SAMENVATTING PRIVAAT
RECHT
Inhoud
Les 1: Personen- en familierecht – De persoon........................................................................................................5
Begrippen..............................................................................................................................................................5
De natuurlijke persoon......................................................................................................................................5
De rechtspersoon..............................................................................................................................................6
Categorieën van personen....................................................................................................................................6
De rechtspersoon..................................................................................................................................................6
Publiekrechtelijk rechtspersonen......................................................................................................................6
Privaatrechtelijke rechtspersonen....................................................................................................................7
Feitelijke verenigingen......................................................................................................................................7
Les 2: Personen- en familierecht – De persoon........................................................................................................7
De natuurlijke persoon..........................................................................................................................................7
Bescherming van de fysieke integriteit.................................................................................................................7
Zelfbeschikkingsrecht............................................................................................................................................8
Euthanasie – algemene regels...........................................................................................................................9
Zwangerschapsafbreking of abortus – algemene regels...................................................................................9
Bloeddonatie.....................................................................................................................................................9
Orgaandonatie...................................................................................................................................................9
Donatie van voorplantingscellen (zaad- en eicellen)......................................................................................10
Begin van het juridisch leven..............................................................................................................................10
Einde van het juridisch leven..............................................................................................................................11
Les 3: Personen- en familierecht – de persoon.......................................................................................................11
De staat van de persoon.....................................................................................................................................11
De bekwaamheid.................................................................................................................................................12
Rechtsonbekwaamheid...................................................................................................................................12
Handelingsonbekwaamheid............................................................................................................................13
Bewijs van staat en onbekwaamheid..............................................................................................................14
Les 4: Personen en familierecht – De attributen van de persoon..........................................................................14
De naam..............................................................................................................................................................14
Familienaam....................................................................................................................................................15
Voornaam........................................................................................................................................................16
Handelsnaam...................................................................................................................................................16
, Naamsverbetering...........................................................................................................................................16
Naamsverandering..........................................................................................................................................16
De woonplaats.....................................................................................................................................................17
Huurwoning.....................................................................................................................................................17
De nationaliteit....................................................................................................................................................18
Toekenning van de nationaliteit......................................................................................................................18
Nationaliteitsverkrijging..................................................................................................................................19
Verlies van nationaliteit..................................................................................................................................20
Les 5: Personen en familierecht – Het huwelijk......................................................................................................20
Begrippen............................................................................................................................................................20
Soorten samenlevingsvormen.............................................................................................................................21
Vier mogelijke samenlevingsvormen..............................................................................................................21
Huwelijk...............................................................................................................................................................21
Grondvereisten (= voorwaarden)....................................................................................................................22
Vormvereisten.................................................................................................................................................23
Gevolgen voor de persoon..............................................................................................................................23
Procedure dringende en voorlopige maatregelen..........................................................................................25
Les 5: personen en familierecht – Echtscheiding....................................................................................................25
Soorten echtscheiding.........................................................................................................................................25
Echtscheiding op grond van Onherstelbare Ontwrichting (EOO)...................................................................26
Echtscheiding door Onderlinge Toestemming (EOT)......................................................................................27
Overzicht verschilpunten EOO en EOT............................................................................................................27
Les 5: vermogensrecht – begrippen........................................................................................................................27
Begrippen............................................................................................................................................................27
Les 5: Vermogensrecht – Zakelijke rechten............................................................................................................28
Eigendomsrecht...................................................................................................................................................29
Vruchtgebruik......................................................................................................................................................29
Les 5: Vermogensrecht – Huwelijksvermogenrecht...............................................................................................30
Het wettelijk stelsel.............................................................................................................................................30
Het stelsel van scheiding van goederen..............................................................................................................31
