Bedrijfsinterne milieuzorg
1. Introductie
EMAS (Europese Commissie) en ISO 14001 (Internationale Standaard Organisatie) zijn de bekendste modellen
voor milieubeheersystemen.
Milieubeheersysteem (mbs) volgens EMAS: “het gedeelte van het algemene beheersysteem dat de
organisatiestructuur, planning, verantwoordelijkheden, praktijken, procedures, processen en middelen omvat
die nodig zijn voor het ontwikkelen, uitvoeren, realiseren, toetsen en handhaven van het milieubeleid en het
beheren van milieuaspecten.”
• Handen en voeten geven aan de milieudoelstellingen
• Voortdurend plannen maken, deze uitvoeren en controleren en evt. bijstellen
• Vrijblijvend (behalve voor sommige waar overheid het heeft opgelegd. Verplicht voor
o 3 GPBV-installaties: gemeenschappelijke behandeling en beheer van afvalwaterstromen en
afgasstromen in de chemiesector, non-ferrometaalindustrie en intensieve pluimvee- of
varkenshouderij
o Intercommunales voor waterzuivering, afvalverbrandingen en stortplaatsen
• Conclusies over BBT zijn referentie voor vaststellen vergunningsvoorwaarden voor installaties, dus mbs
wordt opgelegd via de sectorale milieuvergunningsvoorwaarden
EMAS als “vrijwillige audit” vrijblijvend opgenomen in Decreet Bedrijfsinterne Milieuzorg en later in VLAREM.
Decreet verplicht geen mbs, maar koppelt er wel een voordeel aan: inrichten die over bedrijfsintern mbs
beschikken worden vrijgesteld van de verplichte, decretale audits.
Organisaties die bij EMAS zijn geregistreerd → verlichting van de regelgeving. De Vlaamse toezichthouder
inspecteert de GPBV bedrijven op de correcte naleving van de sectorale voorwaarden (VLAREM II), de milieu-
inspectie controleert dus ook de goede werking van het mbs → frequentie van controle is lager als het bedrijf
een gecertificeerd mbs heeft.
Hoe zal bedrijfscultuur het systeem beïnvloeden?
• Mbs hoeft niet bureaucratisch te zijn! → het schept duidelijkheid, motiveert medewerkers en
bevordert een goede communicatie
• Interne politiek wel belangrijk: wie heeft zeggenschap, hoe liggen machtsverhoudingen
Stappen doorheen de cursus:
Inleiding - opstarten
1) Verbintenis
2) Initiële milieuanalyse
Plannen
3) Aspecten, impacten en effecten
4) Wettelijke en andere eisen
1
, 5) Milieubeleidsverklaring
6) Opstellen van objectieven en doelstellingen
7) Milieuzorgprogramma
Uitvoeren
8) Communicatie
9) Opleiding en bewustmaking
10) Documentatie en de controle erop
11) Procesbeheersing
2. Verbintenis: willen we hier wel voor gaan?
Leerdoelen:
• Heeft u een zicht op de betrokkenheid van het topmanagement?
• Waardeert u de rol en invloed van stakeholders
• Hoe zal de keten van toeleveranciers een mbs beïnvloeden?
• Is certificatie aangewezen voor uw mbs?
2.1 Vereiste basis
Feitelijke kennis:
• Structuur van uw organisatie incl. taken en verantwoordelijkheden van het management
• De structuur van de moedermaatschappij incl. taken en verantwoordelijkheden van het management
• Het businessplan en prioriteiten van de onderneming
• Methodes voor stakeholder analyse
• Strategische, tactische en operationele beslissingsniveaus onderscheiden
• De voordelen van verbeterde milieuprestaties voor uw organisatie
• Gevolgen wanneer het verbeteren van de milieuprestaties mislukt
• Relevante ontwikkeling in de wetgeving
• Relevante milieuzorgschema’s, leidraden, (een studie van) de BBT en standaarden
Vaardigheden:
• Conceptueel kunnen denken, abstractie maken van het alledaagse
• Analyse
• Beoordelen van gegevens
• Communicatie
• Presentatie (schriftelijk en mondeling)
2.2 Achtergrond
Mbs kan pas succes zijn als er volledige betrokkenheid is in het bedrijf. Als nieuw systeem wordt ingevoerd wordt
herbepaald hoe bedrijf werkt → dus kiezen voor mbs is kiezen voor betrokkenheid op elk niveau.
2.3 Opdrachten
Overtuig topmanagement van 3 dingen:
2
, • Er is een probleem dat met milieumanagement kan opgelost worden
• Het is goed voor de organisatie
• De voordelen wegen op tegen de nadelen
Is er krachtig leiderschap?
