Samenvatting politiestudies
DEEL 1: SOCIOLOGISCHE ANALYSE VAN DE POLITIE
HOOFDSTUK 1: HET POLITIEMANDAAT, DE POLITIEROL, MYTHES, DILEMMA’S EN STRATEGIEËN
DE FRANSE REVOLUTIE EN HET ONTSTAAN VAN DE POLITIE
De Franse revolutie is het moment dat men ervan uitgaat dat vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid
het hoogste goed moet zijn en moet nagestreefd worden en waarbij vrijheid super belangrijk wordt.
Het idee wordt gelanceerd dat de mensen zelf kunnen nadenken en zelf over hun leven kunnen
beschikken en het niet altijd god is die in uw plaats dingen moet beslissen.
Die individuele vrijheid of beschikkingsrecht heeft zijn voordelen maar leidt ook tot allerlei
problemen. Een van de problemen die zich aandient is dat de ene zijn vrijheid zorgt vaak voor een
belemmering van de andere zijn vrijheid. Vrijheid zorgt dus zeker ook voor conflicten, zeker wanneer
het gaat over individualisme. De vrijheid bots ook vaak tegen grenzen van sociale conflicten en van
nood aan openbare orde. Stilaan komt in de maatschappij tot uiting dat er een soort instituut of
organisatie nodig is die de sociale orde gaat handhaven. Dat gaat heel traag en vertrekt dus bij de
Franse revolutie.
Sommige vinden dat het recht op vrijheid en bescherming een grondrecht zou moeten zijn. Het
probleem is dat het zeer moeilijk afdwingbaar is en veel discussie wordt rond gevoerd.
DE ROL VAN DE POLITIE IN DE SAMENLEVING
De rol van de politie in de samenleving is niet voor iedereen hetzelfde. Het is verschillend van
maatschappij tot maatschappij en heeft vaak te maken met waarden en normen van een
maatschappij. Als we ervan overtuigd zijn dat bijvoorbeeld cannabis niet kan, dan hebben we
daarrond wetten gemaakt en is het vervolgens aan de politie deze wetten na te leven. Er is een soort
van dilemma omdat je wel de opdracht krijgt van de staat, maar ergens wil je ook de maatschappij
beschermen. De rol van politie is dus niet altijd duidelijk en zeker niet makkelijk.
HET MANDAAT VAN DE POLITIE (ART 14 – 15 WPA)
De politie heeft van de overheid het mandaat gekregen of is in het leven geroepen om de orde te
handhaven en de criminaliteit te bestrijden. Dat staat ingeschreven in de wet op de politieambt
(WPA). De WPA is de basiswet voor de politie en is ontstaan in 1992. Het mandaat van de Belgische
politie staat duidelijk omschreven in artikel 1 WPA.
“Bijdragen tot de bescherming van individuele rechten en vrijheden, maar ook van democratische
ontwikkelingen van de maatschappij.”
De politie heeft dus een discretionaire bevoegdheid. Dat wilt zeggen dat ze heel veel mag doen
zolang het maar bijdraagt aan de bescherming van individuele rechten en vrijheden of aan de
democratische ontwikkelingen van een maatschappij. Dit is het mandaat dat de politie zwart op wit
krijgt.
,In dat mandaat krijgt de politie bestuurlijke en gerechtelijke opdrachten. Bestuurlijke taken van de
politie zijn bijvoorbeeld wegcontroles, alcoholcontroles, Ronde Van Vlaanderen,
Voetbalwedstrijden…. Het gaat dus over de handhaving van de openbare orde. Gerechtelijke
opdrachten daarentegen hebben te maken met strafrecht. Het belangrijkste onderscheid is dat bij
bestuurlijke politietaken, de burgemeester de eindverantwoordelijk draagt. Het is hij die beslist dat er
op zijn grondgebied een betoging kan gebeuren, een voetbalwedstrijd afgelast moet worden…. Bij
gerechtelijke politietaken is dit niet aan de burgemeester. De burgemeester mag zich hier zelf niet in
moeien.
Er bestaat een verschil tussen bestuurlijke en gerechtelijke politietaken omdat er verschillende
controlemechanismen zijn. Verder mag je iemand bij een bestuurlijke aanhouding ‘slechts’ 12 uur in
de cel houden. Bij een gerechtelijke aanhouding gaat dit van 24 tot 48 uur.
POLITIEFUNCTIE – POLICING
Belangrijk in dat mandaat is het onderscheid tussen ‘police’ en ‘policing’. Policing verwijst eigenlijk
naar het doel of naar de politiepraktijken (= waar is de politie mee bezig). Police heeft betrekking op
de organisatie. Deze 2 zaken staan los van elkaar.