Het stelsel van algehele gemeenschap...............................................................................................................31
Huwelijkscontract................................................................................................................................................31
Les 6: Vermogensrecht - Erfrecht............................................................................................................................32
Begrippen............................................................................................................................................................32
Erfkeuzes.............................................................................................................................................................32
Invloed huwelijksstelsel......................................................................................................................................33
Erfrecht – bloedverwanten.................................................................................................................................34
, De regel van de orde.......................................................................................................................................34
De regel van de graad......................................................................................................................................34
De regel van de plaatsvervulling.....................................................................................................................35
De regel van de kloving...................................................................................................................................35
Langstlevende echtgenoot..................................................................................................................................36
Langstlevende samenwonende partner.............................................................................................................37
Testament............................................................................................................................................................38
Drie soorten testamenten...............................................................................................................................39
Les 7: afstamming en adoptie.................................................................................................................................39
Afstamming.........................................................................................................................................................39
Moederlijke afstamming.................................................................................................................................39
Vaderlijke afstamming....................................................................................................................................40
Adoptie................................................................................................................................................................42
Les 8: Ouderlijke plichten en rechten.....................................................................................................................43
Ouderlijke plichten..............................................................................................................................................43
Onderhoudsplicht voor minderjarige kinderen..............................................................................................43
Onderhoudsplicht voor meerderjarige kinderen............................................................................................44
Ouderlijke rechten...............................................................................................................................................44
Ouderlijk gezag................................................................................................................................................44
De uitoefening van het ouderlijk gezag..........................................................................................................45
Recht op persoonlijk contact van andere personen.......................................................................................45
Onderhoudsplicht van de kinderen tegenover hun ouders............................................................................45
Ontvoogding....................................................................................................................................................45
Les 8: De voogdij......................................................................................................................................................46
Les 9: Verbintenissenrecht – De onrechtmatige daad............................................................................................47
Inleiding...............................................................................................................................................................47
De onrechtmatige daad.......................................................................................................................................48
Fout..................................................................................................................................................................48
Schade.............................................................................................................................................................49
Causaal verband..............................................................................................................................................49
Aansprakelijkheid voor andermans daad............................................................................................................49
Aansprakelijkheid voor zaken.............................................................................................................................50
Beroepsgeheim...................................................................................................................................................50
Les 10: Verbintenissenrecht – overeenkomsten.....................................................................................................51
Soorten overeenkomsten....................................................................................................................................51
Basisbeginselen...................................................................................................................................................51
Geldigheidsvoorwaarden....................................................................................................................................52
,Tenietgaan van verbintenissen...........................................................................................................................52
Bewijs van overeenkomsten...............................................................................................................................53
Koop....................................................................................................................................................................53
Huur.....................................................................................................................................................................53
Woninghuur.....................................................................................................................................................54
,LES 1: PERSONEN- EN FAMILIERECHT – DE PERSOON
BEGRIPPEN
Personenrecht: vakgebied dat betrekking heeft op de status en de bescherming van de persoon als enkeling
Onderdeel van het burgerlijk recht die in het algemeen bepaald wie een persoon is en wat zijn rechten of
plichten zijn en de bescherming van die persoon regelt
Familierecht: rechtsgebied binnen het burgerlijk recht dat de regels omvat betreffende de privaatrechtelijke
verhoudingen tussen personen, zoals huwelijk, geregistreerd partnerschap, echtscheiding, alimentatie,
afstamming en adoptie
Heel wat relaties tussen personen- en familierecht!
De persoon: elke entiteit die drager kan zijn van rechten en plichten
Ook dieren? Sommige dieren intelligenter dan sommige mensen (bv: chimpansees, dolfijnen, vogels, …)
Ook artificiële intelligentie? Artificiële intelligentie slimmer dan mens (bv: computer vs mens schaken, Waze)
Mens schuift meer op richting machine en omgekeerd Waar ligt de grens? Grens = echte mens zijn
Soorten personen:
I. De natuurlijke persoon Criterium: mens zijn (ook baby’s, hersendode mensen, …)
II. De rechtspersoon omwille van twee noden:
a. Kapitaal samenbrengen
b. Aansprakelijkheid beperken
DE NATUURLIJKE PERSOON
Niet altijd zo geweest:
Aantal eeuwen geleden onderscheid tussen mensen die wel en die niet anturtisch konden leven
Figuur van de burgerlijke dood: rechter kon al je rechten ontnemen, waardoor je geen mens meer
was
Vogelvrij verklaard worden (je was gewoon een object of een ding)
Afgeschaft door discussie met de VS in de 19 e eeuw: VS had slaven voor productie textiel
goedkoop! Handelsconflict Amerikanen zagen probleem niet, want wij deden zelfde met
burgerlijke dood afschaffing burgerlijke dood
Visie dieren is ook veranderd!
