CanMeds zorgverlener – oudere
1. niet-pluis gevoel op functioneel of somatisch gebied
⟹ kan geobjectiveerd worden, veel mensen onderzoeken een betrouwbare
opsporingsmethode voor ouderen met een verhoogd risico op functieverlies,
een systematische herkenning van veelvoorkomende problemen en een
effectieve aanpak hiervan. De Nederlandse stichting effectieve-
ouderenzorg.nl baseert zich op opeenvolgende stappen van screening,
diagnostiek en interventie = zorgmodel dat in de e-1ste lijn bedoeld is
voor thuiswonende ouderen bij wie de verpleegkundige een niet-
pluisgevoel heeft
1.1 stap 1: 1e lijn – ISAR PC
⟹ de eerste stap is het bepalen van het risico op
functieverlies, dit wordt bepaald met een korte vragenlijst nl. de
‘Identification of Seniors At Risk’ ofwel de ISAR. Er is ook een
korte vragenlijst voor de 1e lijn, nl. de ISAR-PC, de ‘Identification
of Seniors At Risk Primary Care’.
1.2 stap 2: comprehensive geriatric assessment
⟹ wanneer er een verhoogd risico op functieverlies is
vastgesteld, is de afname van een ‘comprehensive geriatric
assessment’, afgekort de CGA nodig. Met enkele vragen wordt
er gevraagd of er specifiek probleem mogelijk aanwezig is, dit
bij thuiswonende ouderen en bij ouderen die zijn opgenomen in
het ziekenhuis (CGA voor de 2e lijn). De problemen zijn
gebaseerd op 4 domeinen: lichamelijk functioneren,
psychisch functioneren, sociaal functioneren en dagelijks
functioneren. De CGA-FIT is de vragenlijst voor de 1e lijn.
1.3 stap 3: zorgbehandelplan
⟹ de bevindingen van het CGA bespreekt de vpk met de
oudere en de betrokken arts + neemt kennis van de gewenste
prioritering. Indien de huisarts of vpk dit nodig vindt kan hij/zij aanvullende diagnostiek
uitvoeren om de problemen in kaart te brengen, met behulp van de toolkit en
stappenplannen
2. niet-pluis gevoel bij dementie
⟹ de eerste verschijnselen verschillen van persoon tot persoon en per type van de
aandoening. Meestal kaart de partner/familielid het ‘niet-pluisgevoel’ aan. Bv. Subtiele maar
terugkerende geheugenklachten, gedragsproblemen en veranderingen in karakter. Alles
waar moet aan gedacht worden is voor een persoon met dementie een extra inspanning
zoals bv. TV kijken, een gesprek volgen, plannen maken, dingen op een rijtje zetten,
administratie bijhouden, problemen oplossen en beslissingen nemen. Andere voorbeelden:
- Zich iets herinneren wat kort geleden is gebeurd
- Zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden
- Zich oriënteren
- Het juiste woord vinden
- Nieuwe dingen leren
- Zich emoties onder controle houden
1
, - Rekenen en met geld omgaan
2.1 de 10 vroege signalen van dementie
1. Vergeetachtigheid: Alsook vergeten van belangrijke data of gebeurtenissen, steeds
dezelfde vraag stellen en afh. Zijn van spiekbriefjes voor dingen die voorheen zonder
hulp onthouden werden
2. Problemen met dagelijkse handelingen: zoals hobby’s en financiën, koffie zetten,..
3. Vergissingen met tijd en plaats: besef van tijd wordt minder en uren lijken soms
minuten, vinden van de weg wordt ook moeilijker, ze weten soms niet hoe ze ergens
zijn gekomen
4. Taalproblemen: moeilijkheden met het volgen van een gesprek, plots stoppen
midden in het gesprek, eenvoudige woorden vergeten, moeilijkheden met opnoemen
van namen, dysfasie
5. Kwijtraken van spullen: het leggen van spullen op vreemde plekken bv. Eten in de
linnenkast
6. Slecht beoordelingsvermogen: inschatten van situaties gaat slecht, keuzes maken
wordt moeilijker, grote sommen geld uitgeven, spullen kopen die niet nodig zijn
7. Terugtrekken uit sociale activiteiten: door dat de persoon het alsmaar moeilijker
vindt om deel te nemen aan gesprekken, hobby’s en sport gaat de persoon zich
terugtrekken, langer slapen dan gewoonlijk, urenlang voor de TV zitten. Het komt
door een faalangst
8. Veranderingen in gedrag en karakter: persoon kan verward, achterdochtig,
depressief of angstig worden. Zonder een duidelijke reden kan de stemming
omslaan; het ene moment rustig, het andere opeens verdrietig/kwaad. Alsook dingen
doen die men vroeger nooit deed
9. Onrust: het lijkt alsof iemand telkens iets zoekt, moet opruimen of iets anders moet
doen. Dit continue gevoel van onrust en de neiging te lopen leidt vaak tot
slaapproblemen
10. Problemen met zien: de hersenen krijgen moeite met het verwerken van hetgeen
iemand met dementie ziet, zo kunnen er problemen komen met het inschatten van
afstanden
2.2 welke rol kan je als hulpverlener spelen?
- Heb oog voor de 10 vroege signalen van dementie, je kan deze rustig benoemen en
de betrokken zorgvrager of zijn mantelzorger bevragen of dit vaker voorkomt en hoe
zij dit ervaren = verhoging bespreekbaarheid ⟹ het is niet de bedoeling de
ontkenning te doorbreken, maar ga er ook niet in mee, blijf in de ‘waarheid’
- Je kan enkele vragenlijsten met de zorgvrager overlopen om het niet-pluisgevoel te
onderzoeken
o Observatielijst ’t punt
o Niet-pluis index
o Observatievragenlijst voor vroege symptomen van dementie
- Op basis van die lijsten kan geen diagnose gemaakt worden maar deze kunnen wel
een signaal geven dat er iets is veranderd, vul deze zeker enkele keren over een
tijdsperiode van enkele maanden want sommige dingen kunnen tijdelijk zijn
- Als de problemen vaker voorkomen adviseer dan contact op te nemen met de
huisarts die met enkele tests kan uitmaken of verder onderzoek nodig is bv. De
MMSE
- Verwijs naar info online bv. www.alzheimerliga.be, www.omgaanmetdementie.be of
brochures zoals die van Alzheimer liga of Expertisecentrum Dementie Vlaanderen
- Spreek erover met je collega’s wanneer duidelijke problemen blijven
2
