Bekijk pwp vragencollege !
Cross-culturele psychologie
Les 1: Inleiding
1.1. Wat is cultuur?
Verschillende thema’s verbinden ons met een bepaalde cultuur (bv. familie, wens om er te wonen,
nationaliteit, herinneringen, affectieve band, ...)
Cultuurcontact (contact tss culturen) is even oud als de mens
- Cultuur is uniek voor de mens
- We hebben veel ervaring met cultuurcontact
- Sinds het begin van de mensheid zijn er migratiestromen (bv. nomaden die rondtrokken)
De mens als culturele soort: culturele diversiteit is eigen aan de mens
Mens = cultural species / culturele soort
= het is eigen aan de mens om verbonden te zijn aan een cultuur
- Observatie: mensen hebben een uitzonderlijk aanpassingsvermogen aan zeer heterogene
omstandigheden !
➔ Aanpassing aan:
• Natuurlijke en mensgemaakte omgeving (bv. noordpool, regenwouden, steden)
• Sociale organisatie en levensonderhoud (bv. kleine gemeenschappen, steden,
economie- en staatsvormen, fulltime werkweek, ...)
• Menselijke kennis en kunde (bv. kennis over sneeuw en andere levensomstandigheden)
→ dit is vaak omgevingsspecifiek (bv. als opgegroeid in de sneeuw, dan weet je hier
meer over)
Er is een grote diversiteit aan menselijke levenswijzen !
- Verklaringen hiervoor?
• Hardware: neuroplasticiteit van menselijk brein
• Software: cultuuroverdracht als uniek evolutionair voordeel
Ontdek cultuur, begin bij jezelf
- Vaak zijn we ons niet bewust van onze eigen cultuur, het voelt heel vanzelfsprekend
• MAAR: als we contact hebben met andere culturen, dan vallen de verschillen op
→ hierdoor zijn we ons meer bewust van wat onze eigen cultuur nu eigenlijk inhoudt
en gaan we hier meer over reflecteren
- “It would hardly be fish who discovered the existence of water”
➔ Cultuur is als water rond een vis: vis vraagt zich niet af en is zich wss niet eens bewust
van water rond zich, omdat die nooit iets anders gekend heeft
➔ Cultuur voelt aan als heel vanzelfsprekend
cultuur 1
ik (en jij)
,We kunnen cultuur op drie manieren bekijken (= complementair)
→ 3 perspectieven:
- Cultuur = groep van individuen
- Cultuur = overgedragen kennis, informatie
- Cultuur = gedeelde context van gedrag
1.1.1. Cultuur als groep van individuen
Gaat over wat individuele cultuurdragers delen binnen een groep en wat verschilt tussen groepen
- Oppervlakkige, zichtbare kenmerken (bv. klederdracht, taaluiting, rituelen ...)
- Diepe, minder zichtbare kenmerken (bv. zelfbeeld, emoties, motivatie, waarden, …)
• Waarden (bv. wat is wijsheid, liefde, vrijheid, respect, God, verantwoordelijkheid)
= hiermee zijn psychologen bezig
Nuance bij cultuurverschillen:
- Geen scherpe grenzen tussen culturen
- Veel overlap (vaak meer overlap dan verschillen)
• Mensen behoren tot meerdere groepen
→ 1 persoon is vaak lid van meerdere culturen (de ene cultuur is wel vaak
dominanter aanwezig dan de ander)
• Er is culturele diffusie
→ Want er is veel cultuurcontact
• Er zijn mengculturen
→ Steeds meer emergente (opkomende) en hybride culturen
→ Bv.: Europeanen die Amerikaanse gewoontes overnemen, wij die
cultuurproducten uit de VS gebruiken zoals Apple, …
DUS: je mag niet te snel in hokjes delen !
1.1.2. Cultuur als overgedragen kennis, informatie
Cultuur = hetgeen we kennen (culturele kennis) en kunnen (culturele competenties) door sociaal
leren van anderen
Je kan niet op je eentje cultuur uitvinden, het wordt doorgegeven naar anderen en gedeeld met
anderen
Cultuuroverdracht: Hoe wordt dit overgedragen?
- Formeel vs informeel sociaal leren
• Formeel: school, …
• Informeel: kijken hoe papa iets doet, … (= vooral bij traditionele culturen)
- Overdracht tussen generaties en peers
- Via mondelinge en geschreven bronnen
Nuance: er is nooit een exacte replicatie/kopie van wat geleerd wordt !