Vroeger: dieren konden voor de rechtbank verschijnen en werden aangehouden in cel
Dierenprocessen (veroordelen tot ophanging, geen recht meer op goederen, …)
Nu: baasjes van dieren worden veroordeeld
We kennen dieren geen rechten toe, maar ook geen verantwoordelijkheden
Wetgeving op dierenwelzijn: wetgeving ter bescherming van waardevolle zaken
19e eeuw: industriële revolutie!
Oprichting fabrieken veel geld nodig
Oprichting vennootschappen (om discussies te voorkomen + aansprakelijkheid)
, o Oprichting vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid (BVBA: besloten
vennootschappen beperkte aansprakelijkheid Nu: BV)
Oprichting rechtspersonen
DE RECHTSPERSOON
Kapitaal samenbrengen
Aansprakelijkheid beperken
Enkel wat je in de onderneming hebt ingebracht
Bescherming van de fysieke persoon
Rechtspersonenrecht (19e eeuw)
Rechtspersonen hebben ook een naam, woonplaats, nationaliteit, …
Maar kunnen niet adopteren, dingen met kinderen, …
Alles in de zakelijke context (contracten sluiten, verrichtingen, …)
CATEGORIEËN VAN PERSONEN
Natuurlijke persoon: de mens met zijn rechten en plichten
Rechtspersoon: groepering van personen en / of middelen die aan het rechtsverkeer kan deelnemen als drager
van subjectieve rechten en plichten
DE RECHTSPERSOON
Problemen:
Nood aan systeem voor kapitaalopbouw
Nood aan beperking van aansprakelijkheid
Ontstaan van een aparte persoon, los van de mens (abstract persoon)
Onderscheid tussen:
Publiekrechtelijke rechtspersonen
Privaatrechtelijke rechtspersonen
Feitelijke verenigingen
PUBLIEKRECHTELIJK RECHTSPERSONEN
Voorbeelden: gemeenschappen, gewesten, lokale besturen, Bpost, Proximus (= allemaal
overheidsrechtspersonen)
Dienen het algemeen belang waarvoor ze specifieke bevoegdheden krijgen die private rechtspersonen niet
kunnen doen
Voorbeelden: belastingen heffen, bindende reglementen opstellen, onteigenen
Vaak onduidelijkheid of het om privaatrechtelijk dan wel een publiekrechtelijke rechtspersoon gaat
Regel: de helft + 1 van de aandelen bij de overheid = publiekrechtelijke rechtspersoon (= overheidsbedrijf)
,Sommige overheidsbedrijven zijn langzaamaan private bedrijven geworden
Voorbeeld: Telenet (gestart als Vlaams Netwerkkabel bedrijf)
PRIVAATRECHTELIJKE RECHTSPERSONEN
Commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon
o Voorbeeld: BV of Besloten Vennootschap (vroeger BVBA)
Niet-commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon
o Voorbeeld: VZW of Vereniging zonder Winstoogmerk
Kan niet zomaar opgestart worden:
o Opmaak statuten (moeten gepubliceerd worden in het Belgisch staatsblad)
o Neerleggen dossier
Belangrijk dat je het goed doet, anders krijgt je organisatie geen rechtspersoonlijkheid en ben je een
feitelijke vereniging
FEITELIJKE VERENIGINGEN
Geen aansprakelijkheidsbeperking: persoonlijk verantwoordelijk voor de daden die je stelt in naam
van de vereniging
o Voorbeeld: jeugdverenigingen
Vakbonden willen geen rechtspersoonlijkheid, redenen:
o Stakingen zouden via de rechtbank kunnen worden tegengehouden
o Financiële aansprakelijkheid
Iedereen persoonlijk verantwoordelijk!
