Hoofdstuk 2: dermatologie
Inhoudsopgave
1 Het integument (lichaamsbedekking) ........................................................................................................ 3
1.1 Inleiding .................................................................................................................................................. 3
1.2 Anatomie van de huid ............................................................................................................................. 3
1.2.1 Epidermis ........................................................................................................................................... 4
1.2.2 dermis ................................................................................................................................................ 7
1.2.3 hypodermis ........................................................................................................................................ 7
1.3 Adnexen vd huid (huidaanhangsels) ....................................................................................................... 8
1.3.1 pili (haren) .......................................................................................................................................... 8
1.3.2 nagels ............................................................................................................................................... 10
1.3.3 zweetklieren ..................................................................................................................................... 11
1.3.4 talgklieren & oorsmeerklieren ......................................................................................................... 12
1.4 Functies vd huid .................................................................................................................................... 16
1.4.1 bescherming ..................................................................................................................................... 16
1.4.2 thermoregulatie ............................................................................................................................... 16
1.4.3 excretie ............................................................................................................................................ 16
1.4.4 sensor (zintuig) ................................................................................................................................. 16
1.4.5 reservebron ...................................................................................................................................... 16
1.4.6 synthese vitamine D ......................................................................................................................... 16
1.4.7 immuniteit........................................................................................................................................ 16
1.4.8 aanmaak feromonen ........................................................................................................................ 16
1.4.9 psychosociaal ................................................................................................................................... 16
1.5 Huidskleur ............................................................................................................................................. 17
1.5.1 melanine .......................................................................................................................................... 17
1.5.2 caroteen ........................................................................................................................................... 17
1.5.3 hemoglobine .................................................................................................................................... 17
1.6 Transdermale toediening v GM............................................................................................................. 18
1.7 Wondheling ........................................................................................................................................... 19
1.7.1 epidermale wondheling ................................................................................................................... 19
1.7.2 diepe wondheling ............................................................................................................................. 19
1.8 Het integument bij veroudering ............................................................................................................ 21
1.9 Verbranding vd huid.............................................................................................................................. 22
1.9.1 brandwonden ................................................................................................................................... 22
1.9.2 behandeling v lichte brandwonden ................................................................................................. 24
1.10 Transplantatie v huidenten ................................................................................................................... 25
2 Ziektebeelden .......................................................................................................................................... 25
2.1 Huidkanker ............................................................................................................................................ 25
2.2 Decubitus (doorligwonden) ................................................................................................................... 26
2.3 Eczema/ dermatitis ............................................................................................................................... 28
2.3.1 definitie & symptomen .................................................................................................................... 28
2.3.2 epidemiologie & oorzaken ............................................................................................................... 28
2.3.3 exogene eczemen: contacteczeem .................................................................................................. 29
2.3.4 endogeen eczeem ............................................................................................................................ 31
2.4 Psoriasis ................................................................................................................................................ 33
,2.5 Urticaria en angio-oedeem ................................................................................................................... 35
2.5.1 urticaria (netelroos) ......................................................................................................................... 35
2.5.2 angio-oedeem .................................................................................................................................. 37
2.6 Petechiën en purpura ............................................................................................................................ 38
2.7 Infecties ................................................................................................................................................. 39
2.7.1 bacteriële huidinfecties .................................................................................................................... 39
2.7.2 schimmelinfecties ............................................................................................................................ 44
2.7.3 virale huidinfecties ........................................................................................................................... 44
2.7.4 parasitaire huidinfecties................................................................................................................... 46
,1 Het integument (lichaamsbedekking)
1.1 Inleiding
Huid uit 3 belangrijke lagen:
o Opperhuid of epidermis
o Lederhuid of dermis zenuwuitlopers & capillairen
o Onderhuid of hypodermis (subcutane laag/subcutis) vnl uit vetweefsel; aanvoerende
bloedvaten
▪ Thermoregulatie!
