Notes de cours
Filosofie en ethiek van de seksualiteit
- Établissement
- Universiteit Gent (UGent)
Aantekeningen van colleges + gastlessen
[Montrer plus]
Vendeur
S'abonner
Aperçu du contenu
Filosofie & Ethiek van deSeksualiteit
Prof. Gilly Coene, VUB
1. Introductie: filosoferen over seks?
Filosoferen over seks?
Filosofie seks?
Beladen, controversieel, ambigue thema associatie met:
- Oncontroleerbaarheid/irrationaliteit/gevaar/ziekte/zonde/ … controle/repressie
- Intimiteit/welzijn/gezondheid/emancipatie/verbondenheid … vrijheid/tolerantie
Uiteenlopende standpunten over goed/slecht – juist/fout – (on)aanvaardbaar –
(on)wenselijk – (niet) toegelaten + sociaal & cultureel variabel
Voorbeelden seksuele revolutie
- Jaren ‘60-’70: feministische en holebi-beweging
- Jaren ‘80: seksuele revolutie alweer over
- Jaren ‘90: seksualiteit is overall
- Recent: nieuwe preutsheid
Geldt seksuele revolutie voor iedereen als we hierover spreken? G&D-perspectief: kritisch
kijken naar voor wie bepaalde uitspraken gelden (cf. quote Amia Srinivasan over seksuele
revolutie )
Nuance over positiviteit/negativiteit nodig: positief vs. Pessimistisch
Relatief weinig aandacht in de geschiedenis van de Westerse filosofie ( andere
tradities)
- Androcentrisch perspectief + lichaam-geest dualiteit
2 helft 20e eeuw: o.a. invloed secularisering & “seksuele revolutie” (2 e golf feminisme,
e
holebi-beweging etc.
Oprichting Society for the Philosophy of Sex & Love (Alan Soble, 1977)
- Conceptuele vragen: wat maakt verlangen, handeling seksueel? Wat is seksuele
voorkeur, identiteit? Wat is ontrouw, overspel, pronografie, erotiek?
- Normatieve vragen: Wat is waardevol, wenselijk, toelaatbaar, gepast, moreel
aanvaardbaar? Op basis van welke waarden/criteria kunnen we seksuele praktijken
beoordelen? Is er een recht op seks? Universele rechten of cultuurrelatief?
Is/ought
- Quote Alan Soble: Filosofen: conceptuele vragen los van normatieve vragen MAAR
ook andere die zeggen dat een definitie niet gegeven kan worden zonder dat je een
bepaald waardeoordeel impliceert Verdediging van beide mogelijk MAAR onder
invloed van Foucault: definiëren is niet zomaar een term toekennen maar ook een
bepaald waardeoordeel impliceren
- Is/ought-probleem: Verschil tussen feiten (bestaande, gegevene) en manier waarover
we daarover oordelen/evalueren
,Verhelderen (wetenschappelijk duiden, begrijpen, verklaren) & evalueren (morele waarden,
normen, oordelen)
- MAAR geen duidelijk onderscheid tussen beide
Conceptuele Debatten
Lewinsky-affaire (1998) – Clinton “I didn’t have sexual relations with that woman” &
Lewinsky “We fooled around … not sex. Having sex is having intercourse …”
- Onderzoek Sanders & Reinisch, Journal of the American Medical Association, 1999:
ca 60% undergraduate students (VS) zien ‘orale seks’ niet als ‘having sex’
- Debat anno 1998: focus op overspel geen aandacht voor machtsverschil
- O.i.v. #metoo: focus op machtsverschil (cf. Lewinsky (2017): wel toestemming, maar
ongelijke machtsverhouding)
Greta Christina: “Are we having sex now or what” “het” doen: conceptuele vraag
- Ik heb hier een beetje moeite mee. Zelfs de conventionele standaard -- seks staat
gelijk aan geslachtsgemeenschap -- heeft een ernstige tekortkoming; verkrachting
