JEUGDBESCHERMINGSRECHT
HOOFDSTUK 1 INLEIDING ROND HET ONTSTAAN VAN
JEUGDBESCHERMINGSRECHT IN BELGIË
- NU: rechten van Kinderen/Jongeren zijn gewaarborgd
Vroeger volledige bescherming, nu bij plegen van MOF wel straf
- Geen evidente zaak want eerste beschermingswet pas in 1912
- Categoriaal beleid is recent
Er komt een scheiding tss kind en volwassenen op basis van het recht
Specifiek gerichte wet op ofwel kinderen of volwassenen
Pas einde 19de begin 20ste eeuw opgekomen in België, voorheen
kinderen beschauwen als volwassenen
- Proces van socialisatie: opvoeding door verinnerlijken van waarden en
normen
Je socialiseerd volgens de waarden en normen van de samenleving
Proces verschilt van tijd en plaats bv familiewaarden in bepaalde
culturen zijn sterkter aanwezig dan bij ons ((afrikaans, chineese (voor je
ouders zorgen), … )), door druggebruik vallen waarden en normen weg
Twee processen
en vallen ze buiten de samenleving
categoriaal
- Proces van sociale controle zowel formeel als informeel
voor het
beleid
Strafrecht is hoogste vorm van sociale controle, straffen uitdelen
Informele sociale controle ouders die hun kind straffen als het stout
is, maar niet enkel binnen de opvoedingssituatie gebruiken we
informele controle. Het reageren als persoon op een gebeurtenis waar
er eigenlijk geen sociale controle op is, bv een papiertje op de grond
laten vallen.
Formele sociale controle het ultieme strafrecht
- Processen zorgen voor evolutie dit ook wat betreft ons onderwerp
- Belang van Verlichting met opkomst van wetenschappen zoals criminologie,
penologie, psychologie
Verlichting zorgde voor het categoriaal beleid, ze toonden samen aan
dat er een scheiding moest gemaakt worden tussen kind en
volwassenen
Verlichting toekomst (kinderen zijn de toekomst), godheid staat niet
meer centraal & wetenschappelijke verklaringen
2 vormen van mensen : volwassene die zijn lot kende en een kind die
men nog kon vormen
Criminologie is de leer van de criminele feiten of die als afwijkend
kunnen benoemd worden.
Gestart om te kijken wat de oorzaak was van criminele feiten, ze
focusten zich op de dader. Dit is uiteindelijk geëvolueerd naar de
gehele samenleving, hoe ze daar ook een invloed op heeft
Penologie is de leer van de straffen. Hoe hebben ze effect, hoe kunnen
we ze maken zodat daders weer in de maatschappij kunnen leven
,2 manieren op de geschiedenis te onderzoeken en de beschrijven:
- chronocentrisme : start bij het nu en gaat systematisch terug in de tijd om het
verleden te verklaren
Voordelen : je kan het vergelijken met het nu
Nadelen: je zoekt enkel wat het nu verklaard, de rest laat je links liggen
- Geschiedschrijning : vertrekt van vroeger en gaat naar het nu om zaken te
verklaren
Voordelen: je weet pas waar je naatoe gaat als je ALLES bekijkt en
vergelijkt, je bekijkt alles veel ruimer
Nadelen
ONTSTAAN VAN EEN CATEGORIAAL BELEID
EVOLUTIE VAN DE SOCIALISATIE
- Kinderen worden eeuwen beschouwd als een ‘volwassene’ met hier en daar
uitzonderingen
Uitzonderingen waren enkel en alleen door een godheid of het
stamhoofd gemaakt
Een kind overkwam een gezin, wou het niet, was een last en moest er
nu rekening mee houden
- Recente sociale constructie
- Verlichting is bepalend voor het categoriaal beleid,
Nog-niet positie: nog-niet verantwoordelijk, nog-niet zelfstandig…
Weten nog niet het verschil tussen goed en kwaad
Toekomst, vooruitgang, ratio staan centraal
- 2 mensbeelden in Verlichting:
Volwassene: kent zijn lot
Kind: kneedbaar, maakbaar, evolueerbaar
GEEN KINDBEELD
- Tot 7 jaar beschouwd als een last, ding
- Ervoor praktijken die aantonen dat er geen belang gehecht wordt aan
kinderen
- Afwezig kindbeeld in Oudheid: kleine volwassenen
Achterlaten van kinderen (meisjes en kinderen met beperkingen eerst),
had niet altijd de middelen om voor het kind te zorgen en ze hadden
vaak ook geen aandacht voor die kinderen.
Meisjes konden niet bijdragen aan het economisch proces, ze
krijgen ook zelf kinderen (kinderlast blijft zich opstapelen)& na
het huwelijk gingen ze naar het gezin van de man om daar te
helpen dus ze brachten in het gezin ook niets op.
Offeren aan Godheid
Als afval weggooien op de mesthoop
- Ook recentelijk (17de – 18de eeuw) geen kindbeeld
Hogere klasse schakelde voedsters in dus weinig aandacht en hoge
kindersterfte of was dit omgekeerd?
Voedster: kinderen bij zwangere vrouwen van lage klasse die ook
zwanger waren droppen zodat het kind via die vrouw
bortvoeding kreeg. Ze stonden ze af tot een leeftijd dat de
kinderen ook zelf iets konden betekenen in het gezin.