Huid bevat "aanhangsel" of adnexen:
o Haarwortels
o Nagels
o Zweetklieren
o Talgklieren
1.2 Anatomie van de huid
Huid bij mens: als orgaan beschouwd: uit versch weefsels die samen een spec activiteit uitvoeren
1 vd grootste organen uit organisme
o Opp: 1,5 – 2 m2
o Ong 5 kg
o Dikte: 0,5 – 4 mm (naargelang lokalisatie)
3 grote delen:
a) opperhuid (epidermis)
b) lederhuid (dermis)
c) onderhuid (hypodermis) (subcutane laag)
,1.2.1 EPIDERMIS
Uit meerlagig verhoornd epitheel
Van andere delen v huid gescheiden door basaal membraan
90% v epidermale cellen = keratinocyten
o Produceren eiwit keratine (hoorn) huid waterdicht maken & onderliggende weefsels
beschermen
Sterkst ontwikkeld ter hoogte v voetzool & handpalm
Constante blootstelling v huid aan wrijvingen of druk => abnormale verdikking epidermis (callus,
eelt)
Buitenste opp handpalm, vingers, voetzool & tenen: epidermale plooien
o Doel plooien: greep verbeteren & wrijving verhogen
Geen bloedvaten; wel zenuwuiteinden receptoren
Verschillende lagen epidermis:
o Stratum germinativum of stratum basale (kiemlaag)
▪ kiemcellen
• regelmatig delen nieuwe cellen verschuiven geleidelijk naar huidopp
toe ➔ keratinocyten ontstaan in stratum basale
▪ Tss kiemcellen: sterk vertakte cellen, bevatten zwart pigment = melanocyten
(pigmentcellen)
• UV-licht: stimuleert melanocyten tot vorming melanine (kleurstof)
• Melanine:
o bruinzwart pigment
o draagt bij tot huidskleur
o absorbeert UV-licht
• Melanine:
o via fagocytose opgenomen door keratinocyten
, ▪ in keratinocyten: melaninegranulen beschermende
sluier over kern in richting v huidopp => zo: genetisch
materiaal beschermd tg schadelijke UV-stralen
▪ Langerhans cellen
• Antigeenpresenterende cellen
• rol in immuniteit
▪ Kiemlaag beschadigd bij diepe wonde kan geen nieuwe huid geregenereerd w
huidtransplantatie nodig
• Huidtransplantatie: huid verwijderen op andere plaats
o bij patiënt zelf (autograft)
o bij identieke tweeling (isograft)
o Stratum spinosum (stekelcellige laag)
▪ ligt boven kiemlaag
▪ epitheelcellen met elkaar verbonden via stekelvormige structuren (= eig grote
desmosomen)
o stratum granulosum (korrellaag)
▪ boven stekelcellige laag
▪ cellen bevatten granulen met keratohyaline (hoornstof); voorloper v keratine
▪ kernen v cellen: in versch stadia v degeneratie → celkernen afgebroken
▪ kern degenereert cellen kunnen vitale metabole reacties niet meer uitvoeren &
sterven af
o stratum lucidum (heldere laag)
▪ dunnen heldere laag tss korrellaag & hoornlaag
▪ uit dode cellen met intermediaire substantie tss keratohyaline & keratine
o stratum corneum (hoornlaag)
▪ bovenop heldere laag
▪ dode cellen voll gevuld met keratine (hoorn)
▪ schilfert regelmatig af
▪ laagjes platgedrukte cellen
Levenscyclus keratinocyt:
Zie uitleg boven (versch lagen)
Duurt in normale omst 28 dagen (transepidermale cyclustijd) huid
vernieuwt zich om de maanden
, proces v keratinisatie: nieuw gevormde cel in basale laag w gekeratiniseerd & slijt uiteindelijk af
duurt ong 2-4 weken
epidermale groeifactor (EGF):
o hormoon
o stimuleert epidermale cellen bij weefselvorming of weefselherstel
bepaalde oncogenen (genen die van normale cellen kankercellen maken) zorgen vr continue
activatie door EGF huidcellen prolifereren ongecontroleerd (huidkanker)
, psoriasis:
o keratinocyten delen sneller & bewegen sneller vanuit stratum basale nr stratum corneum
o keratinocyten schilferen in 7 à 10 dagen af
o immature keratinocyten: maken abnormaal keratine schilferachtige, zilverkleurige
schubben op huidopp, veelal op knieën, ellebogen & schedelhuid
o behandeling:
▪ onderdrukking celdeling, vertraging celgroei en/of keratinolytica (afbraak
keratinocyten)
1.2.2 DERMIS
Vnl uit stevig bindweefsel (collageen & elastische vezels)
o Zorgen vr:
▪ Stevigheid
▪ Uitrekbaarheid (mogelijkheid om in lengte toe te nemen, vb zwangerschap,
obesitas, oedeem)
▪ Elasticiteit (mogelijkheid om nr oorspr vorm terug te keren na uitrekking)
o In bepaalde zones lichaam: collageenvezels in bepaalde richting georiënteerd vormen
lijnen
▪ Belangr bij chirurgische ingrepen insede parallel met lijnen herstelt sneller &
minder littekenweefsel
Bij overdreven uitrekking: scheuren (striae) in dermis
o Eerst rood, blijven later zichtbaar als witte strepen
andere celtypes
o Fibroblasten
o Macrofagen
o Adipocyten