→ cultuur verandert doorheen de tijd en tss generaties
→ soms snel, soms traag – vaak owv veranderde omstandigheden (bv. corona)
2
,Dus:
- Cultuuroverdracht door sociaal leren laat ruimte voor verandering/vernieuwing als een
aanpassing aan de veranderende omgeving
- Cultuur ligt nooit vast
1.1.3. Cultuur als gedeelde context van gedrag
Cultuur = behoort tot een gedeelde sociale/fysieke omgeving die richting geeft aan ons gedrag
- Expliciete en (vooral) impliciete normering
→ Bv.: impliciet: gestructureerde banken i/d aula en prof vooraan
= geeft bepaalde aanwijzing dat jij moet stilzitten en luisteren naar wie vanvoor staat
- Sociale omgeving: rollen, relaties, organisaties, … (vaak niet expliciet gemaakt)
- Fysieke omgeving: natuurlijk en mens-gemaakt
-> Deze zaken zijn richtingaanwijzers voor gedrag: ze bevatten dus een verpakte culturele betekenis
-> Cultuur kan een verklaring geven aan ons gedrag
Nuancering: er is een grote individuele en situationele variabiliteit binnen dezelfde culturele
context
- De culturele context is niet determinerend !
- We hebben nog altijd agency en gedragsopties
- De context vormt een affordance (mogelijkheid) vs constraint (beperking)
= het maakt bepaalde gedragingen meer/minder makkelijk om te stellen
Besluit: de context is belangrijk en voor een groot deel impliciet, maar we hebben als mens nog
steeds agency !
1.2. Waarom cultuurpsychologie?
Onderzoeken in de psychologie gebeurde/gebeurt meestal met een heel specifieke groep v/d
bevolking, namelijk: WEIRD people:
- Western
- Educated
- Industrialized
- Rich
- Democratic
→ Claims over ‘de mens’ zijn meestal enkel gebaseerd op deze WEIRD people
→ Een minderheid v/d bevolking voldoet aan deze ‘puntjes’, en dus is het niet repesentatief!
- Waarom problematisch?
= Cross-cultureel onderzoek toont aan: WEIRD-maatschappijen horen bij de minst
representatieve maatschappijen ter wereld om te kunnen generaliseren naar ‘de mens’
3
, 2 vragen en problemen
- In hoeverre zijn de bevindingen dan veralgemeenbaar naar andere contexten/culturele
groepen?
- Hoe wijkt de doorsnee pp in psychologisch onderzoek af van meeste mensen in de wereld?
Het Probleem neemt toe naarmate men meer afwijkt, en de bevindingen tonen
aan dat er een groot verschil is!
1.2.1. Wie zijn onze participanten en hoe sterk wijken ze af?
Wie zijn de participanten in psychologische studies?
De meeste participanten zijn westerse, witte, vrouwelijke studenten psychologie
→ het gaat dus eerder over de psychologie van ‘de bachelorstudent psychologie’ en niet over de
psychologie van ‘de mens’
Hoe afwijkend zijn onze participanten?
- Geïndustrialiseerde vs niet-geïndustrialiseerde landen
- Westerse vs. niet-westerse landen
- Amerikanen vs. andere westerse mensen
- Hoogopgeleide (universitaire) vs andere Amerikanen
→ Enkele psychologische contrasten als voorbeeld:
1) Geïndustrialiseerde vs niet-geïndustrialiseerde landen: Müller-Lyer illusie
- Müller-Lyer illusie: Welke van de twee is langer?
• Linkse lijkt langer
• Maar: zijn beide even lang
- Geïndustrialiseerden zijn het sterks onderhevig / vatbaar voor deze illusie !!!
- Verklaring: we zijn het meer gewend om gebouwen te zien met dit soort hoeken
2) Westerse vs niet-westerse landen: analytisch vs holistisch denken (cognitieve psychologie)
- Analytisch denken werd lang opgevat als ‘de standaard’
- Maar: het komt minder voor in Oost-Azië en de rest van de niet-westerse wereld
Zij doen aan holistisch denken
- Hoe bestudeerd? Oordeelsvormingtaak:
➔ Vraag: op welke groep lijkt dit object (target) het meeste?
• Analytisch: je gaat de bloem ontleden en naar de afzonderlijke kenmerken kijken en
deze vergelijken → zouden eerder groep 2 kiezen
• Holistisch: je bekijkt het hele gestalt en zoekt zo naar de gelijkenis → zouden eerder
groep 1 kiezen
- Resultaat
• Tussen culturen: westen is meer analytisch, niet-westen is meer
holistisch
• Binnen cultuur: vrouwen beetje meer holistisch dan mannen
4
