Samenvatting: Internationale Politiek sinds 1945
Prof. Ria Laenen
Geen handboek; Enkel lesnotities, powerpointslides en aanvullende informatie
Inleiding
Praktische afspraken
- Geen les op 2 maart (lesopname)
- 27 april = laatste lesdag
- 19 juni: examen
- 15 mei (23u59): deadline voor optionele opdracht (film/docu)
Studiemateriaal: Slides en eigen notities
Vooruitblik op examen
- Deel 1 (30%): Test basis feitelijke kennis (Situering van gebeurtenissen, personen, plaatsen,
verdragen)
o Er is sowieso een kaartvraag bij!
- Deel 2 (70%): Open vragen (Test kennis van begrippen, inzichten, verbanden)
o Namen van personen: familienaam is voldoende
- Voorbeeldvragen (vanaf paasvakantie) te vinden op Toledo
Film/docu-opdracht (Optioneel)
- Vrijblijvend: je kiest zelf of je opdracht maakt of niet
- Vervangt 1 examenvraag (3p)
- Opdracht? 1 film + 1 documentaire bekijken uit lijst en bespreking maken adhv vragen in het
voorziene document
- Deadline opdracht = 15 mei 2023 (23u59)
- Opdracht ter beschikking tegen 1 maart
Geen specifieke voorkennis nodig, oprechte interesse in internationale politiek = een must!
Actualiteit
Aardbeving Turkije en Syrië
o Kaart waarop je de regio’s kan zien die door aardbeving zijn getroffen met verschillende
gradaties (niet te kennen)
o Link met vak: Voor Syrië is het nog moeilijker om slachtoffers te helpen en dit komt door
de oorlog die al jaren aan de gang is in het land
o Kaart: Welke gebieden door wie w gecontroleerd < Complexiteit vr hulpverlening is
daardoor logisch!
Europese Top met Zelenski
Fotoronde: “Weten wij om welke gebeurtenissen volgende foto’s gaan?”
1. Jozef Stalin
Echte naam = Jozef Vissarionovich (Georgische naam)
Inhuldiging Stalinbuste nav 80ste verjaardag Sovjetoverwinning in Slag om Stalingrad
(Volgograd, Rusland, februari 2023)
Door deel vd bevolking dus nt gezien als dictator die vele mensenlevens op zijn
geweten heeft
1
, WOII w door Rusland benoemd als de ‘Grote Vaderlandsoorlog’ (toont van
patriottistisch belang in het land)
2. Conflict Palestijnen en Israël
Palestijnse jongeren die stenen gooien naar Israëlische troepen die in Jenin een raid
uitvoeren
(Jenin, Westelijke Jordaanoever, januari 2023)
3. Peru – Protest tegen de president Dina Boluarte
Mensen willen vorige president terug
Aanhoudende protesten sinds december in Peru tegen regering van president Dina
Boluarte
4. Minister van Buitenlandse Zaken in Rusland (Lavrov) op officieel staatsbezoek bij Zuid-
Afrikaanse delegatie
Afspraken: Zuid-Afrika en Rusland gaan samen militaire oefeningen organiseren
Russisch Minister van Buitenlandse Zaken, Sergei Lavrov op officieel bezoek in Zuid-
Afrika met Naledi Pandor, Minister Buitenlandse Zaken
(Pretoria, januari 2023)
5. Afghanistan: mensen probeerden te vluchten voor de Taliban via luchthaven in Kaboel
Evacuatie luchthaven Kaboel na machtsovernamen door de Taliban
(Afghanistan, augustus 2021)
6. Nelson Mandela en Desmond Tutu < Anti-apartheidsstrijd in Zuid-Afrika
7. Koreaanse Oorlog (1950-1953)
8. Vietnamoorlog
“The Terror of War” (1972)
9. Ayatollah Khomeini neemt de leiding van de Iraanse revolutie (1979)
Slogan protesten Iran: “Women, life, freedom”
Iraanse revolutie, aankomst Ayatollah Khomeini, Teheran (1979)
10. Fidel Castro = leider van Cuba of Cubaanse president – Cubaanse Revolutie (1959)
11. Cubacrisis (oktober 1962) – Cuba Missile Crises
Chroesjtsjov (SU) en JF Kennedy (VS)
12. Beijing, China: Tiananmenplein of Plein vd Hemelse Vrede – Studentenprotest (1989)
13. Yasser Arafat, S. Peres en Y. Rabin krijgen Nobelprijs voor de Vrede (1994)
14. Michail Gorbatsjov en Ronald Reagan ondertekenen het INF Treaty (1987)
Een van belangrijkste overeenkomsten die aan basis ligt om wapenwedloop van
Koude Oorlog te beëindigen
2
,3
,Hoofdstuk 1: Het Broze Bondgenootschap tussen de Grote 3 valt uit elkaar
Opweg naar de Koude Oorlog in 6 topintmoetingen
Begin Koude Oorlog: daar bestaat geen consensus over
Einde Koude Oorlog: val van de Berlijnse Muur
De Grote 3: Sovjet Unie, Verenigd Koninkrijk en Verenigde Staten
Stalin Churchill Roosvelt (zie foto ppt)
Waarom toch beginnen bij WO2 (en niet pas erna)?