Politiepraktijken: Het is niet altijd even evident voor elke gemeenschap dat policing gelijkgesteld
wordt aan police. Vaak denken we aan de publieke politie maar er is ook zo iets als private politie. In
België is de publieke politie echter veel belangrijker dan de private politie. De politie krijgt dus een
mandaat maar het is niet altijd duidelijk of het publiek of privaat is.
BITTNER & CACHET
Bittner geeft aan wat er zo speciaal is aan de politie. Hij zegt dat er verschillende policing organisaties
zijn en er ook het instituut is dat verschillend is, maar bij politie is het grote essentiële verschil is dat
ze geweld mogen gebruiken. Ze zijn ook de enige instantie die geweld mogen gebruiken. Private
politie mag dit niet in dezelfde maten als de publieke politie. Ook inlichtingendiensten mogen niet
zomaar mensen verhoren.
Ook Cachet heeft gedefinieerd wat de politie nu juist is en we eronder moeten verstaan. Cachet
verwijst ook naar de zorg. Volgens hem is politie niet alleen dwang en arresteren maar ook het zorg
dragen of beschermen van mensen.
,POLITIEROL
De politie zal zijn mandaat krijgen van de wetgever maar de wetgever geeft dat mandaat aan de
politie omdat hij zelf verkozen is door de bevolking. Dus wij kiezen een parlement, van daar uit wordt
een regering samengesteld en de regering geeft een mandaat aan de politie. Andere regeringen
zullen logisch gezien ook andere accenten leggen in het politiebeleid. De politiek en de politie zijn dus
sterk aan elkaar gelinkt. Dat maakt ook dat de politie zelf als organisatie heel snel moet schakelen
tussen verschillende verwachten van wat politie is of zou kunnen zijn en hoe ze moeten optreden op
niveau van de overheid, maar ook op niveau van de burgers. Zo zal een patrouille zich anders moeten
gedragen wanneer ze in de Matongé wijk actief zijn dan bijvoorbeeld in watermaal bosvoorde. De
burgers hebben dus veel verschillende ideeën van hoe de politie moet zijn of moet optreden.
De politie zelf is geen organisatie waar iedereen hetzelfde denkt. Binnen de politieorganisatie zijn er
goeie ‘flikken’, slechte flikken en de tussensoort. Ook is de politie over de hele wereld dominant wit
en mannelijk. Maar ondanks dat ga je binnen de politie veel verschillende stemmen krijgen.
De politie moet dus op micro niveau rekening houden met verschillende visies, stemmen bij de
politie, burgers en verschillende overheden. Op meso niveau (niveau v.d. organisatie) moet de politie
zich bezig houden met verschillende stemmen van de organisaties. In het beleid moet rekening
gehouden worden met verschillende gemeentes. Ook burger organisaties en bedrijven hebben
verschillende meningen over de rol en functie van de politie in de samenleving. Ook op macro niveau
(institutioneel niveau) zullen er verschillende meningen zijn.
De politie moet dus voldoen aan al die verwachtingen en dat zal hem legitimiteit geven. Belangrijk is
dat als de politie zijn mandaat of rol verkeerd gaan uitoefenen, bijvoorbeeld door politiegeweld, dan
zal de legitimiteit dalen.
KENMERKEND VOOR POLITIEROL
Kenmerkend voor de politierol is dus het geweld dat gebruikt mag worden, maar ook de 24u op 24u
beschikbaarheid. Dat maakt de politie als instituut zeer uniek en is iets dat de burger ook verwacht.
Bittner zegt dat de samenleving vroeger vrij gewelddadig was. Er waren toen andere verwachtingen
ten aanzien van de politie waardoor er ook veel meer geweld gebruikt werd door de politie. Vandaag
de dag is de maatschappij veranderd. Er is een maatschappij van bemiddeling en ondernemen dus de
politie moet daarin mee gaan zodanig de urgentiefunctie of dwang gaat inzetten en zo een stijgende
legitimiteit krijgt. Met onderstaande quote verwijst Bittner naar dat je verder komt met bemiddeling
dan met een wapen.
(In België zijn 40.000 politiemensen!!)
,WAT DOET DE POLITIE?
Politiemensen zijn eigenlijk heel weinig met criminaliteit bestrijding bezig. Politie is heel vaak niets
doen: observeren, patrouilleren, in de combi rijden…. Bayley heeft ooit gezegd ‘Police do not prevent
crime’ waarmee hij bedoelde dat er geen verband is tussen hoeveel politiemensen we inzetten en de
hoeveelheid criminaliteit we zien in een buurt. Meer politie gaat bijdragen aan een hoger
veiligheidsgevoel, maar niet aan meer veiligheid op zich. Er is dus niet meer politie nodig maar wel
een betere kwaliteit van de politie.
