SOCIALE PSYCHOLOGIE
INLEIDING
AFKORTINGEN EN VAKTERMEN
Pp = Proefpersoon
Ppn = Proefpersonen
PsPp = PseudoProefpersoon
PsPpn = PseudoProefpersonen (= persoon die eigenlijk geen proefpersoon maar mee in complot zit)
Pd = Proefdier
Exp = Experiment
Ψ = psychologie
Socius = de ander in de sociale situatie
OV = Onafhankelijke Variabele
AV = Afhankelijke Variabele
HOOFDSTUK 1: WAT IS SOCIALE PSYCHOLOGIE?
Hoe reageren individuen in sociale situaties? OF
Wat is de invloed van (de aanwezigheid en het gedrag van) anderen op een individu?
Invloed van anderen op een individu is meestal dwingend en tegelijk onbewust.
Paul Watzlawick (Amerikaanse-Oostenrijkse psycholoog): je kan niet niet communiceren
Als je aan anderen het signaal geeft niet meer te willen communiceren, communiceer je eigenlijk door
te zeggend dat je niet meer wilt communiceren
Ook door dit non-verbaal uit te voeren (rug keren en lippen op elkaar klemmen) communiceer je ook!
Je kan niet niet beïnvloed worden door anderen:
Zodra er anderen aanwezig zijn, zullen je denkproces, je gedrag (verbaal of non-verbaal), je emoties, je
motivatie, etc. wijzigen, of je nu wil of niet, of je het beseft of niet
Invloed van anderen op een individu is dwingend (je kan niet niet beïnvloed worden) en onbewust (je
beseft het niet!)
Belangrijk gegeven: je wordt ALTIJD door anderen beïnvloed! (cfr: Watzlawick: je kan niet niet communiceren
ook al stuur of zeg je niet toch voer je een zekere vorm van communicatie uit)
Alle menselijk gedrag is sociaal!
Allemaal rechtstreeks of onrechtstreeks beïnvloed door andere
Soms is rechtstreekse invloed van anderen nu en dan verwaarloosbaar
Waarom worden we beïnvloed door anderen?
We zijn kuddedieren, we hebben anderen nodig
Sociaal gedrag verhoogt de overlevingskansen
Belang van sociaal gedrag in maatschappij
Iedereen eigen rol met rolverwachtingen, eigen vaardigheden, eigen expertise
Bedoeling om onderling expertises uit te wisselen met die van anderen
Efficiëntie van maatschappij verhogen door complementariteit van de mensen en samenleggen van
talenten
Iemand nodig om mee te praten, te overleggen en raad te vragen
1
, Iemand nodig om troost te vinden, moed inspreekt, ons zelfwaardegevoel versterkt
BESLUIT
DUS: zowat alle gedrag is sociaal gedrag (ook gedrag waarvan je denkt dat het niet sociaal bepaald is)
Maar hier: meestal de expliciete interactie tussen individuen
We worden beïnvloedt door anderen of we willen of niet, want we zijn kuddedieren.
1.1 STUDIEOBJECT EN DEFINITIE
Bewust
Het materiële object van sociale als psychologie: hoe Beïnvloeding
wordt het gedrag van mensen beïnvloed door (het gedrag
Onbewust
van) anderen?
o Bewuste of onbewuste beïnvloeding door het gedrag
van anderen
Expliciet
o Observeerbare of subtiele beïnvloeding door het
Beïnvloeding
Impliciet
gedrag van anderen
VB: experiment met professor (ene kant luider dan andere kant)
o Je kan ook impliciet of expliciet beïnvloed worden door anderen
Impliciet beïnvloed worden: studenten zelf beslissen om camera niet aan te leggen
en dat als norm te zien bij online les.
Expliciet beïnvloed worden: leerkracht vraagt om camera aan te leggen tijdens
online les.
Het formele object: wat zijn de wetmatigheden hierin? (= wetmatigheden ontdekken in de manier
waarop mensen met elkaar omgaan en door elkaar beïnvloed worden
Sociale psychologie is een wetenschap
o Positieve wetenschap, wetenschap die aan observatie en metingen doen, zoals chemie,
natuurkunde
o Willen met wetmatigheden proberen objectieve en meetbare gegevens te ontdekken (in de
mate van het mogelijke)
o Psychologie: oorzaak en gevolg onderscheiden, dingen verklaren
o Sociale psychologie: inleven in de ander, al de empathie aanwenden om de wetmatigheden
die ontdekt zijn te kunnen begrijpen
Je moet beleven en doorleven wat je bestudeert
Gedrag is het materiële object van de sociale psychologie en psychologie in algemeen
o Sociale psychologie: gedrag dat je niet of anders zou stellen indien er geen of minder invloed
van anderen was geweest.
o Algemene psychologie: gedrag dat individu stelt in normale omstandigheden (sociale
gedragingen kunnen hier ook onder vallen)
o Algemene psychologie zal ook soms gedragingen bestuderen die in de sociale context
plaatsvinden
DE ALGEMENE PSYCHOLOGIE
Algemene psychologie: automatische leerprocessen zoals conditionering
o Operante conditionering: leren aan de hand van beloning en straf (bij negatief gevolg zal je gedrag minder vaak
herhalen)
Voorbeeld: als je spullen leent aan een vriend en je moet zaken om die terug te krijgen, ga je minder vlug
uitlenen (sociale psychologie)
2
, o Klassieke conditionering: bestaande reactie te stellen ten aanzien van een nieuwe prikkel
Hond van Pavlov, voorwaarde geluid moet voor het voedsel aangeboden worden
Voorbeeld uit sociale psychologie: een persoon die jou gekwetst heeft zal je meer en meer vermijden
verband leren tussen persoon en gekwetst gevoel
Voorbeelden die verband tussen algemene en sociale psychologie aantonen
Algemene psychologie bestudeert ook gedrag die totaal buiten de sociale context vallen (hoe persoon herinneringen stockeert,
optische illusies verwerkt en emoties ervaart)
DE SOCIALE PSYCHOLOGIE
Studieobject: sociaal gedrag
Sociologie: wetenschappelijke discipline die sociaal gedrag van mensen in kaart brengt en verklaart
o Weinig aandacht voor individuele gedragingen van persoon, wetmatigheden in sociale
structuren en gehelen.
