Gespreksvoering in de klinische
praktijk
Les 1: Intakegesprek & adviesgesprek
Inleiding: Selah Sue – Pills
- Afvlakkende emoties door antidepressiva.
Hoe kunnen wij te werk gaan met afvlakkende emoties door antidepressiva? We gaan
luisteren naar de cliënt om de gevoelens boven water te krijgen en om aan te tonen dat
gevoelens uiten mag.
1.1. Gespreksfasen
De 3 grote fasen binnen het hulpverleningsproces:
1. De probleemverheldering.
- Contact leggen en beeldvorming omtrent problemen.
2. De probleemnuancering.
- Naar een genuanceerde en overzichtelijke probleemvisie.
3. De probleembehandeling.
- Productdoelen stellen en actie ondernemen in dagelijks leven.
- Soms worden meerdere cycli tijdens 1 hulpverleningsproces doorlopen.
- Elke nieuwe fase bouwt verder op de vorige fase.
- De duur van de fasen is afhankelijk van de problematiek en het cliëntsysteem.
Weinig nuance, meegaan in het verhaal van
Begeleidingsproces
Hulpverlener neemt stapje terug, laat los & cliënt
kan het alleen verderzetten.
1.2. Rollen
Er zijn verschillende rollen die in elkaar overvloeien, namelijk:
- Het vertrouwenspersoon.
o Samen met de cliënt de knoop ontwarren.
- De mededeelzame detective.
o Samen met de cliënt generalisaties, distorties en deleties ontwaren.
- De docent.
o Alle doorgenomen informatie die je als hupverlener hebt vergaard gaan inzetten.
o Als hulpverlener tentatief andere theoriegeleide visies aanbrengen.
- De coach.
o Als hulpverlener de cliënt ondersteunen in het bereiken van doelen.
o Containen van experimenteerpogingen.
1
,1.3. Gespreksfasen, theorieën en rollen
Logische opbouw van gesprekken, theorieën en rollen tijdens het hulpverleningsproces.
1.4. Het intakegesprek
1.4.1. Situering van het intakegesprek
Het intakegesprek vindt voornamelijk plaats binnen de 1 ste fase van het gespreksmodel
hierboven, namelijk de verheldering. Als hulpverlener neem je tijdens deze fase de rol van
vertrouwenspersoon op en ga je cliëntgericht aan de slag.
1.4.2. Concrete doelen tijdens het intakegesprek
- Opbouwen van de vertrouwensrelatie.
- Problemen rustig verkennen.
- Ordening in problemen aanbrengen.
o Vragen stellen voor meer verdieping te krijgen omtrent het probleem.
o Doorvragen en concretiseren!
- Duidelijkheid verschaffen omtrent het hulpverleningsproces.
o Plaats van de intake binnen het hulpverleningsproces/verloop van de intake
overlopen.
o Financieel/prijs vermelden op een menselijke manier.
o Verslaggeving uitleggen.
o Contact met derden uitleggen.
o Beroepsgeheim uitleggen.
o Mogelijkheden van de setting.
1.4.3. Gespreksvaardigheden binnen het intakegesprek
‘niet’-selectieve Selectieve Regulerende
luistervaardigheden luistervaardigheden vaardigheden
- Non-verbaal gedrag - Vragen stellen. - Openen van het gesprek.
benoemen. - Parafraseren. - Transparantie.
- Strikt verbaal volgen. - Reflecteren. - Terugkoppelen naar
- Gebruik van stiltes. - Concretiseren. doelen.
2
, - Samenvatten. - Situatie verduidelijken.
- Hardop denken.
- Afsluiten.
Binnen het intakegesprek gaan we alle bovenstaande vaardigheden gaan
inzetten.
1.4.4. Voorwaarden voor een goed intakegesprek
De 2 belangrijke voorwaarden voor een goed intakegesprek:
1. De juiste uitgebreidheid.
2. Balans tussen informatie vergaren en empathisch zijn.
1.4.4.1. De juiste uitgebreidheid
Wanneer wordt er een uitgebreid intakegesprek gevoerd en wanneer niet?
Kort intakegesprek Uitgebreid intakegesprek
- Bij een specifieke vraag. - Afhankelijk van de werking van de dienst.
- Bij een crisissituatie. - Complexiteit van de hulpvraag.