valt er ook onder en dat is iets wat ik pertinent weiger te accepteren. Wat mij betreft,
als er geen toestemming is, is het geen seks. Maar dat is ongeveer de enige plek in
dit hele moeras waar ik houvast heb. Hoe langer ik over het onderwerp nadenk, hoe
meer vragen ik krijg. Op welk punt in een ontmoeting wordt het seksueel? Als een
interactie die niet-seksueel begint overgaat in seks, was het dan altijd al seks? Hoe zit
het met seks met iemand die slaapt? Kun je een situatie hebben waarin de ene
persoon seks heeft en de andere niet? Het lijkt erop dat welke definitie ik ook
bedenk, ik altijd wel een ervaring uit het echte leven kan bedenken die de definitie in
twijfel trekt. (...) Toen begon ik seks te hebben met vrouwen, en boy howdy, dat
schoot gaten in het systeem. (...) Tussen vrouwen heeft geen enkele methode een
eeuwenoude traditie van degene die telt. (...) Dus toen ik seks begon te hebben met
vrouwen, moest het binaire systeem verdwijnen ten gunste van een meer inclusieve
definitie. Wat natuurlijk betekende dat mijn lijst van met hoeveel mensen ik seks zou
hebben gehad volledig in duigen viel. (...) de cruciale vraag bleef: wat telt als seks
hebben met iemand?"
- Heteronormatief & androcentrisch perspectief
- Sex = geslachtsverkeer is problematisch (incl. verkrachting consent-vraagstuk
(normatieve dimensie))
- Wanneer wordt een ontmoeting seksueel?
- Situatie waarin iemand seks heeft en iemand niet?
- Seks met vrouwen? Gooit heteronormatieve norm helemaal overhoop
- Oude traditie verlaten en nadenken over meer inclusieve definitie MAAR is niet zo
eenvoudig
Alternatieve definities andere focus (vb. genot, verlangen)
- “Any activity might become a sexual activity” & “no activity is a sexual activity unless
sexual pleasure is derived from it.” (Robert Gray)
- Iedere activiteit kan seksueel zijn maar het hangt ervan af of er seksueel
genot aan gekoppeld is wederzijds genot of enkel één partij?
, - “Desire for contact with another person’s body and for the pleasure which such
contact produces; sexual activity is activity which tends to fulfil such desire of the
agent.” (Alan Goldman)
- Verlangen naar contact met het lichaam van iemand anders en het plezier dat
je daaruit haalt en seksuele activiteit is dan een activiteit die dat verlangen
vervult heel erg breed (vb. massage?)
Westers, cross-cultureel?
- ”(…) there is no single thing as ‘prostitution’ that can be evaluated apart from a
cultural framework. Instead, there are many particular prostitutions that have
varying social origins and social consequences” (Lauri Shrage)
- Prostitutie niet definieerbaar los van een breder cultureel kader
- “(…) granted that prostitution (and pornography, casual sex, adultery, and so on) has
many variations, has been understood differently in different cultures, and has
served several different functions, it does not follow that it cannot be defined”
(Halwani)
- Gemene deler vinden in verschillende variaties
Invloed van socio-culturele, relgieuze, gender- en leeftijdsgerelateerde verschillen
- vb. discussie over seksuele betekenis van een handdruk
- vb. kunnen we van seks spreken tussen een 14-jarige en een 40-jarige
- Vb. lichamelijk intimiteit beperkt tot het huwelijk
Erotiek vs pornografie?
