waarbij uw lichaam als een louter economisch instrument wordt gebruikt.
We kunnen ons weer afvragen of dit geen schending is van de waardigheid van de vrouw en
haar lichaam.)
(Nog een laatste ander voorbeeld: genetische modificatie van het nageslacht. Dit is al reeds
enkele keren gebeurd in de wereld, maar er moeten toch ethische vragen bij worden gesteld.
Het is een mensenrecht om zelf uw leven te bepalen, maar kunnen we dit ook doortrekken
naar het bepalen van hoe uw kind er zal uitzien, of welke eigenschappen uw kind wel/ niet
heeft? Het EHRM heeft zich hierover uitgesproken en zegt dat het is toegelaten indien het is
om te vermijden dat uw kind een ernstige ziekte zal hebben. De Raad van Europa heeft een
anderre visie, en vindt dat het volledig verboden moet zijn. (Dit is vreemd, omdat de Raad
van Europa zicht op artikel 8 EVRM baseert ten voordele van het kind, terwijl je ook artikel 8
EVRM zou kunnen gebruiken ))
Geef de 3 conflicterende interpretaties/ benaderingen van de menselijke
waardigheid
Ten eerste is er de bioconservatieve benadering van de menselijke waardigheid. Deze
benadering vindt dat de menselijke waardigheid te vinden is in het behoud van de
biologische en genetische eigenschappen van de mens. In deze zin is er ook een voorstel
gedaan tot ‘convention of de preservation of the human species (Annas, Andrews en Isasi
2002)’. (Dit is een verdrag dat nooit is geratificeerd) Het gaat om het behoud van het
menselijke ras, waarbij het menselijke ras vreemd genoeg wordt voorgesteld als een soort
bedreigde diersoort.
Bioconservatisme gaat over het behoud van het leven zoals het nu is, het behoud van de
menselijke natuur. De bioconservatisten hebben veel kritiek op de transhumanistische
stroming. (De bekendste bioconservatieve filosofen zijn Francis Fukuyama, Leon Kass en
George Annas)
Ten tweede is er de transhumanistische benadering. Deze benadering vindt dat de
menselijke waardigheid te vinden is in het streven naar een zo goed mogelijke mens. We
bevinden ons op het domein van de mensverbetering.
Er kwam wel van verschillende kanten kritiek op deze benadering. Zo werd er door het
international committee on genomen editing de Transhumanist declaration gedaan.
Ook de bioconservatieven zijn zoals reeds aangekaart zeer erg gekeerd tegen de
transhumanisten. Ze vinden dat het streven naar beter en beter worden als mens, kan
uitmonden in het veriles van onze menselijkheid. Ze worden eerder een kunstwerk, een
machine, iets aanpasbaar, en ze verliezen zo net de speciale status van mens-zijn.
2