- Als de cliënt aan het verkeerde adres - Soms meerdere gesprekken nodig.
is/wanneer je moet doorverwijzen.
1.4.4.2. Balans tussen informatie vergaren en empathisch zijn
- Thema’s aansnijden, maar toch het verhaal van de cliënt blijven volgen.
o M.a.w. zorgen dat het niet als een ondervraging aanvoelt voor de cliënt.
o Thema’s gaan invlechten in het gesprek.
- Dubbele taak voor de hulpverlener:
o Gerichte, theoriegeleide exploratie.
o Open oog houden.
- Flexibele opstelling is noodzakelijk!
- Vaardigheden:
o Parafraseren, verdiepende vragen stellen, samenvatten,….
1.4.5. Opbouw van een goed intakegesprek
- Problemen/klachten/moeilijkheden.
o Aanleiding afspraak.
o Attributies rond ervaren problemen en klachten.
o Beleving van de situatie.
o Gevolgen voor het dagelijks functioneren.
o Probleemhantering, reeds geprobeerde aanpak en coping.
o Hulpverleningsgeschiedenis.
o (compenserende) omstandigheden.
- Krachten/mogelijkheden.
- Gezinssituatie.
- Sociale situatie.
- Achtergrond/anamnese.
o Werk: opleiding, ervaring, beleving,…
o School: prestaties, sociale vaardigheden, beleving,…
o Ontwikkeling: slapen, eten, motoriek, taal, zelfstandigheid, vrije tijd, life events,
…
o Familiale anamnese: medisch, psychisch, emotioneel, psychiatrisch,…
o Eerdere hulpverlening.
- Doelstellingen en behoeften.
- (realistische) verwachtingen en wensen naar de cliënt toe.
o Gewenste veranderingen en haalbaarheid.
3
, o Professioneel en persoonlijk netwerk.
1.4.6. Vaak voorkomende valkuilen tijdens een intakegesprek
- Te veel gericht op het verzamelen van informatie.
o Meer empathisch inleven.
- Teveel op het belevingsaspect gericht.
o Empathie doseren.
- Onvoldoende uitdiepen van een onderwerp.
o Meer doorvragen.
- Te weinig structuur bieden.
o Meer reguleren, meer samenvatten.
- Te snel denken dat je het begrijpt.
o Langer ‘naïef’ blijven.
- Te weinig aandacht voor de context.
- Te veel vragen stellen.
o Meer parafraseren, meer doorvragen.
1.5. Het adviesgesprek
1.5.1. Situering van het adviesgesprek
Het adviesgesprek vindt voornamelijk plaats binnen de 2 de fase van het gespreksmodel
hierboven, namelijk de nuancering. Als hulpverlener neem je tijdens deze fase de rol van
mededeelzame detective en docent op en ga je cognitief aan de slag.
1.5.2. Soorten adviesgesprekken
De Wet van Maier: E = f(K,A)
De Wet van Maier = de effectiviteit van een advies wordt bepaald door de kwaliteit van het
advies en de acceptatie door de adviesvrager.
- De kwaliteit = de kunde, de kennis,…
- De acceptatie = gaat de cliënt akkoord met het gegeven advies of niet.
Type probleem Technisch (Ka) Gemengd (KA) Persoonlijk (Ak)
Rol als adviseur Expert Consultant Coach
Verwachting Oplossing Advies op maat Procesondersteuning
adviesvrager
Geschikte Tell-and-sell Tell-and-listen, Oplossingsgericht/
gespreksmethode shared decision participatief
making
(De grote letter bij het type probleem speelt een belangrijkere rol dan de kleine letter).
1.5.2.1. Meedelen van advies: Ka en KA
1. Voorbereiding van het gesprek (onderzoek).
- Formeel of informeel.
2. Inleiden van het gesprek.
- Welkom, uitleg doel, beschikbare tijd, toestemming om visie mee te delen.
3. Verduidelijken van de situatie.
- Voorzichtig, uitleg + herkenningscheck, ruimte voor emoties.
4. Geven van advies.
- Tell-and-sell, tell-and-listen & shared decision making.
5. Komen tot overeenstemming.
- Keuze aanpak, empoweren, commitment, praktische afspraken.
6. Afsluiten van het gesprek.
4
