Hoofdstuk 1 – Deel A: Het broze bondgenootschap tussen de grote 3 valt uit
elkaar
Op weg naar de Koude Oorlog in 6 topontmoetingen
- Geen consensus over het mogelijke startpunt van de Koude Oorlog
- ‘Grote 3’ > VK, USA, Sovjet-Unie
o Churchill (VK)
o Roosevelt (USA)
o Stalin (SU)
- Ontstaan vn bondgenootschap tss de 3: Tijdens WOII werden afspraken gemaakt
tussen de grote 3 waardoor de internationale politiek grondig veranderde
o Tegelijk ook breuken in de afspraken tss de 3 > aanleiding voor de KO
- WOII als globale oorlog met gruwel van gigantische proporties
Les 2 > 16/02
Ontstaan van bondgenootschap tussen de grote 3?
- 22 juni 1941: operatie Barbarossa door Nazi-Duitsland door de Sovjet Unie binnen te
vallen langs 3 frontlijnen op grote schaal
o Schending van Molotov von Ribbentrop-pact > het was een niet-aanvalsverdrag
Molotov was niet de echte naam, maar betekende ‘hamer’
- Naar aanleiding van deze aanval is het bondgenootschap tussen de grote 3 ontstaan
- Geheime protocollen
- Inval in Polen door Nazi-Duitsland, betekent het begin van WOII op Europees
continent
- Operatie Barbarossa was een volledige verrassing voor Stalin, op vlak van;
o Locatie (Stalin)
Verwachtte dat het via Moskou zou verlopen, maar was via
verschillende fronten tegelijkertijd
o Gevolg > ontstaan van bondgenootschap tussen grote 3 had Hitler niet
verwacht
o Timing (Stalin)
Interne en externe (Churchill) waarschuwingen over een mogelijke aanval
Stalin ontkende dit altijd > Stalin dacht dat hij nog tijd had en dat het
moment nog niet gekomen was
Foute tijdsinschatting
Bleef grondstoffen leveren aan Nazi-Duitsland > hoopte op die manier
dat de relatie stabiel zou blijven
- Stalin was een paranoïde man die elke tegenstand uit de weg probeerde te ruimen
o Algemene angst om Stalin tegen het hoofd te stoten
- Zjoekov > militaire genie dat ervoor zorgde dat Sovjettroepen overwinningen konden
boeken
- Stalin > secretaris-generaal van communistische partij (USSR) = machtigste positie
binnen de Sovjet-Unie
, o Macht lag niet bij de president, wel bij secretaris-generaal
- Politbureau > machtsorgaan van de SU
- Bedoeling om de stad Leningrad in te nemen, nu = St.Petersburg
o Ook bedoeling om verder door te stoten om oliegebieden te veroveren
- VK en VS geven uitgebreide steun een SU
o Juni 1941: Brits-Sovjet akkoord > beide landen zouden elkaar helpen in strijd
tegen Nazi-Duitsland en …
o Steun van de Amerikanen? > Roosevelt biedt alle steun aan Stalin
Lend & Lease faciliteiten > aanvankelijk steun vd Amerikanen aan de
Britten om oorlogsmaterieel aan Britten te leveren, soort van lening
om later terug te betalen in de context van een wetgeving.
Amerikanen doen dit omdat ze niet wilde overgaan tot een officiële
oorlogsverklaring. Later doen ze uitbreiding naar SU.
6 topontmoetingen > grote bondgenootschap = pragmatisch, dat snel tekenen van onderling
wantrouwen vertoont > reeds tijdens WOII tekenen van Koude Oorlog zichtbaar
(!) Sovjet-Unie en Rusland ≠, zijn verschillende territoria
1. Top van Casablanca > jan. 1943
- Wie? > Churchill + Roosevelt: ontmoeting was volledig geheim gebleven, foto aan
einde vd top van Casablanca gemaakt > media volledig verbaasd
o Stalin niet(!) > excuus: slag in Stalingrad was bezig, dus ‘kon niet weg’ + boos
omdat al langere tijd beloofd was dat 2e front zou geopend worden zodat SU
ontlast zou worden (want daar werd hardste slag gevochten)
- Wat/ beweegredenen? > De idee was dat de volgende stappen besproken zouden
worden als de Duitsers uit N-Afrika verdreven zouden worden
- Welke afspraken?
