Praktische info
- Niet kennen deel 15 toekomstig recht
- Alleen meerkeuze vragen op examen
D1: Algemene oriëntatie
H1: WAT IS STRAFRECHT?
AFD1: Het verschijnsel “strafrecht”
Functies van het strafrecht
= strafrecht heeft meerdere functies
- Oorspronkelijke functie: strafrecht= een instrument om buitensporige en
contraproductieve wraakprocessen onder controle te brengen (1)
o Als we de mensen zouden laten doen, en een soort ‘oog om oog, tand om
tand’ principe laten gebeuren (private vergelding), dan kunnen het geweld
tussen de mensen escaleren
- Later overgang van private vergelding naar het publiek strafrecht: het intomen van
ongebreidelde overheidsmacht (2)
- Instrument van gedragsbeheersing (3)
o Normconform gedrag afdwingen
Het strafrecht en zijn twee dimensies
Instrumentele dimensie
- Strafrecht= een gigantisch instituut van maatschappelijke ordening en van sociale
controle
Rechtsbeschermingsdimensie
- Rechtsnormen van het strafrecht leggen deze ordenings- en controlebevoegdheid
ook aan banden
AFD2: Het begrip “strafrecht”
Definitieprobleem
=strafrecht heeft vele betekenissen
- Strafrecht als onderdeel van het positief recht: in het boek enkele
begripsomschrijvingen maar die hebben enkel een didactische waarde en zijn dus
niet dé definities van het strafrecht
Het strafrecht in ruime zin
Geheel van rechtsregels die:
- Bepalen onder welke voorwaarden de overheid voor specifieke gedragingen
(misdrijven) specifieke sancties (strafrechtelijke sancties) kan opleggen en uitvoeren
- Omschrijven waaruit deze gedragingen en sancties bestaan
- Voorschrijven op welke manier de daartoe bevoegde instanties hun recht om voor
deze gedragingen sancties op te leggen en uit te voeren moeten uitoefenen
->Strafrecht in ruime zin kan opgedeeld worden in materieel (1) en formeel (2) strafrecht
1
,Materieel strafrecht= het geheel van rechtsregels die bepalen:
- Onder welke voorwaarden handelingen of onthoudingen als misdrijven kunnen
worden beschouwd (wat straffen?)
- Met welke strafrechtelijke sancties daarop geantwoord kan worden (hoe straffen?)
- De tijdelijke, ruimtelijke en personele toepassingssfeer van de betrokken normen
vastleggen (wanneer, wie, waar straffen?)
- Belangrijke bron= Strafwetboek
Formeel strafrecht (=strafvordering, strafprocesrecht, strafrechtspleging)
- =het geheel van rechtsregels mbt de vaststelling van misdrijven, de opsporing, de
vervolging en de berechting van de personen die ervan verdacht worden een misdrijf
te hebben gepleegd en de rechtsregels mbt de organisatie, bevoegdheid en werking
van de publiekrechtelijke instellingen en organen die daarmee belast zijn
- Vallen er niet onder: rechtsregels mbt de tenuitvoerlegging van de beslissingen van
de strafrechter
o =penitentiair recht
- Belangrijke bron= Wetboek van Strafvordering
Formeel en materieel strafrecht zijn nauw met elkaar verbonden
- Het strafprocesrecht is de noodzakelijke arm van het strafrecht die moet verzekeren
dat de overheid dat strafrecht op een correcte manier toepast
- 1&2= een beschermende functie= het vermijden van ongerechtvaardigd
strafrechtelijk overheidsingrijpen
- 1&2= een legitimering van het overheidsoptreden tegen criminaliteit en (vermeende)
daders, slachtoffers en andere betrokkenen, zolang dat overheidsoptreden zelf de
regels respecteert
H2: CODIFICATIE
AFD1: Belgisch Strafwetboek
Ontstaan: Strafwetboek van 1867
- Daarvoor gewerkt met Code Pénal van Napoleon
- Belangrijke grondleggers Haus en Nypels
- Klassiek strafrechtsdenken: de mens is vrij en kan rationeel beslissingen maken
- Bevat moderne ideeën voor die tijd
Evolutie:
- Nieuw strafrechtsdenken: de mens is toch minder vrij en berekend dan men dacht;
de mens wordt beïnvloed
- Nu: omzetting van theorieën van het sociaal verweer (bescherming van de
maatschappij tegen ‘gevaarlijke’ mensen
- Herzieningspogingen: ontwerp gemaakt (door Legos) maar nooit in werking getreden
- Herziening 2016-1017 Potpourri wetten: voeren talloze punctuele aanpassingen door
- ->> veranderingen aan gebeurt en nieuwe zaken toegevoegd maar geen volledig
nieuw strafwetboek sinds 1867
2
,AFD2: Het Belgisch wetboek van Strafvordering
Systeem van strafvordering= een compromis
- De toepassing van de regels van de strafprocedure brengen wezenlijke inbreuken
mee op individuele rechten van zij die verdacht worden van een misdrijf
- ->compromis tussen het maatschappelijk belang en het belang van het individu (bv
regels omtrent bewijsregeling)
Twee soorten van procedures: inquisitoire en accusatoire
Accusatiore procedure
- =klemtoon op waarborgen van het individu
- Maatschappij neemt geen initiatief; beschuldiging kan enkel door het slachtoffer
gebeuren
- Vervolgde op gelijke voet
- Rechter= een scheidsrechter en komt niet actief tussen
- Openbaarheid, tegenspraak en mondeling karakter
Inquisitoire procedure
- De maatschappij behartigt de vervolging en de berechting via een vertegenwoordiger
van gezag
- Vervolgde is ondergeschikt
- Rechter werkt actief mee
- Schriftelijk, geheim, niet tegensprekelijk
Bij ons= gemengd systeem (ontstaan door WSv.)