o Sociologie: studie maakt van (de wetmatigheden van) het gedrag van groepen
(maatschappij, een cultuur, politieke beweging, etc)
o Sociale psychologie: gedrag van individuen in sociale relaties bestuderen. (bestuderen
hoe interacties invloed hebben op, beïnvloed worden door, de gedragingen van
individuen)
interactie tussen groep en individu zeer belangrijk
meerwaarde voor algemene psychologie en sociologie
DEFINITIE ALLPORT:
Sociale psychologie is de studie die tracht te begrijpen, verklaren en voorspellen hoe de gedachten,
gevoelens en gedragingen van een individu worden beïnvloed door de geobserveerde, ingebeelde of
impliciete gedachten, gevoelens en gedragingen van anderen. (niet vanbuiten kennen, maar wel iets
kunnen uitleggen a.h.v. deze definitie)
o Verschil begrijpen en verklaren
Verklaren: wat is de oorzaak dat hij dat gedrag gesteld heeft, waarom doet hij dat?
Wat is de oorzaak (dingen uit het verleden) die het gedrag beïnvloedt.
Begrijpen: het is niet omdat je weet waarom dat je het nog begrijpt, zich in de
schoenen van een ander kunnen plaatsen.
Begrijpen is moeilijker dan verklaren
o Geobserveerd, ingebeelde of impliciete gedachten:
Geobserveerd: zien dat iemand met zijn ogen rolt als jij antwoordt
Ingebeelde: je denkt dat die persoon mij een zaag vindt, je beeld je dat in want je
weet niet zeker of het zeker zo is
Impliciete gedachten: als je vraagt waarom iemand met zijn ogen rolt, dan antwoord
die ik doe dat helemaal niet, je beeld je dat in.
Beïnvloeding kan gebeuren op basis van subjectief, gepercipieerde gedachten,
gevoelens en gedragingen niet noodzakelijk dat je een ander gedrag ziet stellen
om erdoor beïnvloed te worden, voldoende om gedachten, gevoelens en
gedragingen van een ander te veronderstellen
o Kunnen uitleggen wat dit een definitie sociale psychologie maakt en geen definitie algemene
psychologie? al wat komt na het woord individu, de beïnvloeding
o Kunnen antwoorden op welk woord klopt niet?
1.2 DE GESCHIEDENIS VAN DE SOCIALE PSYCHOLOGIE NIET KENNEN
1.3 HET BELANG VAN ONS SOCIAAL LEVEN NIET KENNEN
3
, 1.4 WEKWIJZE VAN DE SOCIALE PSYCHOLOGIE ZELFSTUDIE
1.4.1 DRIE DIMENSIES
Drie belangrijke dimensies in het onderzoek en de onderzoeksmethode van de sociale psychologie (J.A.A Van
Leent) fundamentele denkwijzen
1- BREEDTE-DIMENSIE:
Sociale psychologie moet een zo breed mogelijk onderzoek uitvoeren met een zo veelzijdig mogelijke
theorievorming
We moeten zoveel mogelijk aspecten van de (sociale) psychologie moeten onderzoeken, bv: attitudes,
waarneming, beïnvloeding, opvattingen en gedragingen, en ons niet alleen moeten beperken tot de
meest voor de hand liggende onderzoeksthema’s.
Breed mogelijk onderzoeksgroep nemen, totale populatie in onderzoek benaderen
o Steekproef moet alle lagen, alle leeftijden, alle niveaus en geslachten representeren
o Ideale populatie is gelijk aan de gehele populatie
o Steekproef: schatting of benadering van de werkelijkheid, goede benadering van de
werkelijkheid is voldoende
Steekproef in sociale psychologie: niet toevallig, goedkope proefpersonen of zelf onbetaalde pers.
o Goedkope proefpersonen hebben geld nodig en nemen daarvoor deel (maar beperkt deel van
de bevolking)
o Niet iedereen neemt vrijwillig deel voor een vergoeding
o Veralgemening mag niet van die mensen naar de totale bevolking
Ook niet geheel vrijwillige proefpersonen die onbezoldigd meewerken (vaak uit onderwijsinstellingen)
o Veelal studenten in de steekproef 2 problemen
Beperkte steekproef
Niet representaties voor gehele bevolking (opleidingsniveau, leeftijd, sociaal-
economische klasse, etniciteit, geslacht…)
Niet gemotiveerd om deel te nemen (intrinsieke motivatie is laag) ook bij andere
proefpersonen te vinden
Bij brede groep van deelnemers vaak autochtonen of mensen die in eigen lang wonen, er kunnen zo
geen conclusies trekken naar andere culturen of landen, opnieuw voor problemen te staan.
DIEPTE-DIMENSIE
Eerder filosofische benaderingswijze: doordringen in het diepste van de mens, mens onder zijn
oppervlakte, onder zijn gedrag bekijken
Sociale geaardheid van de mens beschouwen zo bestudeerde verschijnselen en wetmatigheden
verklaren en begrijpen
4
