PSYCHOPATHOLOGIE EN PSYCHIATRIE: KINDEREN & JONGEREN, deel 1
INTRODUCTIE
1. Introductie ontwikkelingspsychopathologie
1.1 Ontwikkelingspsychopathologie
= de studie van ontwikkelingsprocessen die bijdragen aan of beschermen tegen psychopathologie
- Ontwikkelingsperspectief (niet focussen op toestandsbeeld, of stoornissen op een bepaald moment)
- Hoe ontwikkeling loopt & fout kan lopen & wat daarmee samen gaat
Verwante disciplines:
• Ontwikkelingspsychologie
• Kinder- & jeugdpsychiatrie
Nadruk op:
• Ontwikkelingsperspectief
• Transdiagnostische mechanismen (mechanismen in ontwikkeling bekijken)
• Integratieve modellen
• Multipele niveaus van analyse:
o Terugkoppelen naar internaliserende of externaliserende problemen (vorig jaar meer focus op
stoornissen; volgend jaar ook opnieuw)
o Dus geen lessen over angst, depressie, etc. → maar over genetische & biomedische factoren,
informatieverwerkingsmechanismen, etc.
Insteek: kijken naar (a)typische ontwikkeling:
Komt nog terug in thema 1
Kind/jongere in het midden
Ontwikkeling niet los van context zien: kind omringd door lagen context (bv.
micro: gezin, school, etc.)
Zelfs binnen individu verschillende niveaus onderscheiden
Vanonder: risicopsychopathologie op genetische factoren of andere
biologische processen, maar kunnen ook stressreactiviteit bekijken, andere
hormonale processen, ook informatieverwerkingsprocessen (bv.
functieleer) OF cognitieve stijlen, temperamentkenmerken → zijn
verschillende niveaus in individu zelf
Sommige niveaus echt waar wij expert zijn (waarneming, aandacht,
geheugen, etc.) = wij zijn degenen die daar meer over weten (dan bv.
kinderpsychiaters ofzo) = kennis uit basisdisciplines die we ook moeten
gebruiken om te kijken wat fout loopt
1
,1.2 Waarom ontwikkelingspsychopathologie (OP)?
3 redenen waarom OP zo belangrijk is:
(1) Hoge niveaus van lijden die gepaard gaan met psychopathologie bij kinderen & adolescenten (inclusief ernstige
pijn & beperkte levenskansen die worden ervaren door kinderen/gezinnen/scholen/m’pij/…)
o Emotionele & G-problemen komen veel voor, maar zijn ook belemmerend → leidt tot ernstige problemen
op cruciale gebieden (bv. academische prestaties, interpersoonlijke competenties & vaardigheden om
zelfstandig te leven)
o Individuen knn zich bezighouden met G-patronen die zeer destructief zijn voor hun eigen ontwikkeling &
welzijn van anderen
o Bv. depressie: ~ hopeloosheid, angststoornissen met vermijden van exploratie,…
(2) Ook de ‘kosten’ van mentale stoornissen zijn hoog
o De uitgaven voor gezondheidszorg stijgen dramatisch, mijlpalen in onderwijs en op het werk zullen
uitgesteld worden of helemaal verloren gaan & tekorten op het gebied van later inzetbaarheid zijn vaak
groot → grote economische gevolgen
o Naast familiaal & persoonlijk lijden, dus ook vaardigheidstekorten & harde economische realiteiten
(3) Niet alleen blijven/persisteren G-, emotionele & ontwikkelingsstoornissen tot in de volwassenheid, maar
‘volwassen’ psychische stoornissen hebben vaak voorlopers in de 1ste jaren van de ontwikkeling
o Symptomen & beperkingen beginnen vroeg & blijven jarenlang problematisch
Ondanks wetenschappelijke & klinische urgentie rond dit onderwerp, staan er belangrijke barrières in de weg van meer
wetenschappelijk inzicht & toegang tot evidence-based behandeling
• Mentale stoornissen (op elke leeftijd) zijn nog steeds sterk gestigmatiseerd: stigma & schaamte belemmeren hulp
zoeken & zorgen dat geestelijke gezondheid een lagere prioriteit krijgt dan lichamelijke gezondheid (ondanks
samenhang tussen beiden)
