Filosofie
Inhoud en opbouw
7 delen
oudheid
middeleeuwse filosofied
moderniteit
einde moderniteit
wetenschapsfilosofie
antropologie
hermeneutiek
Maatschappelijke relevantie
actuele debatten met filosofische relevantie:
euthanasiewet (minderjarigheid)
vrije wil en juridische verantwoordelijkheid
utilitarisme i.v.m. Covid19 • religieuze symbolen
vb. Kant (uit: Verplaetse & Delmotte, Beginselen van samenleven)
Luftsicherheitsgesetz, 2004
renegade vliegtuigen neerhalen?
ongrondwettelijk: door het doden van mensen om andere mensen te beschermen beschouw
je hen louter als objecten
geschiedenis van de filosofie
hermeneutiek
receptie van de antieke wijsbegeerte •
verbeelding
materie
neoplatonisme
platoonse traditie
,Preliminaria (theoretisch)
Plato’s grot
filosofie en ideologie
historiciteit van de filosofie
wereldbeelden
Plato’s grot
filosofie vertrekt vanuit de verwondering ( vanuit een ervaring van betekenisverlies) : ineens ziet
u de dingen anders, u stelt vragen die u eerder nooit hebt af gevraagd. De gewone betekenis
komt onder druk te staan.
actief ( filosoof verwonderd zich bewust over zaken , wat andere niet doen) en passief
Allegorie van de grot vertrekt vanuit het idee dat mensen gevangenen zijn met hun rug tegen
een muurtje met achter hun een vuur. Achter dat muurtje lopen mensen met voorwerpen en
van die voorwerpen zien ‘de gevangenen ‘ de schaduwen op die wand. Als u nu vraagt aan
die mensen ‘ wat is echt?’ dan antwoorden ze met die schaduwen.
voorwerp van verwondering = alles
wereld is vooraf geordende structuur
‘tweede natuur’ wordt het voorwerp van kritische reflectie : u bent zich niet bewust dat u
gevangen zit , iemand moet u bevrijden. Als u bevrijdt word, dan wordt u verblind en ziet u de
“echte” realiteit ipv de schaduwen. Beeld je in dat die persoon terug naar de grot gaat, en zegt
tegen zijn vorige medegevangen dat waar ze zich bevinden , niet de realiteit is maar dat dat
buiten de grot zit. Wat wij werkelijkheid noemen ,dat is niet de ‘echte ‘werkelijkheid. The
symbolic is de structuur die de realiteit castreert.
Nietche : iedereen wordt geboren als een kameel ( een
lastdier) erna leeuw
Metafoor het spelen van een kind ( met blokken bouwen) voor volwassen , het niet zien als
constructie maar als iets verworven. Het verschil is dat kinderen wel zien als een constructie , het kan
afgebroken worden en terug opnieuw beginnen
“waarom?” “daarom!” vs. de blik van het kind
filosofie = wetenschap : aan afspraken houden ( argumentatie ,jargon)
argumentatie
technisch vocabularium
stelling poneren
verwondering blijft in het spel
filosofie stelt zich open
ruimte voor kritiek en vragen
vs. ideologie
definitieve zekerheden
conservatief : bewarend , in stand houden
‘verfijning
Kan er gesproken worden van vooruitgang als de gedachte van filosofen steeds weer worden
bekritiseerd. Sommige filosofen gaan ervan uit dat de geschiedenis een lineair proces is die naar
volmaking streeft.
,Historiciteit van de filosofie
= heeft een geschiedenis. Op 2 maniere: bevind zich in de geschiedenis en heeft een geschiedenis , er
gaan zaken aan vooraf
spatio-temporele context : ruimtelijke en tijdelijke context. Filosofie afhankelijk van tijd en
ruimte
vragen en antwoorden veranderen voortdurend
filosofie is wezenlijk historisch Hegel: “Die Philosophie ist ihre Zeit in Gedanken erfasst.”
ook de interpretatie is historisch bepaald : om iets te begrijpen (bijvoorbeeld Plato), dan moet je
ook iets over de historie begrijpen (Griekse oudheid). Je moet dus rekening houden met de
historisering van het subject, hoewel de betekenis van een object voortdurend verandert. We
zijn een product van onze tijd
historisch object ( systeem , kunst) én subject ( wie dat gaat interpreteren: dan veranderd de
manier waarop het object wordt geïnterpreteerd ook.