o Onvoorwaardelijke overgave
o Akkoord over offensief in Italië
- Persconferentie 1943 > uitspraak FDR > garantie proberen te garanderen voor
wereldvrede
o Waarschuwing aan Moskou om geen aparte regeling aan te gaan met
Duitsland
o Stalin ziet afspraken als gericht tegen SU
o De Gaulle voelde zich ook wat vernederd door Roosevelt
Reden
De locatie (Marokko), was niet op voorhand met hem afgetoetst/
besproken > Roosevelt wilde signaal geven, vond dat het tijd was een
einde te maken aan kolonialisme
- Onduidelijkheid i.v.m. onvoorwaardelijke overgave
- The Atlantic Charter = Atlantisch handvest > 8 principes over hoe de wereld eruit zou
zien na de overwinning op Nazi-Duitsland
o Afbouwen van beperking op vrije handel > Roosevelt zag groot belang voor VS
o Geen territoriale expansie van VS en VK
, - Slag om Stalingrad > wreedste slag tijdens WOII > (aug. ’42- feb ’43)
o ‘Rattenkrieg’ door Duitsland, telkens wanneer ze een stad inname hadden ze
het gevoel dat er opnieuw tegenstanders zouden opdagen als ratten die zich
schuilhouden
o Symbolisch belang:
Veel vrouwelijke strijders aan de Sovjet zijde
2. Top vn Caïro > nov. 1943
- Voorprogramma van de top die hieruit volgt (top van Teheran)
De Caïroconferentie
- Wie? > Churchill, Roosevelt, Tsjang Kai-Sjek (vertegenwoordiger vn nationalistisch
China <> comm. China)
o Stalin opnieuw niet aanwezig, wel uitnodiging gehad
o Reden? > Aanwezigheid van China is risky business, want vrees voor reactie
van Japan. (japan en china oorlog)
- Wat/ beweegreden? >
o Onvoorwaardelijke overgave van Japan vereist > oorlog van Japan in de Pacific
- Welke afspraken? >
o Japan moet na nederlaag alle sinds 1894 veroverde gebieden teruggeven
o Schriftelijke belofte van Tsjang Kai-Tjek om te blijven vechten tegen Japan
- Belang van de Caïroconferentie?
o Nationalistisch China wordt op gelijke voet als één van de grootmachten
erkend > (!) aanwezigheid van China
o Afspraken vd Pacific War worden zonder Stalin gemaakt
- (!) China is in 1949 een communistische volksrepubliek geworden
3. Top van Teheran > 1943 > eerste face to face meeting van de Big Three
- Wie? > Initiatief afkomstig van Roosevelt, reden?
o Stalin geruststellen dat er geen onderlinge afspraken gemaakt waren wanneer
hij afwezig was in vorige topgesprekken
- Wat/ beweegreden? >
o Doel? > dat Stalin mee zou steunen tegen de oorlog in Japan => Sovjet-
engagement in Japan
- Welke afspraak? >
Heimatvertriebene > mensen die werden verdreven uit Kaliningrad/ Oost-Midden EU na
WOII
4. Top van Moskou > 1944
- Er waren verschillende toppen van Moskou, maar wij bespreken er maar eentje
- Initiatief Churchill: drong aan op ontmoeting met Stalin > maakte zich zorgen dat het
Rode Leger snel was aan het oprukken in Centraal-Oost Europa
- Nood aan afspraken met Stalin over Zuid-Oost Europa
redenen
, o Strategisch perspectief Churchill
- Churchill was overtuigt anti-communist
- Quasi controle van communistische partizanen over platteland in Griekenland,
Joegoslavië, Albanië
- Churchill voelt zich gesterkt door eerste successen na 6 juni 1944: D-day
- Moest boodschap van Westerse geallieerden overbrengen aan Stalin > duidelijk
maken dat het geen poging was tot concurrentie, duidelijk maken dat het een
samenwerking is om Nazi-Duitsland te verslaan
- Bekendheid top van Moskou? > Churchill die op papier neerkrabbelt (%), hoe het
land verdeeld zou moeten worden ≈ percentageakkoord > wordt aan vooravond reeds
besproken tussen Stalin en Churchill
- Wie? > Stalin, Churchill (UK), Eden (UK) en Harriman (VS: ambassadeur vd VS)
- Verdelingsakkoord
o Griekenland > Churchill wilde dit per se binnen de Britse invloedsfeer houden
en afschermen van het communisme
- Gevolgen?
o Stalin: carte blanche in Oost-EU : realiseert zich dat hij veel kan verkrijgen,
aangezien Churchill voornamelijk op Griekenland gericht is
o FDR krijgt details te horen van akkoord > ≠ not amused, maar akkoord reeds
gemaakt
o Stalin ziet akkoord als definitieve naoorlogse regeling <> FDR ziet het als
tijdelijk
o Communisten in Griekenland worden uitgeschakeld
5. Top van Jalta > 1945 > locatie: Oekraïne (Krim)
- Conferentie van Jalta = veel bekender
- ≈ Finale fase van WOII > februari ‘45
- Uitgangspunt: We kunnen in vertrouwen ervan uitgaan Nazi-Duitsland te verslaan >
gemeenschappelijk doel van ‘Big three’
o (!) MAAR: wordt duidelijk dat 3 partijen verschillende belangen op de agenda
plaatsen
- Wie? > Churchill, Stalin, FDR – individuele doelen
o FDR: “Wat te doen met Japan?” > ‘moeten ook Japan kunnen verslaan’ > Wilt
2 belangrijkste dat Stalin oorlogsverklaring uit tegen Japan + wilt verdere afspraken over
actoren Verenigde Naties
<>
o Stalin: ‘kijk welke opofferingen wij gemaakt hebben in deze WO’: hoge
menselijke tol > eist schadevergoeding van Duitsland (1) + territoriale
compensatie (2)
Via industrieel kapitaal (1)
o Churchill: Zal niet de spelregels nog in grote mate bepalen > geen actor meer
binnen internationale politiek
- FDR aanvaard:
o Staat schadevergoeding toe door Duitsland, (niet 20 miljard)