1. Radicale transformatie vd wereldorde als gevolg van WOII
o Ontstaan vh bondgenootschap en eerste tekenen van breuken in het bondgenootschap =
aanloop nr Koude Oorlog
2. Overstijgen van West-Europees perspectief op WOII
o Focus op ontwikkelingen in Centraal- en Oost-Europa o.a. sterk hertekende grenzen
o Focus op ontwikkelingen in Stille Zuidzee (de ‘Pacific War’)
De gruwel van WOII
Ca. 6 miljoen Joden sterven in Holocaust (Shoah in het Hebreeuws)
Mensen sterven de hongersdood van Bengalen in Brits-Indië tot de bevolking van Leningrad
Koreaanse ‘troostmeisjes’ worden door Japanse soldaten ontvoerd en mishandeld
Marokkaanse en Algerijnse soldaten sneuvelen aan de zijde van de geallieerden bij het uitvoeren
vd gevaarlijkste verkenningsopdrachten
Japanse burgers in Hiroshima en Nagasaki komen om wnr de Amerikanen atoombommen
inzetten in augustus 1945
…
Ontstaan van het Bondgenootschap tussen de ‘Grote Drie’/ ‘The Big Three’
22 juni 1941 : Operatie Barbarossa
o Operatie Barbarossa was de codenaam vr de aanval vn Duitsland op de Sovjet-Unie op
22 juni 1941 gedurende de Tweede Wereldoorlog
o Duitsland valt SU binnen langs 3 fronten tegelijkertijd
o Schending van Molotov- von Ribbentrop pact (augustus 1939)
Niet-aanvalsverdrag
Geheime protocollen afgesloten
Polen verdelen
Molotov = hamer
o Groot verrassingseffect: brengt “Grote Drie” dichter bij elkaar
o Startdatum geldt enkel vr het Europees continent! (In Azië nemen ze andere startdatum
vr de oorlog!)
Wie zijn “The Big Three”? < Churchill, Roosvelt & Stalin (= de man van staal)
Operatie Barbarossa was verrassing qua:
1. Timing voor Stalin
Er waren al intern (mensen van inlichtingendiensten) en extern (Churchill)
waarschuwingen geweest aan Stalin dat Duitsland Rusland zou binnenvallen
Volgens Stalin was dit provocatie (vd Britten, die oorlog wilden tss Rusl-Dui om er
zelf voordeel uit te halen)
Stalin wist echter wel dat dit terechte waarschuwingen waren, mr hij dacht nog
tijd te hbb voordat de toestand echt onhoudbaar zouden worden (zie quote ppt)
4
, Stalin ook nt-aanvalspact met Japan; Dat zal als ontradingseffect werken vr Hitler
Toch verkeerde tijdsinschatting door Stalin en dit resulteerde uiteindelijk in
operatie Barbarossa
Machtigste positie binnen de SU: secretaris-generaal van de communistische partij (USSR)
- Hebben ook een president, mr dat is NIET waar de macht zat
- Machtsorgaan (uitvoerend en besluitvormend orgaan): politt bureau
Kaartje ‘Operation Barbarossa’: niet kennen
2. Locatie voor Stalin
3. Gevolg voor Hitler
Minsk = Belarus (Wit-Rusland)
Grote Drie Bondgenootschap wordt geboren na operatie Barbarossa
Verregaande steun van VK en VS aan USSR
Juli 1941, Brits-Sovjet akkoord: beide landen beloven elkaar op alle mogelijke manieren te helpen
in strijd tegen nazi-Duitsland + belofte gn apart wapenstilstands-of vredesakkoord te
onderhandelen zonder wederzijds akkoord
Ook toezegging alle mogelijke steun FDR aan Stalin
Toekenning “Lend & Lease faciliteiten” vanaf september 1941
Lend & Lease Act: Amerikaanse wet ingevoerd voor het verlenen vn steun aan VK, werd nu
uitgebreid nr SU
Maakte leveren vn oorlogmateriaal mogelijk terwijl VS nog neutraal was in WOII op dat
moment
“Limited and imperfect as it was, the Grand Alliance changed the history of all the three
countries and of the world” < Caroline Fink
SU is niet gelijk aan Rusland
SU = Oezbekistan, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Oekraïne, Georgië, Azerbeidzjan, Armenië,
Moldavië, de Baltische Republiek (Estland, Letland, Lithouwen), Turkmenistan en Wit-Rusland
De aanloop naar de Koude Oorlog in 6 topontmoetingen
1. Top van Casablanca januari 1943
Wie? FD Roosevelt, Churchill en hun militaire top
Niet alleen zij, ook De Gaulle, Fransen…
Stalin NIET: boos omwille van uitblijven opening 2de front (waardoor SU eindelijk
wat ontlast zou worden) + Slag om Stalingrad volop aan de gang
Agenda: Bespreking van volgende stappen na verdrijven Duitsland uit Noord-
Afrika (soort brainstorm)
Welke afspraken?
o Akkoord over offensief in Italië: toegave FDR aan Churchill
o Eis vr ‘onvoorwaardelijke overgave’ vn asmogendheden: concept vn FDR
Essentie van concept ‘onvoorwaardelijke overgave’ = gn onderhandelingen of compromissen met
bedoeling wegnemen elke vorm v/e kiem om terug een oorlog op te starten + ook belangrijk signaal
aan SU: vrees voor aparte regeeling met de Duitsers
- Persconferentie aan het eind vd Casablancatop FDR regisseert!
o Met Duitsers en Italianen komen er geen compromissen
5
, o Hij tracht wereldvrede te garanderen
o Hoewel Stalin niet aanwezig is, maakt men hiermee duidelijk dat hij het
zich niet in zijn hoofd moet halen om een apart pact te sluiten met de
Italianen of Duitsers
De Casablancatop: Reacties
- Internationale verbazing is groot: top + reis in grootste geheim
- Zeer sterke profilering van FDR en VS als nieuwe wereldmacht
o FDR was eerste zittende, Amerikaanse president die officiële vliegtuisreis maakt (én
eerste reis is dus nr Casablanca) + Alles moest ook in het geheim gebeuren! Hoe
Zelenski momenteel reist (veel media-aandacht…)
- Stalin ziet afspraken als gericht tegen SU
- De Gaulle (FR) voelt zich vernederd door FDR
o De Gaulle kon nt appreciëren dat locatie vn Casablanca nt met hem is afgetoetst
(Marokko: behoorde nog tot Frans grondgebied)
o FDR wilde einde maken aan kolonialisme, zkr na de oorlog In tegenstelling tot
Churchill en De Gaulle
- Snel ontstaan vn onduidelijkheid betekenis ‘onvoorwaardelijke overgave’ (zie latere discussie
rond overgave Japan) na verslaan vn fascistisch regime Mussolini (Italië)
Betekenis Casablanca Top = symbolisch (2 belangrijkste westerse democratieën & dominante rol VS)
The Atlantic Charter/Het Atlantisch Handvest
Opgesteld en ondertekend door FDR en Churchill (1941)
8 principes die de wereld na de overwinning op nazi-Duitsland moesten sturen, oa:
o VS en VK geen territoriale expansie
o Afbouwen van beperkingen op vrije handel
o Oprichten vereniging van alle naties
o Erkenning zelfbeschikkingsrecht alle naties
= Eerste blauwdruk op weg naar realisatie vn “Great Design” FDR vr naoorlogse wereldorde
Slag om Stalingrad (augustus ’42 - februari ’43): Keerpunt in WOII
Slag om Stalingrad en de Grote Vaderlandse Oorlog
Wreedste veldslag in WOII
Stalingrad: 1 vd meest gruwelijke veldslagen in de moderne oorlogsgeschiedenis
(‘Rattenkrieg’: telkens wnr ze dachten dat ze gewonnen hadden, doken er weer
tegenstanders op)
Symbolisch belang
o Voor alle ellenende en totale vernietiging van WOII
o Keerpunt: Groeiend besef nazi-Duitsland niet onoverwinnelijk
Een van meest belangrijke herinneringen in het collectief geheugen (Rusland)
Dan toch mogelijk om nazi-Duitsland te verslaan? < En zij doen het!
o Vanuit Sovjet-/Russisch perspectief: symbool vr cruciale rol vn SU in verslaan vn nazi-
Duitsland
o Tot op vandaag verheerlijking van heldenmoed in Rusland
o Aan Sovjet-zijde nemen ook heel wat vrouwen deel aan oorlog, bv.: In vliegtuigen…
Standbeeld: “Moederland Rusland roept” in Volgograd (Sovjetbenaming: Stalingrad)
6