, Praktijken die nu heden ten dag in onze ogen barbaars overkomen
- Onhygiënische omstandigheden, geen voorbehoedsmiddelen, ziektes leidden
tot hoge kindersterfte en dus geen aandacht
Dubbel iets: door geen aandacht hoger sterftecijfer, door hoger
sterftecijfer geen aandacht geven om niet gebonden te raken
- Meisjes waren minder waard en dit zal zich verder manifesteren doorheen de
geschiedenis
- Vanaf 7 jaar als volwassene beschouwd in alle aspecten van het sociale leven
Jongens vertoefden in leerscholen
Meisjes bleven thuis om het huishouden te leren
AANZET TOT EEN KINDBEELD
- 16de eeuw licht onderscheid die zich vooral manifesteerde bij de jongens uit de
hogere klasse
Vertoefden in scholen om kennis te vergaren
- Mensbeelden ontstonden cfr. Romantici en Moralisten
- Verlichtingsperiode is cruciaal
Aanzet tot categoriaal beleid met 2 mensbeelden (zie supra)
Sociogenese en psychogenese
Ontstaan van verschillende fases binnen het kind-zijn
Ontstaan van eigen afdelingen binnen de wetenschappen zoals
pediatrie
Ontstaan van kinderwetten
Verbod op kinderarbeid
Wet op leerplicht
Wie was hiermee gebaat ????
HUIDIG KINDBEELD
- Krachtig persoon met eigen mogelijkheden
- Kijken naar het ‘kunnen’, niet naar het niet-kunnen
- Verschillende ontwikkelingsfases met eigen mogelijkheden en beperkingen
- Fases van kinderen/jongeren verschillen kwalitatief van volwassenen
- Afsluiten van volwassenwereld
EVOLUTIE VAN DE SOCIALE CONTROLE
- Gaat over bestraffing
- Geen onderscheid volwassene/ kind
- Uitzonderlijk door pater familias en Godheid (willekeurig!)
- Verlichting bracht een lichte wijziging
Invloed van criminologie en penologie
VROEGE TIJDEN TOT VERLICHTING
Oud-Romeinse recht: de wet der XII tafelen
Er werd een uitzondering gemaakt voor ‘onmondigen’, dit waren niet-huwbare
kinderen. Hoe ze deze onmondigheid definieerde was onduidelijk. Het ging hier ook
over het onderscheid tussen opzettelijke en niet opzettelijke daden. Deze wet gaf als
eerste een aanzet voor het begrip ‘oordeel des onderscheids’.
Klassieke tijdvak
, Hier proberen ze kinderen van leeftijd te onderscheiden op basis van waarneembare
gegevens, dit deze ze voor de huwbare leeftijd en de geslachtsrijpheid. Voor meisjes
lag deze grens op 12 jr, bij jongens op 14jr.
De sluwheid waarmee de feiten werden gepleegd speelden hier ook een grote rol, de
sluwheid vult de leeftijd van het kind verder aan. Ze gebruiken hier het ‘oordeel des
onderscheids’ facultatief en uitzonderlijk.
Val van het Romeinse Rijk
Er werd opnieuw beroep gedaan op familiare solidariteit, wat betekend dat de pater
familias opnieuw beslist of er al dan niet een onderscheid bestaat tussen
volwassenen en kinderen. Elk volk/ stam had dus zijn eigen gewoontes en regels.
De 11de eeuw
Er kwam er heropflakkering van het Romeinse Recht, wat betekende dat het
onderscheid terugkeerde.
De 13de eeuw
Deze periode stond in teken van de opkomt van de staten. Centralisatie, openbare
orde en openbare rust waren dus belangrijke zaken, waardoor opsporen en
bestraffen van misdrijven centraal kwam te staan.
Er kwamen staatfuncties die meer accusatoir berechten i.p.v. het inquisitoire
systeem. Later in de praktijk kon een rechter vrij beslissen over het
onderscheidsvermogen en de schuldvraag.
1532: ‘Constitutio Criminalis Carlinae’
Dit was de eerste wettelijke verwijzing naar het ‘oordeel des onderscheids’, waarbij
het uitzonderlijke principe van de verzachting van de straf voor kinderen werd
ingevoerd.
Belangrijk was het aangeven of een persoon had gebruikgemaakt van zijn rede,
‘l’usage de raison’. Dit was de eerste verwijzing naar de verlichtingsperiode die de
rede als iets essentieels zag.
DE VERLICHTING
De verlichting stond centraal in de 18de eeuw en ging verder in op het categoriaal
beleid tegenover kinderen. Er ontstond een positivistische kijk op de mens die actief
zijn leven in handen kan nemen en zijn ‘lot’ kan wijzigen.
Vergaren en uitbreiden van kennis, exacte en positieve feiten de bovenhand laten
krijgen door wetenschappelijke methodes en interventies stonden in deze periode
centraal. De kennis leidde tot een explosie van techniek, wat leidde tot
mechaniseringsproces en uiteindelijk de start was van de industriële revolutie.
De industriële revolutie
Deze revolutie kende menselijk en sociale ontreddering. Er was uitbuiting van de
arbeiders die al aan een hongerloon werkten en zo goed als geen ziekte-uitkering
kregen & er ontstond kinderverwaarlozing door de massale volksverhuizing (dachten
dat de steden beter waren). Kinderarbeid werd in deze periode ook een norm, maar
in 1899 werd er gestemd op een verbod van kinderarbeid.
Niet iedereen ging akkoord met de wet op het verbod van kinderarbeid:
- Ouders: inbreuk op ouderlijk gezag en kleiner inkomen
- Samenleving: enkel kinderen konden bepaalde taken doen
