PERSONEN- EN FAMILIERECHT
INLEIDING
HOOFDSTUK 1 – SITUERING
- Personenrecht: statuut van persoon en positie in maatschappij
o Uw geboorteakte speelt een belangrijke rol binnen de maatschappij: zo gaan wij u kunnen
identificeren in de maatschappij.
Wat er op uw geboorteakte staat: waar dat u geboren bent, uw geslacht, uw naam,
…
- Familierecht: verhouding met partner, kinderen en verwanten
o Indien gehuwd of niet gehuwd, wie uw vader en moeder zijn, … is uw plaats binnen de
familie, maar ook binnen de maatschappij
Personen- en familierecht is cultuurgebonden, maatschappij gebonden.
HOOFDSTUK 2 – ONTWIKKELINGEN EN ACTUELE TENDENSEN
§1 – FAMILIERECHT ALS SPIEGEL VAN MAATSCHAPPELIJKE WAARDEN
Vooral personen-en familierecht is een weerspiegeling van de tijdsgeest Dat veranderd
Tot 1976 hadden vrouwen bepaalde rechten niet in ons land.
- Is sterk cultureel gekleurd
- Vroeger: vertrekken vanuit traditioneel huwelijk
o Huwelijk was vroeger enkel tussen een man en een vrouw.
o Al onze rechten binnen de personen-en familierecht vertrokken uit het huwelijk.
- Nu: meer en meer vrijheid om persoonlijk leven zelf in te vullen
o Om bv. te trouwen met iemand van hetzelfde geslacht, of als alleenstaande een kind te
adopteren, …
§2 ONTWIKKELINGEN
A – ANCIEN RÉGIME
Ancien régime = voor de Franse revolutie; 18 de eeuw
- Huwelijk is sacrament
o Het gaat hier over het huwelijk tussen een man en een vrouw
o = wat God gebonden is, zal niet scheiden
Men kon vreemdgaan, maar men kon niet scheiden
- Echtscheiding verboden
- Man is hoofd van gezin
o Deze had alles te zeggen: over bv. het huwelijk, dus zijn vrouw, maar ook over zijn kinderen,
…
1
,B – 19 DE EEUW TOT EERSTE HELFT 20 STE EEUW
Napoleon: deze heeft ons BW gemaakt
Daar kon je trouwen met de handschoen: dat iemand anders de plaats nam van de man, bv. de broer,
omdat de man op het veld in de oorlog zat. Men trouwde vooral met de handschoen wanneer men
zwanger was.
- Invoeren van burgerlijk huwelijk in 1804
o Napoleon deed in plaats van vroeger een kerkelijk huwelijk, een burgerlijk huwelijk ontstaan.
o Het burgerlijk huwelijk is het belangrijkste volgens hem.
De dag van vandaag ook: u bent hier enkel getrouwd wanneer men burgerlijk
gehuwd is.
- Geen erkenning van buitenhuwelijkse relaties
o Er waren toen buitenhuwelijkse relaties: kinderen (bastaardkind) of minnaars, … werden niet
erkend (maar waren er wel)
- Ook nu nog: man hoofd van gezin
o De man heeft hier alles te zeggen over bv. zijn vrouw, zijn kinderen, …
C – NA DE TWEEDE WERELDOORLOG
1) Inleiding: veranderingen
o De wereldoorlogen hebben voor veel gevolgen gezorgd in de maatschappij.
De vrouwen moesten bv. zorgen dat ze alleen een inkomen zouden hebben, alleen
voor hun kinderen moesten zorgen, … wanneer hun mannen aan het vechten
waren Dus heeft veel impact op de relatie tussen man en vrouw.
2) Huwelijk tussen man en vrouw: hoeksteen van gezin? (= is huwelijk de basis van alles?)
o Daling huwelijk – stijging echtscheidingen – samenwonen stijgt – geen problemen meer met
kinderen geboren buiten huwelijk – gelijke rechten holebi’s
Het was moeilijk om te scheiden, maar het aantal echtscheidingen steeg.
Er waren meer en meer mensen die eerst samenwoonden en dan pas gingen
trouwen.
Er waren ook kinderen die geboren werden buiten het huwelijk en de
maatschappij begon daar meer en meer voor te kijken.
Er ontstaan ook meer en meer relaties van mensen tussen hetzelfde geslacht.
Voor de oorlog vonden mensen dat crimineel, dat was strafbaar, men dacht dat
dat een ziekte was; na de oorlog: begint het idee van dat dat een ziekte is enz. weg
te gaan en dat holebi’s dezelfde rechten mogen krijgen als hetero’s. Holebi’s
kunnen burgerlijk trouwen nu, of kunnen samen een kind adopteren,
meemoederschap ( = als 2 vrouwen een kind krijgen, dat de andere vrouw
automatisch als meemoeder wordt gezien)
3) Emancipatie van vrouwen en veranderende rolpatronen in gezin
o Man heeft minder macht- geen vaderlijke macht meer maar ouderlijk gezag – ook wijziging in
naam
Dat vrouwen hun eigen inkomen mogen krijgen en doen wat ze daarmee willen
doen Veel impact op het dagelijks leven.
Een vrouw die vroeger wilde gaan werken, moest toestemming vragen aan de
man.