Radicaal feminisme: onderscheid tussen erotiek (positief/waardevol) & pornografie
(schadelijk/geweld)
“The word pornography, derived from the ancient Greek porné and graphos, means ‘writing
about whores’. (…) The porné was the cheapest (in the literal sense), least regarded, least
protected of all women, including slaves. She was, simply and clearly and absolutely, a sexual
slave. Graphos means ‘writing, etching or drawing’. The word pornography does not mean
‘writing about sex’ or ‘depictions of the erotic’ or ‘depictions of sexual acts’ or ‘depiction of
nude bodies’ or ‘sexual representations’ or any other such euphemism. It means the graphic
depiction of women as vile whores.” (Andrea Dworkin, Pornography: Men Possessing
Women, 1981)
Dworkin: prostitutie: het word is een samenraapsel van het woord hoer en afbeelden
de afbeelding van vrouwen als vuile hoeren
Neutrale definitie?
Bevraging experten diverse disciplines (McKee e.a., 2020): how would you define
pornography?
- Expliciete representatie van seksuele activiteit
- Met bedoeling opwinding op te wekken
- Niet iets specifiek, maar benaming aan teksten, mega-producten die vanuit
bepaalde machtige groepen aan iets wordt gegeven om controle/beperking op te
leggen – een categorie van teksten gedomineerd door instituties geleid door
machtige groepen in de samenleving met als bedoeling het controleren de
circulatie van kennis en cultuur
, Relevantie?
- Historische, sociale, culturele + subjectieve variatie in betekenisgeving
- MAAR begripsbepaling ook nodig om te kunnen meten, te evalueren, een beleid te
voeren, rechten en vrijheden af te bakenen …
- Maatschappelijke definities: uitkomst van machtsprocessen (religie, staat, sociale
bewegingen, wetenschappers etc.) MAAR houden op zich geen ethisch oordeel in
- Filosofisch-ethisch onderzoek: niet vrij van dergelijke machtsprocessen (cf.
androcentrisch, westers perspectief), maar tracht deze ook kritisch te onderzoeken
(met behulp van wetenschappelijke methodes) en te beoordelen (toetsing aan
normatieve criteria)
Metafysische Debatten
Pessimisme vs. optimisme
Metafysisch pessimisme (vb. Augsutinus, van Aquino, Kant, Freud …)
- Seksualiteit als (oncontroleerbare) drift (‘appetite’), dierlijk, vulgair, zondig,
degraderend…
- Augustinus: “lust … is the more shameful in this, that the soul does neither
rule itself ... nor the body either, so that the will rather than lust might move
these parts”
- Dominant in Westerse geschiedenis (cf. Anti-seksueel syndroom (Van Ussel)
repressie, moralisering, controle)
- Rooms Katholieke Kerk (cf. celibaat als spiritueel ideaal) maar ook bij sommige
Verlichtingsdenkers (vb. Kant)
Pessimisme
- Ook burgerlijk ideaal zelfbeheersing, controle van lichaam, sociale respectabiliteit
gender, klasse & raciale differentiatie
- Imannuel Kant: seksueel verlangen is zelfzuchtig, dehumanuserend & immoreel
( liefde)
- Kant: seksueel verlangen is negatief in die zin dat we daardoor de ander
objectiveren en onszelf verlagen/objectiveren
- Onderscheid tussen menselijke en seksuele liefde
- Ander behandelen als doel nooit als middel (voor eigen
lustbevrediging – altijd het geval bij seksueel verlangen)
Optimisme
- Positieve visie op erotische liefde/seksualiteit
- Verbindende factor tussen personen, draagt bij tot menselijk geluk en welzijn
- Intirinsieke waarde: seksualiteit als waarde op zich ( instrumenteel)
- “(…) By awakening us to the living presence of someone else, sexuality can enable us
to treat this other being as just the person he or she happens to be. . . . There is
nothing in the nature of sexuality as such that necessarily ... reduces persons to
things. On the contrary, sex may be seen as an instinctual agency by which persons
respond to one another through their bodies” (Irving Singer)
- Vrijheid, tolerantie, openheid ipv controle, repressie en taboe niet beperkt tot
specifieke relatievormen
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur florisvandamme. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €7,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
56326 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans