Inleiding tot de vertaalkunde 2022-
2023
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Introductie.......................................................................................................... 2
Hoofdstuk 2: Is vertalen (altijd) mogelijk?...............................................................................6
Hoofdstuk 3: Equivalentie in vertaling...................................................................................11
Hoofstuk 4: Vertaaltechnieken..............................................................................................20
Hoofdstuk 5: Vertaaluniversalia............................................................................................27
Hoofdstuk 6: Functies in vertaling.........................................................................................29
Hoofdstuk 7: Normen in vertaling.........................................................................................35
Polyseemtheorie.............................................................................................................. 37
Macht van het vertaalproces............................................................................................39
Hoofdstuk 8: Nieuwe (& vernieuwde) vormen van vertaling..................................................43
Nieuwe productieprocessen.............................................................................................49
Open-boek examen: je krijgt toegang tot al je mtariaal (offline)
➔ Inzichtsvragen, bv. verklaar, toon aan, verduidelijk
➔ Toepassingsvragen, bv. pas toe, illustreer, onderzoek, classificeer, vul aan, …
➔ Anaylse-vragen, bv. vergelijk, selecteer, leg uit, verbindt, orden,...
➔ Evaluatie- en opinievragen, bv. beslis, beargumenteer, beoordeel,...
➔ Doe-vragen, bv. maak een (korte) vertaling en pas bepaalde procedure/theorie toe…
1
,Hoofdstuk 1: Introductie
Wat is vertalen? Wat is vertaalkunde?
Wat is vertalen?
Vertalen is:
● “Van de ene taal in de andere overbrengen” (Dikke Van Dale)
● “Een proces waarbij een uiting in een bepaalde taal wordt vervangen door een uiting
in een andere taal” (De Sutter & Delaere)
● “Een procedure waarbij een originele tekst, vaak “brontekst” genoemd, wordt
vervangen door een tekst in een andere taal, vaak “doeltekst’ genoemd” (Munday)
● “Vertalen is wat we allemaal doen als we interpreteren wat iemand anders zegt of
schrijft – we toetsen het aan en linken het naar onze eigen ervaringswereld” (House)
● “Vertalen is communicatie tussen culturen” (House)
Verheven of alledaags?
Verheven:
● John Dryden (1631-1700): sprak over ‘het genie’ van de brontekstauteur, de ‘kracht’
en ‘geest’ van het origineel, de noodzaak om de betekenis van het origineel ‘perfect’
te begrijpen en de ‘kunst’ om het te vertalen
● Friedrich Schleiermacher (1788-1834): het vertalen van literaire werken is de doeltaal
nieuw leven inblazen
● De Volkskrant, 30/08/19: het vertalen van boeken is ‘scheppend mensenwerk’
Alledaags:
● Arundhati Roy (2018): ‘Translation is not a high-end literary art performed by
sophisticated polyglots. Translation is daily life, it is street activity, and it’s
increasingly a necessary part of ordinary folks’ survival kit.
Onze definitie
● Een doelgericht activiteit
➔ waarbij verschillende partijen betrokken zijn (auteur, zender, vertaler, revisor,
sponsor…)
➔ die ingebed zit in een specifieke socioculturele, geografische en historische
context
➔ waarbij je medieert tussen talen en culturen
➔ schriftelijk of mondeling
Cruciale vaardigheid om communicatie te faciliteren in meertalige en multiculturele
samenleven (cf. Cook 2010)
Wat is vertalen?: Taxonomieën
Roman Jackson (1959)
● Interlinguaal: vertaling van ene taal naar de andere
● Intralinguaal: vertaling binnen zelfde taal, bv: samenvatten, parafraseren, naar dialect
vertalen, vulgariseren,...
2
, ● Intersemiotisch: vertaling van ene tekensysteem naar het andere, bv: gebruik van
emoji’s, symbolen, gebaren, .. in plaats van woorden
Wat is vertalen?: andere classificaties
● Volgens modus
➔ Geschreven (= vertalen) vs gesproken (= tolken: tolken, gebarentaaltolken,
simultaan tolken, consecutief tolken, language brokering)
➔ vs intermodale vertaling (= vertaking waarbij modus BT ≄ DT, bv. vertalen
van het blad, ondertiteling)
➔ vs. multimodale vertaling (= vertaling waarbij doeltekst rekening moet
houden met ≄ tekensysteem in BT, zoals bv. bij ondertiteling voor
slechthorenden)
● Volgens domein
➔ Algemeen vs gespecialiseerd: bv. technish-wetenschappelijke, economische,
juridische, literaire vertaling
● Oude vs nieuwe vormen van vertalen: vertalen ontstaan in ons cultuurgebied ca
3500 v. Chr (Midden Oosten) samen met het schrift
➔ Audiovisueel vertalen: ondertitelen, dubben, audioscriptie, voice-over,
fansubs
➔ Lokalisatie
1. culturele aanpaasingen van software, apps, websites en
games van broncultuur (BC) naar doelcultuur (DC)
2. houdt rekening met gewoontes, ehoeftes, conventies,
gevoeligheid van nieuwe DC.
➔ Transcreatie: creatieve aanpassing van reclame- en marketingcampagnes…
voor nieuw doelpubliek
Waarom is vertalen belangrijk?
Vertalingen hebben bijdragen tot:
● Verspreiding van schrijfconventies
● Ontwikkeling van individuele talen en literaturen
● Verspreiding van wetenschappelijke kennis
● Propagering van religieuze en culturele waarden
● Verspreiding van politieke macht en invloed
Wat is vertalen?: Opvattingen door de eeuwen heen
Vertalen = iets negatief
● Vertaling ≄ origineel: afgeleid product, secundaire communicatie, inferieur
aan origineel, nabootsing
● Oorsprong:
➔ Bijbelverhaal over Toren van Babel (ca. 1000 - 586 v. Chr)
1. meertaligheid (en dus wederzijdse onverstaanbaarheid) als Goddelijke
straf voor menselijke hoogmoed
🠆 VT wordt praktisch hulpmiddeln noodzakelijk maar tegelijk
onmogelijk, omdat een woord uit ene taal nooit precies een woord uit
andere taal kan weergeven en dus altijd ‘defect’ zal zijn in vgl. met
3