LES 2: PERSONEN- EN FAMILIERECHT – DE PERSOON
DE NATUURLIJKE PERSOON
Natuurlijk persoon = de mens, met een menselijk lichaam
Menselijk lichaam:
Bescherming tegen derden: bescherming van de fysieke integriteit tegen inmenging door derden
Zelfbeschikkingsrecht: zeggenschap over je eigen lichaam
BESCHERMING VAN DE FYSIEKE INTEGRITEIT
Algemene regel: het lichaam is onschendbaar
Persoon beslist wat er al dan niet met het eigen lichaam gebeurd (welke handelingen, wie aanraakt, …)
Maar rekening houden met:
Privaatrecht: geen enkel individu mag de fysieke integriteit van iemand anders schenden
Individuen die op dezelfde hoogte staan (medemens)
Publiek recht: het algemeen belang weegt zwaarder door dan het individueel belang waardoor
dwangmaatregelen mogelijk zijn, bv:
o Verplichte vaccinatie tegen polio (= kinderverlamming)
o Gedwongen opname van geesteszieken
, o Fouillering en arrestatie
o Douanecontroles
Schending van de fysieke integriteit is slechts mogelijk onder bepaalde voorwaarden:
1. Legaliteit: staat het in de wet?
2. Finaliteit: dient het een democratisch doel? Dient het het algemeen belang?
3. Proportionaliteit: is het in verhouding tot het beoogde doel?
Mogen gevechtssporten nog na bijvoorbeeld #MeToo? Mag bij wederzijdse toestemming
Sommige handelingen / aanrakingen worden aanvaard, bv: dokter met een stethoscoop
Geoorloogde medische ingreep – voorwaarden:
1. Er moet een medische noodzaak zijn, drie mogelijkheden:
Preventief (bv: vaccinatie tegen griep of corona, borsten preventief laten amputeren)
Diagnostisch (bv: kijkoperaties, controle luchtwegen, …)
Curatief genezend optreden (bv: operatie bij ontstoken darm)
2. Er moet een redelijke proportie bestaan tussen het medisch risico waarmee de ingreep gepaard gaat
en het gunstig resultaat dat het kan opleveren (bv: hartoperatie bij iemand van 90 jaar)
Komt doordat arts wordt vergoed per ingreep
3. De geneeskunde moet worden beoefend volgens de regels van de kunst, met gebruikmaking van
recente wetenschappelijke kennis en moderne medische technieken
4. De patiënt moet, na geïnformeerd te zijn, vrij toestemmen in de behandeling (informed consent)
Bv: “Wrong for life”: baby wordt geboren met ernstige afwijkingen en werden tijdens
zwangerschap niet verwittigd over de afwijkingen ( stond niet op papier dus boete voor KU Leuven)
ZELFBESCHIKKINGSRECHT
= Eigen zeggenschap over je lichaam
Grote evolutie doorheen de tijd:
Vroeger weinig zelfbeschikkingsrecht omwille van het katholieke geloof
Gaandeweg steeds meer zelfbeschikkingsrecht
Katholieke verdween (zag je enorm aan bad kledij)
Keerpunt: abortuswet in 1990 onder impuls van aantal vrouwenbewegingen
Koninklijke handtekening nodig, maar was hier probleem! Koning Boudewijn was erg christelijk en had een
onvervulde kinderwens waardoor hij weigerde de wet te ondertekenen
Koning Boudewijn als arbeidsongeschikt gezet, waardoor de regering de wet ondertekend heeft
Euthanasie: het opzettelijk, onmiddellijk levensbeëindigende handelen of het niet nemen van een
noodzakelijke handeling die ertoe leidt dat iemand onmiddellijk overlijdt
Euthanasiewet van 2002 laat euthanasie toe onder strikte voorwaarden