• VS: eerder geneigd om mentale stoornis in verband te brengen met gevaarlijkheid & grotere sociale afstand van
degenen met mentale stoornis (dan vroeger)
→ Redenen zijn complex, maar kunnen betrekking hebben op:
1) Groter aantal mensen met stoornis op straat, zonder de nodige gemeenschapsdiensten & middelen
2) Groter publiek besef dat ‘gevaar’ één van de weinige redenen is die nog steeds kan leiden tot
onvrijwillige betrokkenheid
3) De zwakte van het bewijs dat biogenetische toeschrijvingen aan gestesziekte stigmatisering kunnen
elimineren
➔ DP / OP-perspectieven promoten complexe opvattingen over psychische stoornissen, wat leidt tot verbeterde
wetenschappelijke vooruitgang & realistischer beeld (waarbij nadruk wordt gelegd op meervoudig bepaalde paden,
maar niet op persoonlijke zwakheid/schuld)
➔ Ondanks de grote vooruitgang in de basiswetenschap & klinische toepassingen in de afgelopen jaren, is de kennis van
het veld over het ontwikkelen van hersenen & geest in meerdere, op elkaar inwerkende contexten nog steeds
rudimentair
2. Dunedin Study (Silva, Poulton & Moffitt)
2.1 Dunedin studie: begin
• 50 jaar geleden: studie starten waarin we alle kinderen, die in Dunedin
(Nieuw-Zeeland) geboren worden, opvolgen
• Dns: ruim 1 000 = best grote steekproef
• Idee: kinderen echt zo lang mogelijk opvolgen
• Studie loopt nog altijd; met nog altijd > 90% dns aan boord = hele prestatie
Studie:
➢ Unieke studie: volledige geboortecohort + zeer lange follow-up + extreem lage drop-out
➢ Onderzoeksvragen evolueren mee met de steekproef
➢ 1 cohort (dus geen zicht op cohorteffecten)
2
,2.2 Bekende sprekers in de documentaire
A. Caspi & T. Moffitt o Man en vrouw, werken vaak samen
o Man = 1 van de eerste in Science publicatie over gen-omgevingsinteracties
o Aangetoond: verband tussen stress meemaken in uw leven & risico op depressieve
episodes, zelfmoordpogingen,… → verband stress & depressieve klachten, maar alleen
voor individuen met een bepaald genotype (serotonine transporter)
- Meest gunstige variant: stress niet zo voorspelbaar voor depri symptomen
- Meest ongunstige variant: dan juist heel fel voorspelbaar
M. Rutter o Ook grote naam: genetische factoren
J. Belsky o Temperament-PH-onderzoeker
o Individuele verschillen in vatbaarheid voor omgevingsinvloeden → reactie op model van
kwetsbaarheid & weerbaarheid (sommige mensen kwetsbaar, andere mensen
weerbaar)
o Is misschien ook logisch: als iemand meer kwetsbaar is om in negatieve omgevingen er
onder door te gaan, dan gaat die misschien ook juist meer voordelen halen uit positieve
omgevingen → hele switch in denken: omgeving meer correleren met hoe ze zich voelen
(dan bij anderen het geval is)
2.3 Relevantie Dunedin studie
➢ Door dns levenslang op te volgen kan onderzoek gedaan worden naar processen & mechanismen die een rol spelen
in de ‘ontwikkeling van problemen’
o Echt onderzoek doen naar de ontwikkeling van problemen
o Zo echt verschillen kunnen bekijken, om confounding te vermijden
➢ Dit vergt een ander type onderzoeksdesign dan onderzoek naar processen & mechanismen die een rol spelen in
het ‘blijven bestaan van problemen’:
o (niet klinische) bevolkingsgroep → om confounding met klinische status te vermijden
o Groot aantal dns → sommige problemen hebben lage incidentie (daarom al een aanzienlijke groep nodig
om een pathologie met lage incidentie te vinden)
o Veel factoren & oog voor samenspel tussen factoren → sommige factoren zullen onverwacht significant
voorspellend zijn
o Focus op meerdere niveaus van analyse
2.4 Documentaire Dunedin Studie
What makes me who I am? Wat bepaalt onze health, wealth & hapiness?
