EUROPEES RECHT
Deel Professor Dr. I. Govaere
ACADEMIEJAAR 2022-2023
LESNOTITIES
,Inhoudsopgave
Inleiding………………………………………………………………………………………………………………………………2
De Europese Rechtsorde na Lissabon: hoe eigen, hoe autonoom?.........................................3
Van ‘gemeenschappelijke’ tot ‘interne’ markt……………………………………………………………………..9
De interne markt na het Verdrag van Lissabon………………………………………………………………….12
Bronnen van het EU-recht en hun juridische waarde…………………………………………………………15
De interne markt: Vrij verkeer van goederen…………………………………………………………………….18
Harmonisatie……………………………………………………………………………………………………………………..23
De interne markt: Vrij verkeer van personen……………………………………………………………………..28
De interne markt: Recht van vestiging en vrij verkeer van diensten (zelfstandigen)…………..35
De interne markt: Vrij verkeer van kapitaal……………………………………………………………………….40
EU mededingingsregels……………………………………………………………………………………………………..42
Staatssteun………………………………………………………………………………………………………………………..53
1
, Inleiding (filmpje)
1) Wat is de omvang van de Europese Unie
446 miljoen mensen – 27 landen
2) Welk land is geen lid van de EU? Slovenië, Slowakije, Zwitserland of Zweden?
Zwitserland (is wel een EFTA land)
Opm.: op examen lijst met landen die lid zijn van de EU en hoofdsteden -> nodig voor casussen
3) Zijn er nog andere landen die kandidaat zijn om lid te worden van de Europese Unie?
Ja, meerdere zoals Turkije, Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Noord-Macedonië
Er zijn ook 2 potentiële kandidaat-lidstaten
4) Hoeveel keer zijn de basisverdragen gewijzigd sinds val van de Berlijnse muur?
4 keer
5) Welke stelling is correct? Het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie…
… verkreeg bindende kracht door het Verdrag van Lissabon en bestaat naast het EVRM.
6) Hoeveel officiële talen heeft de Europese Unie?
24, gelijkwaardig
Opm.: Wat met verschillende interpretaties? Authentiek dus nuttig effect van elke tekst gebruiken
Werktaal HvJ is Frans, rechters praten het onderling
7) Over welk budget beschikt de Europese Unie?
1% BBP
8) Roberta Metsola is de voorzitter van welke EU-instelling
Europees Parlement
9) De intern markt impliceert
Vrij verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal
10) De regels van de Schangenzone maken …
… het mogelijk binnen de zonder te reizen zonder grenscontroles
Bestaansreden EU: vrede en stabiliteit
-> hoe: economische vrede en versmelten van Europese markt
Menenpoort in Ieper
2
, De Europese Rechtsorde na Lissabon: hoe eigen, hoe autonoom?
Inleidende beschouwing:
Europees recht beschouwen in context:
- Juridische context: verdragen en hun wijzigingen, primaire en secundaire wetgeving evolueert
- Socio-economische context: dynamiek aanwezig, RS van HvJ houdt daar rekening mee, vermijden teruggrijpen
naar nationalisme
- Historische context: in welke periode een uitspraak is gedaan en invloed van die context daarop, terugplaatsen
in de tijd, welke argumenten al dan niet meegenomen en meer of minder belang
- Culturele context
- Politieke context: HvJ speelt een belangrijke rol, kernarresten die revolutie veroorzaakten, vaardigt
rechtsregels uit, HvJ moet antwoorden op basis van verdragen en wetgeving, baanbrekende arresten die
normaal de wetgever moest maken
Verhouding met andere rechtsordes -> na meer dan 60 jaar EU integratie: paradoxale vaststelling
• Eigen en autonome EU rechtsorde ‘normaal’ -> Is het normaal? Welk soort rechtsorde is het?
• Toch meer en meer onder druk:
o EU onderscheiden van een staat, maar ageert in heel veel gebieden van een staat en treedt vaak in
lidstaten hun schoenen -> Opm.: Als een staat iets kan waarom de EU dan niet?
o Globalisering en internationalisering: specificiteit en eigenheid in vraag gesteld -> verschillende
informatiestromen, rechtssystemen op elkaar afstellen (bv.: mededinging)
o Gestage groeiende omvang EU bevoegdheid: van 6 naar 27 lidstaten dus bevoegdheden nemen toe,
meer uitoefenen en meer vraagstukken van Europees recht -> Gevolg: zorgt voor druk op Europees
rechtssysteem, ook eigen nationaal recht die vragen anders formuleren of identificeren, druk als een
ballon, leidt tot in vraag stellen van essentie van Europees recht
o Kadi arresten: Resoluties aangenomen waarin VN besliste om de tegoeden te bevriezen van Al
Qiada. Aannemen van sancties tegen organisaties en hun leiders. Zwarte lijst van mensen ten uitvoer
gelegd door een EU sanctieverordening, conform sanctie resolutie. Kadi staat op die lijst met naam
en toenaam.
-> Vraag: Wat tegen doen? Wat met grondrechten en toegang tot rechter? Heeft HvJ jurisdictie over
resolutie van VN of niet? Dus vraag of het een autonome rechtsorde is of niet? Dan wel of niet
oordelen over geldigheid van sanctieverordening, want zegt impliciet iets over resolutie van VN.
-> Antwoord: HvJ zegt niets over resolutie, maar wel taak om toe te zien dat binnen de ballon van
het Europees recht, namelijk het recht wordt gegarandeerd ongeacht de oorsprong. Binnen EU een
volledig stelsel van rechtsbescherming en de grondrechten van particulieren zijn van groot belang,
waaronder toegang tot de rechter. Uiteindelijk naam af VN-lijst, maar zelfde problematiek bij andere
lijsten. Dus HvJ toetst financiële EU sancties ter uitvoering van VN sanctie resolutie.
o Toetreden van EU tot EVRM: autonomie van rechtsorde blijven garanderen, voor 2de keer
geoordeeld dat het niet kan, negatief advies van 2/13, eigenheid van rechtsorde centraal, nu terug
onderhandeling, druk hoe juist doen en twee rechtsordes op elkaar laten inspelen
o Exclusieve bevoegdheid voor investeringen: arbitrage voor staten, rol van nationale staten en HvJ
uitsluiten, kan dat of niet
Drieledige kritische vraagstelling (+ 1 horizontale):
- Bestaansreden en eigenheid EU rechtsorde: wat is het en waarom is het er
- Structurele druk op autonomie EU rechtsorde: grote arresten vermeld, inhoudelijke remedies die HvJ voorstelt
- Inhoudelijke remedies + horizontale vraag: impact van verdrag van Lissabon
3
