Inhoud
1 Wat is filosofie? Vraag: valt filosofie/filosofen te onderscheiden? eigenheid schetsen......................2
Drie Aspecten om filosofie af te bakenen van andere domeinen:......................................................2
4 deeldomeinen..................................................................................................................................4
Geschiedenis westerse filosofie..........................................................................................................5
Besluit.................................................................................................................................................7
2. Mechanisering en doelgerichtheid.....................................................................................................7
de mechanisering van het wereldbeeld..............................................................................................8
Kant en de teleologie........................................................................................................................10
Darwin en het darwinisme................................................................................................................11
Domheid en doelgerichtheid............................................................................................................13
Functies en normen in de natuur.....................................................................................................14
Besluit...............................................................................................................................................15
3. Lichaam en geest..............................................................................................................................15
Dualisme na Descartes.....................................................................................................................17
De mens is een machine...................................................................................................................19
Van materialisme naar fysicalisme...................................................................................................19
Besluit...............................................................................................................................................21
4. lijden en dood...................................................................................................................................21
Oplossingen voor de dood................................................................................................................22
Lijden is (g)een pretje.......................................................................................................................24
Is de dood een kwaad?.....................................................................................................................26
Is onsterfelijkheid wenselijk.............................................................................................................26
Besluit...............................................................................................................................................27
5. wetenschap en pseudowetenschap.................................................................................................27
Het demarcatieprobleem.................................................................................................................28
3 problematische oplossingen..........................................................................................................28
Karl Popper: zoeken naar weerlegging.............................................................................................29
Thomas Kuhn: paradigma’s en revoluties.........................................................................................31
Besluit...............................................................................................................................................34
6. Wetenschappelijke kennis................................................................................................................35
Wetenschappen en hun methoden..................................................................................................35
Hume en Popper: zoeken naar oorzaken..........................................................................................35
Over theoretische observaties en gelood in theorie.........................................................................37
Succes in de biomedische wetenschap.............................................................................................38
, Toeval gebruiken om toeval uit te schakelen...................................................................................38
Besluit...............................................................................................................................................39
Kern van wetenschap ligt in onobserveerbare.................................................................................39
De belangrijkste taak van wetenschapsfilosofie is te begrijpen hoe de verschillende
wetenschappen werken en waarom ze betrouwbare kennis produceren. ......................................39
7. ziekte................................................................................................................................................40
Normativisme...................................................................................................................................41
Naturalisme en hybridisme...............................................................................................................42
Pluralisme.........................................................................................................................................45
Eliminativisme..................................................................................................................................46
8. medicalisering...................................................................................................................................47
Medicalisering en pathologiseren....................................................................................................47
Pathologiseren: oorzaken en gevolgen.............................................................................................48
De pathologisering van zwaarlijvigheid............................................................................................49
Van zwaarlijvigheid tot obesitas: een genealogie.............................................................................50
1 Wat is filosofie? Vraag: valt filosofie/filosofen te
onderscheiden? eigenheid schetsen
Drie Aspecten om filosofie af te bakenen van andere
domeinen:
1. Attitude:”
Aristoteles: Alle mensen verlangen van nature naar wijsheid, ook wetenschappers en gelovigen
,Nigel Warburton: Filosofie is een ongewoon onderwerp waarvan degene die het beoefenen niet
overeen komen over wat het gaat
- Filosofen = Party-Poopers
ergeren zich aan de banaliteiten waarop ons dagelijks leven rust
kunnen zich niet neerleggen bij overgeleverde inzichten en schijnbare evidenties
→ Dus filosofen stellen alles in vraag => kritisch denken
Descartes: Zintuigen bedriegen ons vaak (Descartes twijfel)
Vb. Illusies
Müller-Leyer
- Al onze kennis is onbetrouwbaar, want onze zintuigen zijn onbetrouwbaar
- Malin génie: ons denken voortdurend op verkeerde been gezet door God of kwaad genie
Kritiek niet altijd einddoel, opent ook de mogelijkhied dat dingen anders kunnen zijn (ook
positief)
conclusie: wetenschappers en filosofen veel gemeenschappelijk. Attitudes dus niet uniek
2. Welke methode gebruiken ze?:
Probleem:
- Filosofen gebruiken een waaier van methoden, maar geen daarvan is uniek voor filosofie
- Methodes die wel uniek zijn
Worden niet door alle filosofen gebruikt
Enkele unieke methoden voor de wijsbegeerte:
1) Filosofen maken graag gebruik van eigen intuïties
1. 17 – 18de eeuw: Intuïtie = kennis die op een onmiddellijke manier werd verkregen
- Descartes:
Heldere en welonderscheiden ideeën
dDes Idées claires et distinctes, ‘je pense donc je suis’ (= het is vanzelfsprekend dat ik
besta, zolang ik denk)
2. 20e eeuw: intuïtie = negatieve betekenis,
- Spontane overtuigingen die we in onze eigen geest aantreffen als we aan iets denken
‘common sense’ = gezond verstand → meningen die vaak moeilijk veranderbaar zijn
Intuities = GEEN unieke filosofische methode
2) Conceptuele analyse
,Luciano Floridi: ‘conceptual engineering’ → ontrafelen/verbeteren van concepten die we te
nonchalent gebruiken (liefde, tijd, vrijheid)
- Doel:
Bepalen over wat we juist spreken als het gaat over liefde, tijd, vrijheid….