➢ Eerste jaren (kinderjaren, jeugd) zijn de belangrijkste!
➢ 1 van de bevindingen uit de studie: de beste predictor voor een succesvol leven
- Als je op jongvolwassen leeftijd erin slaagt om een stabiele job te hebben, dat je in een stabiele relatie zit,… =
indicatoren van een goede lopend, stabiel leven
- Vonden een onverwachte predictor voor succes in het leven → ‘zelfcontrole’
Studie: Marshmellow studie bij 4-jarigen
Obesitas, hoge bloeddruk, SOA’s, financieel, meer verslaafd aan alcohol en drugs, etc.
Kan verbeterd worden!!
➢ 5 types personen (eerste 3 zijn goed, de andere 2 niet): al op kindertijd
➢ Slaap: minder slaap, dan later dikker
➢ TV kijken: minder dan 2u per dag = goed
➢ Schizofrenie: al bij kinderen symptomen (waarbij de helft dan schizofrenie ontwikkelt)
➢ Ook warme, sensitieve ouders
3
, 2.4.1 Aangeboren of aangeleerd?
• Wat maakt dat we bepaalde keuzes in ons leven maken? Komt dit door onze genen of onze omgeving?
• Hoe kunnen we deze vraag beantwoorden?
o Een baby observeren van geboorte tot dood
o Probleem: we weten veel over 1 kind, maar niet over andere mensen in de populatie
• Dus: grote groep mensen nodig aan wie je hun levenservaringen bevraagt → range of human experience
1972: Dunedin Studie: medische school Nieuw-Zeeland:
- Ultieme nature-nurture test: elk kind dat geboren werd in dat jaar, werd voor hun hele leven geobserveerd
Medisch, PH, genen, relaties, successen, faalervaringen,…
Dus: fysieke data & persoonlijk leven dns nagegaan (bv. werk, relaties, drugs/alcohol/roken, criminele activiteit,...)
- Dit werd 40 jaar lang gedaan (nog altijd bezig)
- Meet heel veel aspecten van menselijke gezondheid & ontwikkeling → dus breed kader van de ontwikkeling
- Maar de Dunedin studie gaat niet enkel over opgroeien in Nieuw-Zeeland → kan veralgemeend worden naar
verschillende populaties (vnl. Westerse)
- Heel grote confidentialiteit in deze studie, omdat het over zeer gevoelige data gaat
2.4.2 Begin van de studie
Onverwachte bevinding: grote hoeveelheid ongedetecteerde gezondheidsproblemen bij kinderen
• Toen ze 9 waren:
o 25% glue ear
o 10% visuele impairment
o 25% taalproblemen
• Keizersnede & linkshandigheid hadden geen blijvend effect
• Bedplassen & duimzuigen zijn voorbijgaande fasen met geen psychologische significantie
2.4.3 Nu
De studie heeft 1 500 papers gepubliceerd in grote wetenschappelijke tijdschriften (= elke 13 dagen 1 paper, voor 40 jaar
lang)
Studie toont:
- Wat onderliggend is aan haartaandoeningen & astma
- Waarom tieners soms van hun ‘pad’ geraken
- Hoe je toekomstige criminelen kan herkennen in de kleuterklas
- Voorspelt werkloosheid & ziekte
- Gen voor agressiviteit
- Connectie tussen zonlicht tijdens zwangerschap & grootte van hun kind bij het opgroeien
- PH-trekken bij kinderen die een effect zullen hebben op hun later leven
- …
2.4.4 The Early Years
• Iedereen wilt weten hoe de toekomst van hun kinderen eruit gaat zien
• Resultaten van de Dunedin studie kunnen a.d.h.v. enkele zaken al voorspellen hoe deze kinderen gaan eindigen
als volwassenen (bv. predictoren voor problemen met de wet: door deze predictoren te kennen, kunnen we sneller
ingrijpen om dat te proberen voorkomen)
• Kinderen in de kleuterklas hebben al verschillende & unieke PH
o Zelfs op die leeftijd vertonen kinderen al karaktertrekken die voorspellen hoe hun health, wealth &
emotioneel leven als volwassenen zal zijn
o Hoe kinderen zich gedragen, denken & voelen zal implicaties hebben voor wat er met hen gaat gebeuren
4
