INLEIDING
Problemen van nu zijn niet de problemen van de toekomst en de oplossingen van nu zijn niet noodzakelijk
oplossingen in de toekomst
Medische sociologie
Biologische factoren bepalen sociale mogelijkheden
Maar: sociale wereld stelt ook grenzen aan wat biologisch mogelijk is
1. EENZAAMHEID ALS VOORBEELD VAN EEN WELZIJNSPROBLEEM DAT OOK EEN
GEZONDHEIDSPROBLEEM IS
Eenzaamheid ≠ sociaal isolement
Sociaal isolement = obv de omgang van en de contactfrequenties met het sociaal netwerk objectief te
bepalen
Eenzaamheid = het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van)
bepaalde relaties
1.1 WAT ZIJN DE GEVOLGEN?
Eenzaamheid is niet onschuldig kans dat je vroegtijdig overlijdt, is groter als je eenzaam bent (zoals 15
sigaretten per dag roken)
Eenzaamheid niet medicaliseren (is geen louter medisch probleem)
Maar eenzaamheid heeft wel een grote impact op gezondheid (15 sigaretten per dag, hogere
bloeddruk, hartziekte, cognitieve achteruitgang, depressie, cognitief functioneren etc)
Chemisch effect van eenzaamheid in het lichaam is identiek aan de vecht-of-vluchtreactie die we
hebben wanneer we ons eenzaam voelen
Ook andere richting: slechtere gezondheid = vaak eenzaam (versterking)
1.2 SOCIALE CONTACTEN BIJ DOELGROEPEN
Ouderen:
Vooral onderste twee die probleem vormen
Groeiend probleem in de samenleving, omdat
onze bevolkingspiramide aan het omdraaien is
(vergrijzing)
Opleidingsniveau
Hoe lager opleidingsniveau, hoe eenzamer ook samenhangend met nieuwe mensen leren kennen &
relatiemarkt tijdens de studies
Financiële middelen: eenzaamheid blijkt ook samen te hangen met een tekort aan financiële middelen
Zowel voor oudere als jongere leeftijdsgroepen
Niet duidelijk in welke richting dit verband is
,Burgerlijke staat: trouwen en samenwonen heeft impact op gezondheid in het algemeen & eenzaamheid
1.3 DE EENZAME EEUW: NOREENA HERTZ
Bredere definitie van eenzaamheid
Meer dan gebrek aan liefde, gezelschap, intimiteit, je over het hoofd gezien worden
Ook: ons niet ondersteund of gewaardeerd voelen door onze medeburgers, werkgevers, gemeenschap
en overheid – je ook in politiek en economisch opzicht uitgesloten voelen
Het verlangen naar verbondenheid stijgt met degenen die ons verbinden
Gebrek aan sociaal kapitaal: we doen minder samen
Ontkerkelijking
Verenigingsleven minder
Thuiswerken
Internetwinkelen
Smartphone- en gamingverslaving
Postbode komt niet binnen, bankautomaat ipv bediende, chatbot ipv klantendienst,…
1.4 EENZAAMHEID IN TIJDEN VAN COVID-19
Impact op herstel bij ziekte
Bij sociaal geïsoleerde patiënten duurt het langer voor de bloeddruk (en bij mannen: het
cholesterolgehalte) weer normaal is na een stressvol voorval
Eenzame mensen hebben een verminderd vermogen om de inflammatieniveaus te ‘resetten’ na