3) Gedachte-experiment
= instrument van de verbeelding
- Problemen verhelderen door ze te visualiseren, niet door data.
Experiment speelt zich af in menselijke geest
Experiment: hersenen in een vat
- Wetenschapper die in ons hoofd zit en ons laat denken dat we iets aan het doen zijn, maar
eindelijk is dat net zo
Zekerheden worden onzeker
Word ook in wetenschap gebruikt, dus geen uniek filosofisch kenmerk
3. Domein:
- Filosofie = niet zoveel te maken met attitude en methodologie:
Wel met aard van vragen en problemen waarmee ze zich bezig houden
Filosofische vragen: abstract + eigenaardig
Geen goede afbakening van filosofie, want ook wetenschappers die zich deze vragen stellen
- Filosofen hebben voorliefde voor moeilijke onbeantwoorde vragen
Geen vooruitgang, enkel beschrijven en begrijpen
Eerder kunst dan wetenschap
Stelling: Geen vooruitgang in de filosofie, maar wel in de wetenschappen
kunnen we op onderuithalen
1) De wetenschap boekt ook geen vooruitgang
- Thomas Kuhn: wetenschappelijke paradigma’s volgt elkaar op, maar bouwt niet verder
2) Wel vooruitgang in de filosofie:
- Er zijn talloze wetenschappen ontstaan in de schoot van de filosofie, psychologie en
natuurkunde (Newton)
sommige filosofische vragen wél beantwoord
nieuwe wetenschap
- boekt ook negatieve vooruitgang
weten niet wat juiste antwoorden zijn, maar wel wat foute antwoorden zijn
4 deeldomeinen
1. Metafysica:
- Bestudeert aard en structuur van wereld
- Meeste vragen gaan over: Wat betekent het om te bestaan?
Bestaat alleen materie of ook niet-materiële zaken? Tijd? Verhouding lichaam-geest?
, Fysicalisten/materialisten
- “Alles is opgebouwd uit materie”
Wij zijn niet meer dan onze hersenen
Mentale toestanden = hersentoestanden + opgebouwd uit fysisch spul
Dualisten
- Staan tegenover materialisten
Mentale toestanden zijn opgebouwd uit geestesspul en niet uit fysisch spul
2. Logica:
- Legt ons uit wat het betekent om deugdelijk te redeneren en te argumenteren
- deel van logica = gewijd aan weerleggen van drogredenen
bv. Slippery slopes
- Logici wil weten of deze redeneringen geldig of ongeldig zijn en waarom
3. Epistemologie of kennisleer:
- Buigt zich over aard, structuur en mogelijkheid van onze kennis
- Willen weten hoe ver kennis rijkt
Wat kunnen we weten
Wat is kennis?’
Hoe verwerven we kennis?
Hersenen in een vat = typisch voorbeeld van epistemologisch experiment
4. Ethiek of Moraalfilosofie
- Het leven is vervuld met dingen die we moeten doen OF toch zouden moeten doen..
Wat is goed? Wat is kwaad?