soms dik (handpalmen, voetzolen); soms zeer dun (oogleden, scrotum, penis)
bevat bloedvaten, receptoren, klieren, lymfevaten
ook spieren (musculi arrectores pilorum)
o vast aan haren
o kunnen in bep omst haren recht trekken (vb koude)
1.2.3 HYPODERMIS
losmazig bindweefsel
vetophopingen
bloedvaten
zenuwen
GM bij subcutane/ subdermale inspuitingen: hier terecht
,1.3 Adnexen vd huid (huidaanhangsels)
1.3.1 PILI (HAREN)
Op meeste huidopp
Dikte haren & beharingspatroon bepaald door:
o Genetica
o Hormonale invloed
Bouw:
o Haren = verhoorning v epidermis
▪ Epidermis stulpt in in dermis
▪ In diepte: haarfollikel/ haarzakje aanwezig
▪ Onderste verbrede gedeelte haarfollikel = haarkolf
• Omgeven door:
o zenuwen (dendrieten v neuronen, haarwortel plexussen gevoelig
voor tast + geven signalen door als haren bewegen)
o bloedvaten
• in centrum: kiemcellen die snel haarcellen aanmaken vormen
haarwortel
o haarcellen keratiniseren & sterven af
o wand haarfollikel:
▪ gladde spiertjes groeien aan (musculi arrectores pilorum)
• kunnen haar rechttrekken in bep omst (koude, emotie)
▪ monden smeerklieren in uit
• = talgklieren/ sebumklieren
• scheiden vetachtig talg/ sebum af haar soepel
fasen haargroei (3 fasen):
o anagene fase:
▪ nieuwe cellen aangemaakt haar groeit
o (na lange tijd (2-6 jaar): groeien stopt)
o catagene fase:
▪ rustfase
▪ enkele weken
o telogene fase:
▪ opnieuw groeifase oud haar w uitgeduwd & nieuw haar in de plaats
▪ telogene haren vallen makkelijk uit/komen los
▪ enkele maanden
o Om normaal te zijn: fasen moeten normaal verlopen
o Chemo: alle haren tegelijk van anageen nr catageen nr telogeen
, functie:
o vnl beschermend
o haren op hoofd:
▪ tg beschadiging & zonnestralen
▪ verminderen warmteverlies
o wenkbrauwen & wimpers:
▪ besch ogen tg vreemde prikkels
o in neus:
▪ filtreren ingeademde lucht
groeisnelheid & vervangingscyclus:
o normaal: verliezen 70-100 haren/dag
o groeisnelheid & vervangingscylus
▪ natuurlijke veranderingen door verouderen, wijziging voedingsgewoonten, koorts,
bloedverlies, zwangerschap, emotionele stress, oiv GM (chemotherapie), infecties
(vb syfilis), huidziekte, endocriene aandoeningen
aandoeningen:
o alopecie:
▪ partieel/ voll ontbreken haar (abnormaal haarverlies)
▪ diffuus over voll scalp
• zonder verlittekening
o androgenetische alopecie
o telogeen effluvium: vb door ziekte, bevalling…
▪ pleksgewijs
• zonder verlittekening geen aantasting huid? = alopecia areata
• met verlittekening = vb lichen plano pilaris
▪ behandeling alopecia androgenetica (mannelijke kaalheid)
• oraal: finasteride
o blokkeert werking v 5-alpha-reductase (enzym) voorkomt
omzetting testosteron nr dihydrocholesterol (veroorz
prostaatgroei & haaruitval bij mannen)
o verhoogt testosteronniveaus in lichaam prostaat kleiner &
haargroei op hoofdhuid neemt toe
• lokaal: minoxidil
o werkt als vasodilator in op vasculaire gladde spiercellen (door
openen ATP-gevoelige K-kanalen)
o zo: mogelijk levensvatbaarheid v haarcellen/ haarzakjes
verbeteren
o systemische ongewenste effecten:
▪ hypotensie
▪ tachycardie
o hirsutisme:
▪ tegengestelde v alopecie
▪ overmatige groei v terminale haren volgens mannelijk beharingspatroon
▪ veel bij vrouwen als uiting hyperandrogenisme bij polycysteus-ovariumsyndroom
(PCOS)
▪ OF door ernstige bijnier- of ovariumafwijkingen (zeldzamere gevallen)
Haarkleur:
o Bepaald door type melanine in gekeratiniseerde cellen
o Donkerkleurig haar: vnl echte melanine
, o Blond & rood haar: varianten v melanine met meer ijzer- en zwavelmoleculen
o W grijs: door progressief minder melanine gevormd
o W wit: als luchtbellen opstapelen in haarcellen
1.3.2 NAGELS
Bouw:
o Platen v dicht op elkaar geplakte, harde verhoornde cellen v epidermis
o Huid: diepe horizontale instulping boven vingers = nagelwortel groei nagels nagel
progressief vanuit nagelwortel gevormd
o Nagellichaam: rust op nagelbed nagel schuift er stilaan over nr voor door voortdurende
groei aan wortel
▪ Gemiddelde groei vingernagel: 1 mm/week
▪ Teennagel groeit trager
o Grootste deel nagel: rozig gekleurd door onderliggende capillairen
o Klein halvemaanvormig bleek veldje thv wortel = nagelmaantje (lunula) wortelactiviteit
o Onder vrij uitinde nagel: hyponychium bevestigd nagel aan vingertop
o Eponychium: smalle band epidermis vast aan rand nagels
Functie:
o Helpen om smalle objecten te manipuleren
o bescherming v vingertoppen tg traumata