- Onderzoek= inquisitoire; procedure= accusatoire
- >< niet absoluut, er zijn nuanceringen
Ontstaan: Wetboek van strafvordering 1808 (Code d’instruction criminelle)
- Gebruiken we nog steeds maar is enorm verouderd; enkele moderniseringen
aangebracht
Evolutie
- 1878: wetgever heeft voorafgaande titel toegevoegd
o =algemene regels betreffende de rechtsvorderingen die uit een misdrijf
ontstaan
- Wet 12maart 1998: Bendecommissie I maakt een verslag bekend
o Gevolg: strafrecht commissie opgericht olv Franchimont
o Resultaat: wet van 12 maart 1998 tot verbetering van de strafrechtspleging in
het stadium van het opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek
o Commissie Franchimont: opdracht om wetboek strafprocesrecht te
hervormen -> heeft opgesplitst
Onderzoeksfase eerst gemoderniseerd: wet Franchimont
Kleine Franchimont
Voorbeeld systeem gecreëerd door die wet: in principe is
strafonderzoek geheim maar op bepaalde momenten kan je nu aan
onderzoeksrechter vragen om het dossier eens in te zien (moet in een
procedure) (=Franchimont verzoekschrift)
Geprobeerd vonnisfase te hervormen
=Grote Franchimont (ookal niet gelukt)
3
, - Herziening 2011: twee wetswijzigingen
o Openbaar ministerie meer slagkracht bij buitengerechtelijke afhandeling van
strafprocedures door uitbreiding toepassingsgebied van minnelijke schikking
o Recht op bijstand van een advocaat tijdens een verhoor (Salduz wetgeving)
- 2016-2017: Potpourri in afwachting wetboek
o Opgesteld in afwachting van fundamentele wijziging door wetsvoorstel van
11mei 2020
- Moeilijkheid: Hof van Assisen moet dat niet afgeschaft worden?
o Zwaarste misdrijven worden beoordeeld door leken
o Commissie over geweest maar voorlopig nog niks verandert
- Moeilijkheid: Onderzoeksrechter heeft veel te zeggen maar is een rechter
o Onderzoeksrechter neemt rechterlijke beslissingen (voorlopige hechtenis etc)
o ><Onderzoeksrechter is ook een speurder (waarheid zoeken)
o Zal in nieuw procesrecht veranderen: onderzoeksrechter enkel rechterlijke
beslissingen
H3: SITUERING VAN HET STRAFRECHT TUSSEN ANDERE
RECHTSDISCIPLINES
==Strafrecht= een functionele en conceptuele rechtstak van publiekrecht en dus ook
dwingend recht
AFD1: De autonomie van het strafrecht
Het strafrecht moet ook sancties leveren in andere rechtstakken (handelsrecht, fiscaal recht,
burgerlijk recht, …)
- Is strafrecht dan enkel een hulprechtstak voor de andere rechtstakken te
handhaven?
o Nee, het strafrecht heeft een relatieve autonomie: op functioneel en
conceptueel vlak
§1. Functionele autonomie van het strafrecht
Autonome rechtsvorming
Strafrecht bepaalt ook zelf normen die bepalen wat u wel en niet mag doen
- =eigen, exclusief strafrechtelijke gedragsnormen
- Strafrecht is meer dan enkel een sanctierecht
- Autonome rechtsvormende functie
Autonome rechtshandhaving
Functionele autonomie is nauw verbonden met de specificiteit van de strafrechtelijke
afhandeling van inbreuken op de rechtsordening
- Bij sanctionering: niet enkel de geschonden norm in het geding maar ook het feit van
de schending zelf (als inbreuk op de rechtsordening)
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur manontrap. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €9,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