- Normatieve universum:
Filosofen beschrijven dit als verzameling van rechten, plichten, aanbevelingen, geboden
en verboden
Deze 4 deeldomeinen kunnen nog eens opgedeeld worden:
- Politieke filosofie (ethiek)
- Wetenschapfilosofie (Epistemologie)
Wetenschap filosofie onderdelen in 2 domeinen
- Algemene wetenschapsfilosofie
Interesse in wetenschap
- Toegepaste wetenschapsfilosofie
Instrumentele interesse
Geschiedenis westerse filosofie
Voor de middeleeuwen: mythologie
Ontstaan: 6de eeuw voor Chr
- In Griekenland
koninkrijken weg voor stadstaten met elk eigen wetten en rechten
wetten van goddelijke oorsprong ontdaan + ter discussie gesteld
, burgers worden uitgedaagd te denken over aard samenleving en opvattingen
Dichter Hesiodos
- (Griek, 7e eeuw voor Chr.)
schreef Theogonie (=gedicht)
meest uiteenlopende fenomenen kunnen worden verklaard met behulp van goddelijke
gebeurtenissen, die de mens moet aanvaarden en niet kan begrijpen
BOVENNATUURLIJK
Thales, Anaximander en Anaximenes
- eerste natuurfilosofen
interesse in wat kosmos laat draaien
zeggen dat levende en levenloze uit andere oerstof voorkomt
1) Thales:
Alles bestaat uit water en de aarde is een vlot op de zeeën.
2) Anaximander:
Visualiseerde de aarde als een ton en bedacht een ongedefinieerde substantie.
3) Anaximenes:
Lucht is de oorsprong van alles en de aarde zweeft als een ufo op de luchtstromen
NATUURLIJK
Plato en Aristoteles
- Veel vragen die motor vormen van filosofie werd door hen aangekaart
- Alfred North Whitehead
De westerse filosofie is niet meer dan een reeks voetnoten bij het werk van Plato.
- Beide homines universales
geen enkel thema uit de weg
brachten alle thema’s met elkaar in verband
- Plato:
Heilig van overtuigd dat de zintuiglijke wereld te veranderlijk is om echte kennis te
leveren. ‘er moet nog een andere perfecte wereld bestaan’ = ideeën wereld
- Aristoteles:
Niet eens met Plato
Naturelist: Alles wat we nodig hebben is in de natuur
In de middeleeuwen: religie
Augustinus en Thomas van Aquino
- aandacht voor band tussen filosofie en christelijk geloof en het uitklaren van theorieën die
samenhangen met de christelijke geloofsleer
, - willen tegenstelling tussen filosofie en theologie verzachten:
1. Door te claimen dat geloofsovertuigingen wel kunnen worden bewezen met het verstand
2. Door te argumenteren dat geloofsovertuigingen het begin kunnen zijn van verder filosofisch
onderzoek
Einde middeleeuwen: moderne wetenschap
= uitdager filosofie
= bovennatuurlijke verklaringen naar achtergrond
= niet langer filosofische vragen, maar wetenschappelijke vragen
= negatief oordeel filosofie (= overbodige bezigheid)
Descartes en Newton
- Twee bewegingen:
1) Filosofische problemen oplossen met behulp van wetenschappelijke theorieën
2) Nieuwe wetenschappen riepen ook nieuwe filosofische problemen in het leven
Richard Feynman:
- Sciëntist
vinden dat filosofie eindigt waar wetenschappen begint
- Enkel oog voor beweging 1
- Voorbeeld van Sciëntisme
Methode van natuurwetenschappen = enige bron van kennis over elk onderwerp
Wetenschap vind antwoord op alle vragen = NAIEF
WANT: beweging 2: nieuwe wetenschappen roept nieuwe filosofische problemen
Elke nieuwe wetenschap roept onvermijdelijk nieuwe filosofische vragen op
Besluit
- Sinds ontstaan heeft filosofie zich meerdere keren moeten heruitvinden
- moeilijk om unieke eigenheid van filosofie te bepalen + aangrenzende kennisdomeinen af te
bakenen
- veel onbeantwoorde en onbeantwoordbare vragen, drang naar zekerheden op de proef
gesteld
2. Mechanisering en doelgerichtheid
Teleologie
- leer van verschillende doelen / doelgerichtheid/doeloorzaken
- meest populaire teleoloisch thema = oorsprong van doelgerichtheid
oude filo: doelgerichtheid van menselijk lichaam = bewijs voor bestaan Ontwerper