In Brussel zijn er 6 lokale politiekorpsen en 19 gemeenten. Brussel heeft veel politiemensen omdat er
wel altijd iets te doen is. Er is heel veel discussie waarom we van Brussel niet 1 politiezone zouden
maken. Stel dat je alle korpsen zou samenvoegen, dan kom je tot het grootste korps van België.
Vandaag de dag heeft Antwerpen het grootste korps. Het wordt dus vanuit de politiek (Bart De
Wever) tegengehouden en ook de korpschef is geen fan van een samenvoeging.
WAT DOET DE POLITIE
Volgens Bayley doet de politie alles behalve dan met criminaliteit bezig zijn. Bayley gebruikt de
uitspraak “police do not prevent crime” waarmee hij zegt dat de politie in wezen elke dag weinig met
criminaliteitsbestrijding bezig is maar wel veel met andere zaken bezig is. Hij wilt niet zeggen dat ze
niets doen aan criminaliteit maar wel dat ze er weinig mee bezig zijn. Dit komt omdat ze heel sterk
door de burger aangestuurd worden. 80% van de tijd is de politie bezig met openbare orde
handhaving, 20% van de tijd met recherche. Volgens Bayley is er ook geen verband met criminaliteit
cijfers en de hoeveelheid politiemensen. Landen zoals Noorwegen en Finland hebben een heel lage
criminaliteitsgraad, maar hebben ook heel weinig politiemensen. In Spanje en Italië is er daarentegen
een hele hoge criminaliteitsgraad en heel veel politiemensen. Meer politie zorgt dus niet voor minder
criminaliteit. Als er toch een verband is, is het heel moeilijk die causaliteit of rechtstreeks verband
aan te duiden. Wat wel kan helpen is meer kwaliteit in plaats van kwantiteit van politie.
Bayley zegt ook dat de politie vaak niet bezig is met criminaliteitsbestrijding as such, maar wel met
aanwezig zijn & in die rol is het uniform van de politie van groot belang. Het feit dat je op de plaats
van een incident gewoon aankomt als politie, is vaak al genoeg om het incident te stoppen. Heel vaak
moet je als politie zelf niet optreden wat ook essentieel in de rol van de politie volgens Bayley. Het
geweld dat de politie mag gebruiken is een stok achter de deur.
, VERHOUDING CRIMINALITEITSBESTRIJDING VS ORDEHANDHAVING
Uit onderzoek blijkt dat 20% van de taken van politie te maken heeft met criminaliteitsbestrijding.
80% heeft te maken met de handhaving van openbare orde. Als we kijken naar criminaliteitscijfers,
zien we dat heel veel te maken heeft met eigendomscriminaliteit. Binnen die eigendomscriminaliteit
is er ook nog is 10 à 16% zware criminaliteit.
De (80%) openbare orde handhaving houdt het reageren op burgers in. Er is ook een groot stuk
verkeer en conlficten. De strafwet is dus een heel klein deel in de werking van de politie. Men is
voornamelijk bezig met bestuurlijke handhaving. Deze verhoudingen blijven gelijk in de tijd, maar ook
in de stad of in het platte land.
REACTIEF VS PROACTIEF
De politie is heel weinig bezig met preventie en met het op treden voor zaken gebeuren. Men
probeert dat te doen aan de hand van technologie maar het is toch vooral “reageren op”. Dit wordt
ook wel ‘brandweer politie’ genoemd. Taken van politie zijn dus vooral openbare orde handhaven en
reageren op zaken.
Monjardet heeft geprobeerd heel het verhaal van mandaat rollen samen te vatten in 1 verhaal en
heeft dat uitgeschreven in een boek. Monjardet zegt Dat als je de politie zijn rol wilt begrijpen, dan
moet je kijken naar 3 zaken:
1) Politie is een machtsinstrument in handen van de staat. Ze moeten veel doen in
opdracht van de staat. De staat maakt wetten en de politie moet die handhaven,
waarvoor de ook een geweldsmonopolie krijgen. De staat kan ook vragen aan de
politie om op te treden.
2) De burger zelf heeft ook veel invloed op de politie. We moeten kijken naar de politie
als een dienstverlenende organisatie waar iedereen beroep kan op doen (in Nl
worden politiemensen ‘dieners’ van de samenleving genoemd).
Bij de politie organisatie heeft men een statuut & in dat statuut zijn er 3 kaders:
basiskader, middenkader en hoger of officierenkader.
Als je start met werken bij de politie bij het basiskader dan krijg je na 1 jaar
opleiding de graad van politie-inspecteur.
In je opleiding kan je ook na 6 maanden kiezen om niet voor inspecteur te
gaan maar wel voor agent. Je gaat dan ook de straat op maar meestal wordt je