Waardeer je de participatie en invloed van stakeholders? Bv. maatschappij, overheid, klanten, werknemers, het
milieu, zakenpartners….
Hoe zal de keten van toeleveranciers een mbs beïnvloeden?
Is certificatie aangewezen voor uw mbs?
• Als bedrijf niet wordt verplicht om voor certificatie te gaan, dan toch stilstaan bij het relatieve belang
van certificatie
• Diensten verkopen in competitie met andere certificatie-instellingen
• Certificatie kan aan stakeholders tonen dat organisatie zich engageert om zijn milieueffecten te
beheersen
• Nadenken over:
o De markt: zijn er stakeholders die vragen naar certificatie? Hebben ze een grote invloed?
o Kosten: komt het bedrijf in aanmerking voor subsidie? Heeft het al een ISO 9000 of andere
certificatie? Offertes bekeken van verschillende certificatiebureaus? Weet van omvang en
kosten van onderhoud en opvolging van mbs?
o Voordelen?
o Alternatieven: zijn audits door klanten of leveranciers wenselijk? Is ISO 14001 het geschikte
certificaat?
o De keuze: is er een voorliefde op corporate niveau? Bent u vooral actief op Europese markt?
Schept het opstellen van publieke milieuverklaringen mogelijk problemen? Bent u een lokale
overheid (dan is EMAS beter gestructureerd)?
3. Initiële milieuanalyse: waar staat u nu?
→ Verzekert de fundamenten van het mbs. Het beleid, de doelstellingen en het milieuzorgprogramma zijn
gebaseerd op een helder inzicht van de bestaande situatie. Enkel MC bij klasse 1 en uitzonderlijk klasse 2 → jij
moet structuur aanbrengen in het mzs. Opmaken initiële milieuanalyse verplicht onderdeel van
milieumanagementsysteem. Die inzichten worden verkregen na het uitvoeren van een IMA. Je toont aan bedrijf
dat je hoofd- en bijzaken van elkaar kan onderscheiden. Eender welke methode die je gebruikt om de hoofd- en
bijzaken van elkaar te onderscheiden is oké.
Leerdoelen:
• Ben je in staat om, op basis van een willekeurig processchema, milieuaspecten vast te stellen?
• Kan je processen opsplitsen, tot op niveau van milieuaspecten?
• Weet je criteria te kiezen voor significantiebepaling van milieuaspecten?
• Weet je hoe cijfermateriaal in te zamelen voor indicatoren?
• Je kan een milieu-aspectenregister opmaken
Aanraden om taken in verband met verzamelen van data zelf te doen: zodat jij gevalideerde data- en
verbruiksdata bezit. Dit maakt onderdeel uit van de initiële milieuanalyse. Examen: welke zijn de milieuaspecten
3
, en milieueffecten van bedrijf: schets een paar verbetertrajecten om de milieuaspecten die nog niet onder
controle zijn, onder controle te brengen.
3.1 Algemeen principe milieuanalyse
3 blokken en als je die hebt uitgevoerd ben je in staat om een eenvoudig register van milieueffecten aan te
leggen. We beginnen eerst met het middelste blok: welke bronnen en emissies zijn er? Waar zijn de risico’s?
Maar het is belangrijk om te weten dat MA uit 3 blokken bestaat. Je moet een eenvoudige inventaris van de
wetgeving kunnen maken (navigator EMIS VITO, commercieel pakket) en aantonen dat je tijdens controle
daarmee conform bent. In jaarverslag van MC: tijdig alarm slaan (aangeven welke wettelijke bepalingen niet in
orde zijn). In logboek goed bijhouden dat jij adviezen hebt gegeven → vergunningsvoorwaarden moeten zeker
in orde zijn! Als je een officieel certificaat hebt dan moet je zo een milieuregister hebben. Derde blok: idee
krijgen van procedures van praktijken die in het bedrijf gangbaar zijn (documentatie, bedrijfscultuur…). Sommige
bedrijven hebben een specifiek format, andere bedrijven laten je vrij.
Feitelijke kennis:
• Milieuproblematiek (basis): eigen kennis of ingewonnen advies
• Doen en laten van het bedrijf
• Businessplan of andere plannen en beleidsbeslissingen
• Engagement van het topmanagement en zicht op beschikbare budgetten
• Taken en verantwoordelijkheden binnen de organisatie
• Verwachtingen van stakeholders: interne en externe
Vaardigheden:
• Verzamelen van gegevens
• Beoordelen van gegevens
• Communciatie
• Scherpe observatie: ondervragen en luisteren
• Notities nemen
• Omgaan met mensen
3.2 Milieuaspecten – situering
Initiële milieuanalyse:
• Sterkte/zwakte – analyse: systematisch onderzoek van vroegere, huidige en gewenste milieuprestaties
4