geen objectieve maatstaf : moderne lectuur over een middeleeuws object verschilt van een
lectuur over datzelfde object in andere tijdsperiode
Risico van het relativisme : dan is er geen vaste en juiste waarheid / interpretatie
Wereldbeeld
= kijken naar de werkelijkheid met uw bril die je niet kan afzetten
bestaanshorizon waarin we zijn ‘geworpen’ : we worden altijd ergens in geworpen waar we niet
voor kiezen.
voor ons gekozen
slechts gedeeltelijk expliciteerbaar : niet heel uw wereldbeeld blootleggen , niet alles kan
beantwoord worden ( blinde vlekken). Waar men later dan wel op kan antwoorden of bepalen.
veranderlijk:
revoluties
avant-garde
breuken
wijsbegeerte vs. wereldbeeld
conservatief-legitimerend • kritisch-progressief
Les 2 ( kijk les 1)
Oudheid
Oudheid
van mythos naar logos
mythos, verhaal
grond-leggende gebeurtenis
niet kritisch: niets wordt in vraag gesteld , niet in een bepaalde geschiedenis ( ahistorisch)
, normatief & legitimerend : geeft normen en waarden weer en geeft een verklaring
cultuurschok 6de eeuw
contact vreemde volkeren (antropomorfisme) : zorgt ervoor om eigen wereldbeeld in vraag te
stellen en betekenisverlies. Menselijke vorm heeft impact op weergave van goden
( Xenofanis)
mondelinge naar schriftelijke cultuur (pesistratus) : bepaalde systematiek herkennen, ..
kritiek op mythe
logos, rede, uit-leg = zoekt naar systematiek , objectiviteit en universaliteit mythos -> mytho-
logie -> logos
desacralisering natuur : vroeger geloofde ze dat goden identiek waren met de natuur. De rivier is
de godin , de zon is een god. (= natuurgodsdienst). Geleidelijk aan zal er een desacralisering van
natuur bestaan , waar men dus van uit gaat dat een rivier of de zon niet de god zelf is maar een
attribuut van een god. Goden gaan in hun antropomorfe gedaante op een berg gaan wonen ver
weg van de mens. Dat zorgt dat de natuur vrij komt van de goden en zo op een andere manier
bekeken kan worden
theoria ( van een afstand kijken naar de dingen), beschouwing, onderzoek
Dit verschilt grieken met andere volkeren : grieken niet geintereseerd van kennis met het oog van
toepassen , maar kennis omwille van kennis
‘Griekse wonder : voedingsbodem voor de filosofie
Kritiek op Nestle : mythe heeft altijd al een vorm van logos gehad
Logos is eigenlijk gewoon een kwestie van beheersing , het getemde denken, maar niet
minder of beter.
Natuurfilosofen
Het goddelijke wijkt uit verklaringen , alleen logos
filosofie ontstaat als natuurfilosofie
Kosmos: ‘mooi’ : ze gaan ervan uit natuur mooi en mooi in elkaar zit.
gedesacraliseerde natuur als phusis ( groei van natuur) : groeien doet je uit jezelf
natuur = organisme : de schoonheid ervan ligt in de orde ( logos)
kosmos, sieraad, opsmuk -> kosmo-logie
materialisme: oer-stof : alles kan herleid worden naar 1 element ( vb alles kan herleid worden
aan lucht ) Anaximander : p29 hij gelooft dat er een stoffelijke iets is ( onbepaald) waaruit in een
volgende fase het tegengestelde ontstaat. De tegengestelde gaan in conflict komen met elkaar
en wie overwint nieuw evenwicht nieuwe wereld
natuurfilosofen (Heraclitus & Parmenides) : natuur bestuderen dat uit zich zelf uit bepaalde
principes bestaat. Rationele ordening ( logos). Schoonheid van de natuur hangt samen aan
rationele ordening = logos van de mens. Dus het verstand van de mens kan de logos van de
natuur weergeven , bestuderen.
Meta –fysica : studie van de niet-materiële principes die de grondslag vormen voor de natuur.
• °ethiek (sofisten en Socrates)
systeembouwers (Plato & Aristoteles)