voorvallen als beroertes, hartaanvallen en operaties
1.5 WELKE OPLOSSINGEN ZIJN ER?
Eerder zoeken naar maatschappelijke, politieke, economische,… oplossingen
Impact van ruimtelijke ordening en gebouwen: manier waarop ruimtes zijn ingedeeld, kan eenzaamheid
versterken of verminderen (dingen die zo gebouwd zijn dat je sowieso andere mensen tegenkomt waartegen je
kan praten etc)
Oplossingen op 3 niveaus
1) Bewustmaking: sociale gezondheid promoten: belang van gedurende je hele leven nieuwe contacten
te leggen, leefwereld groot genoeg te houden – zonder te culpabiliseren of te stigmatiseren
(preventie)
2) Initiatieven die niet specifiek op eenzaamheid gericht zijn , maar die wel sociale contacten en sociale
cohesie bevorderen (preventie en curatie)
3) Initiatieven die specifiek op eenzaamheid gericht zijn (curatie)
ZIEKTE EN ZORG
,2. EEN HISTORISCHE SCHETS
Gezondheidszorg is één van de dingen die zorgen voor grootste winst & ontwikkeling in de samenleving
We zijn gezonder dan ooit en lever langer
dan ooit dubbel zo lang dan 200j
geleden
Ook te zien in doodsoorzaken België:
Toenemen chronische ziektes
Afnemen infectieziektes
Stabiel externe oorzaken
(ongevallen etc
Daling cardiovasc, tumoren en
respiratoir + lichte stijging
psychische & neurologische
ziektes ( door vergrijzing: demenite) bij mannen
Tumoren stabiel, maar meer respiratoir ( meer vrouwen beginnen roken) bij vrouwen
Doodsoorzaken naar geslacht:
Belangrijkste aandoeningen te
maken met levensstijl,
familieaandoeningen etc
Verschil in psychiatrische
aandoeningen dementie,
vrouwen worden ouder
2.1 ONTWIKKELINGEN IN HET STERFTE EN ZIEKTEPATROON
Oorzaken:
Biologische factoren
Aan einde van epidemie zou ‘aanvalskracht’ van micro-organismen verminderen
Moeilijk te bewijzen, maar mag niet worden uitgesloten
Medische interventies (inentingen)
Veranderingen in de sociale omgeving: vnml verbetering voeding en levensomstandigheden
2.1.1 STERFTEDALING TUSSEN 1850 EN 1970
Omkering van infectieziektes (veroorzaakt door voedseltekort) naar chronische ziektes (cardiovasc, diabetes)
Epidemiologische transities Demografische transitie
= Overgang van een situatie met infectieziektes = Overgang van een situatie met relatief hoge geboorte-
, en ziektes veroorzaakt door voedseltekort naar en sterftecijfers naar een situatie met relatief lage
situatie met chronische, niet-infectueuze geboorte- en sterftecijfers als gevolg van sociaal-
aandoeningen, zoals hartziekten en kankers economische veranderingen
drastische verandering ging gepaard met de
transitie van een landbouwsamenleving naar een Tweede demografische transitie
industriële maatschappij = evoutie naar veelheid van samenlevingsvormen, met
uitstel van krijgen kinderen en minder kinderen, terwijl
België: sterftecijfer laag blijft
Sterftecijfer begon te dalen vanaf 1830
Vruchtbaarheidscijfer begon te dalen België:
vanaf 1875 (als sterftecijfers hoog zijn, Eerste winst levensduur is vooral voor kinderen
krijgen mensen ook meer kinderen) Zuigelingensterfte blijft wel langer hoog
Kloof tussen m&v verkleint
Verklaringen voor sterftedaling sedert 1850 tot 1970
Richten zich op drie punten:
Invloed van medische interventies (vaccins,..)
Impact van maatregelen ter bevordering van hygiëne en openbare gezondheidszorg
(screeningsprogramma’s, handen wassen voor onderzoek, vroedvrouwen die medisch geschoold
worden, medisch onderzoek om te gaan werken of studeren,…)
Verbetering van voeding en van levensstandaard (leven werd luxueuzer, meer gevarieerde voeding,
meer controle op bepaalde stoffen,..)
Stelling van McKeown Kritiek op McKeown
Geneeskunde slechts een geringe Enge definitie medische interventie: geen
bijdrage geleverd aan algemene aandacht collectieve preventie + verwaarloost
sterftedaling invloed v geneeskunde op niet-infectueuze
Daling vooral door daling van sterfte aandoeningen
aan infectieziekten Ook artsen spelen rol in beleid etc!
Voor 20ste eeuw geen effectieve Conclusie gebaseerd op uitsluiting v andere
medische ingrepen tegen mogelijkheden: methodologisch verdacht
infectieziekten Verwaarloost toename 1850-1900 van bronchitis,
Conclusie: daling van sterfte w aan pneumoie en influenza
andere oorzaken dan verbeterde Ineffectiviteit ih verleden betekent niet dat de
medische zorg toegeschreven geneeskunde id toekomst ineffectief zal zijn
Szreter Zuigelingensterfte belangrijke rol medici,
Wilde weg van het puur curatieve en enge gezondheidsinspectie, getrainde vroedvrouwen,..
denken van geneeskunde en meer naar het Waarom spreken we dan nog over McKeown?
sociale had wel gelijk dat ook andere zaken dan medische
Maar: vergat belang curatieve impact hebben op ziekte en gezondheid
functie
Simon Szreter: stedelijke congestie door sociale interventies opgelost
Industrialisering en economische groei
Maatregelen ter verbetering van de openbare gezondheidszorg (riolering, afvalophaling,
verbetering voeding) ook door geneeskundigen!
Stijging bronchitis, griep en longontsteking: moeilijker, maar ook tegenmaatregelen zoals sloop
ongezonde woningen, ventilatie in werkomgeving
Sterftedaling sinds 1970
Minder spectaculaire ontwikkelingen: ongv +1,5j per decennium
Voor veel zieken effectieve medische behandeling gevonden + rol van collectieve preventie
Moderne geneeskunde zou voor ongeveer 50% van sterftedaling na 1970 verantwoordelijk zijn +
belangrijke bijdrage aan verbetering levenskwaliteit