2
, In het begin blijft de man beslissingsrecht krijgen over de kinderen, dat werd
gezien als de vaderlijke macht Dat veranderde toen naar ouderlijke macht en
nu naar ouderlijk gezag. (Kleine stapjes die die verandering van de personen-en
familierecht aantonen.)
o Het sluitstuk is in 2014 gekomen, waar het niet meer automatisch is dat kinderen die binnen
het huwelijk geboren worden, niet meer automatisch de naam van de man krijgen. (Het
wordt niet veel toegepast, omdat het een quasi-automatisme is)
4) Kinderen als kern van gezin
o !! Kinderen als kern van gezin: waar vroeger een koppel de kern van het gezin is, is dat minder
en minder het geval; is het nu meer de kinderen die de kern van het gezin vormen.
5) Impact van medisch begeleide voortplanting op afstamming en ouderschap
o Nieuwe mogelijkheden – afstammingsrecht (probeert) zich aan te passen
o Personen-en familierecht is jaren niet gewijzigd qua afstamming, maar er is wel een enorme
evolutie: de dag van vandaag kunnen we testen wie de vader en de moeder zijn van het kind,
een moeder een kind doen krijgen met medisch begeleide voortplanting.
o We hebben eerst de medische evolutie en daarna probeert het recht zich aan te passen.
o Hoe ging men vroeger kijken of een kind van persoon X was zonder dat DNA bestond? Via
bloedonderzoek en moest men kijken naar de waarschijnlijkheid
o Ons Grondwettelijk Hof is een paar keer tussengekomen en zorgt ervoor dat onze afstamming
niet meer zo helder en duidelijk is.
6) Nadruk op autonomie van het individu en zelfbeschikking
o Voorbeeld: echtscheiding, bescherming onbekwamen – geslacht – medisch recht
o Meer en meer vinden we onze individuele ontplooiing belangrijker: mensen denken dat het
beter is om gescheiden te zijn dan slecht gehuwd te zijn.
o Mensen die bv. onbekwaam zijn (omdat ze bv. een mentale beperking hebben) gaan we gaan
beschermen, ook mogelijkheid geven om van geslacht te veranderen, er bestaat ook een
medisch recht waar dat het individu zelf kan kiezen, bv. euthanasie Individuele
ontwikkeling van mensen
7) Toenemende internationale mobiliteit van individuen en families
o Bv. een lief vinden via Erasmus
HOOFDSTUK 3 – BRONNEN VAN HET PERSONEN-EN FAMILIERECHT
§1 NATIONALE BRONNEN
A – BURGERLIJK WETBOEK
- Belangrijkste bron
o Men wil het BW stilletjes aan herbekijken
B – GERECHTELIJK WETBOEK
- Voordeel van procesrecht is dit het belangrijkste deel
- Rechtbank: familie-en jeugdrechtbank (in 2014 een belangrijke wijziging!! Een familie-en
jeugdrechtbank ontstaan)
Als het vroeger bv. ging over het hoederecht over kinderen (bij wie ze verblijven als
de partners niet gehuwd waren), dan moest men naar de vrederechter of de
3
, rechtbank van eerste aanleg gaan, dus belangrijk dat bijna alle bevoegdheden van de
personen-en familierecht in de familie-en jeugdrechtbank plaats kon vinden.
o Familierechtbank
o Jeugdrechtbank: bv. voor jeugdbeschermingsmaatregelen
- Vrederechter
o Vroeger de vrederechter: was vroeger belangrijk, nu niet meer
- Opmerking: feitelijk samenwonenden
o Feitelijk samenwonenden = mensen die gaan samenwonen, die een duurzame relatie
hebben, maar niet gehuwd zijn of niet wettelijk samenwonend zijn.
o In deze gevallen, als er daar problemen ontstaan, van bv. de kinderen, dan kunnen zij niet
zomaar naar de familierechtbank.
- Bemiddeling
o Meer en meer
o Binnen familierechtbank
De familierechtbanken proberen de partijen aan te sturen om naar bemiddeling over
te gaan dan het met een procedure op te lossen.
Dat kan bv. gaan over een conflict tussen partners, broers en zussen in een conflict
van erfrecht zitten, …
Bemiddeling = men probeert voor alle partijen een bevredigende oplossing te vinden
(men probeert dus te zoeken naar mogelijke oplossingen voor de partijen)
C – SPECIFIEKE WETTEN EN DECRETEN
Decreten ook voor de jeugdbescherming (dat is een bevoegdheid van de minister van Justitie: Zuhal Demir)
D – GRONDWET
Belang van art. 10 en 11 GW!! Gaat over het non-discriminatiebeginsel
Dit speelt een hele belangrijke rol! Dat is heel de miserie in ons afstammingrecht.
§2 – INTERNATIONALE NORMEN
A – OVERZICHT
EVRM en IVRK zijn belangrijk
B – EVRM = EUROPEES VERDRAG VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS
- Art. 8 (bescherming privé-leven)
o Men gaat ook kijken naar homohuwelijk enz.
- Art. 12 Recht om te huwen en gezin te stichten
Vooral in België: arrest Marckx
o 1976: Paula Marckx was een alleenstaande moeder en ze kreeg een kind en de gewoonte was
in die tijd dat als je een kind kreeg en je was niet getrouwd, dat je dat kind moest adopteren,
om dat kind dezelfde rechten te geven als wanneer dat de ouders van dat kind getrouwd
zouden zijn (gaat over een bastaardkind). Want met een volle adoptie kon je jouw kind
hetzelfde statuut geven als een kind met getrouwde ouders. Dat EVRM had gedaan dat er
geen discriminatie mag zijn ook op basis van dit en Paula Marckx kreeg gelijk en het Belgisch
recht werd dan aangepast.
Niet alleen tussen gehuwden en kinderen, maar ook bij ongehuwden van toepassing
4
