STRAFRECHT
HOOFDSTUK 1: BELANGRIJKE BEGRIPPEN
WAT IS STRAFRECHT?
Geheel van rechtsregels die bepalen onder welke voorwaarden voor specifieke gedragingen
(misdrijven) specifieke sancties (strafrechtelijke sancties) opgelegd en uitgevoerd worden.
• = Strafrecht gaat over misdrijven, sancties en daders
• Misdrijven = ruime term
o Diefstal, schuldig verzuim, drugmisdrijven, laster en eerroof, belaging, informatica
misdrijven, valsheid in geschrifte, …
• Strafrecht is voortdurend in evolutie: er kunnen voortdurend straffen wijzigen
o Voorbeeld: misdrijf kraken is in 2017 een misdrijf geworden waardoor het in het
strafwetboek opgenomen is
o Voorbeeld: belaging = stalking (dit kan ook op elektronische manier)
Materieel strafrecht
• De materie waarmee we bezig zijn, de misdrijven, de sancties en de daders
Formeel strafrecht
• Strafprocesrecht of strafvordering (synoniemen), is de vraag naar het hoe? Hoe komt dit voor
de rechtbank? Wat zijn de termijnen?
Beschermende functie
• = zeer belangrijk
• Uit wat bestaat deze functie?
o De overheid, de staat en de maatschappij gaat ertegen optreden, dus dit is
beschermend tegenover de burgers
o De bestraffing van onschuldigen vermijden is even belangrijk als het opnemen van de
schuldige dader en nadien de dader zijn of haar straf toekennen
o Voorlopige hechtenis = wanneer de dader in afwachting is van de uitsprak van de
rechter in de strafzaak, opgesloten in de cel
EXTRA: termen
Wraking Onpartijdigheid en onafhankelijkheid van de
rechter is belangrijk, wanneer er toch
partijdigheid is, kan men verzoeken om de
rechter te vervangen
Verdachte Term in fase van het onderzoek
Beklaagde of betichte In de fase van het vonnis / wanneer men terecht
staat in een zaak (politierechtbank of
correctionele rechtbank)
Beschuldigde Term in het hof van assisen
Veroordeelde Iemand die definitief veroordeeld is
Schuldig verzuim Art. 422bis Sw.
Het niet verlenen van hulp aan een persoon die
in nood is
Jana Van De Riviere (2RP1) Strafrecht 1
, Parket = openbaar ministerie (synoniem)
Belangrijk in het strafrecht
Moord en doodslag (VERSCHIL) • Doodslag met voorbedachte raden =
moord
• Waarom is dit verschil belangrijk?
o Belangrijk voor de strafmaat.
Maximumstraf moord is levenslang
en de maximumstraf op doodslag is
30 jaar. Bij levenslang is er eigenlijk
geen tijdsduur waardoor het
vervroegd vrijkomen moeilijker is
Verschillende diefstallen Gewone diefstal, diefstal met braak, diefstal bij
nacht (wordt zwaarder bestraft), …
KENMERKEN VAN HET STRAFRECHT
Publiek recht Tussen de overheid en de burgers (verticale
verhouding)
Het openbaar ministerie gaat gaan vervolgen
Voorbeeld: ik wandel naar huis van het
restaurant en ik word overvallen, de dader is een
burger en ik ben een burger, maar dit geen
privaatrecht omdat ik klacht ga indienen bij de
politie en ik dus zelf niets mag onderzoeken, ik
mag het recht niet in eigen handen nemen. Wat
wel privaatrechtelijk is, is de schadevergoeding
art 1382 Ger. W.
Openbare orde Binnen het dwingend recht heb je 3 soorten: ter
bescherming vd sakken, openbare orde en
goede zeden.
• Dwingend recht = je wordt ertoe
gedwongen, je kan er niet zomaar van
afwijken
• Openbare orde = je kan er onder geen
beding van afwijken! Indien dit niet
nageleefd wordt, dan volgen er sancties
Legaal recht Nullum crimen sine lege: geen misdrijf zonder
• Legaliteitsbeginsel wet
Nulla poena sine lege: geen straf zonder wet
Sanctierecht Wat ben je met misdrijven als deze niet
gesanctioneerd worden?
• Strafsancties = werkstraf, elektronisch
toezicht (enkelband) (=vrijheidsstraf),
gevangenisstraf (vrijheidsstraf),
geldboetes, …
• Straffen zijn ook in evolutie = vroeger
eerder de vrijheidsberoving, nu
bijvoorbeeld al vaker een werkstraf. In
Jana Van De Riviere (2RP1) Strafrecht 2
, een gevangenis ziet met soortgenoten,
komt men in aanraking met drugs, …
Daarom wordt er vaker aan een andere
straf gedacht, die nuttiger zijn
Probatie Voorwaarden
DRIE KERNBEGRIPPEN
Dader
• 2 soorten personen
o Rechtspersonen: een vennootschap (bv.: fraude), (sanctie: sluiting)
o Natuurlijke personen: wij
Strafrechtelijke sancties
• Wettelijke grondslag voor vinden
• Dynamisch = evolueert
• Strafsanctie niet verwarren met een beveiligingsmaatregel: bv.: internering
Misdrijf
• Algemene term
• 3 soorten misdrijven: overtreding, wanbedrijf en misdaad (art. 1 Sw.)
o Gevolg voor de rechtbank
§ Overtreding = politierechtbank (bv.: boom kappen zonder vergunning,
nachtlawaai, …)
§ Wanbedrijf = correctionele rechtbank (bv.: slagen en verwondingen,
drugmisdrijven, diefstal, …)
§ Misdaad = hof van assisen
o Hoe weet ik met welk misdrijf ik te maken heb? Kijken naar de straffen
§ Bijvoorbeeld: opsluiting = misdaad (tenzij gecorrectionaliseerd = wanbedrijf)
§ Bijvoorbeeld: gevangenisstraf tussen 1 en 7 dagen = overtreding
BRONNEN VAN HET STRAFRECHT
= de vindplaatsen
Bepaalde zijn bindend = ik moet ze respecteren
Bepaalde zijn niet bindend
Wetgeving
• Internationale bronnen: recht op een eerlijk proces, EVRM, BUPO
• Nationale bronnen: strafwetboek (Sw.), wetboek van strafvordering (Sv.), grondwet (GW)
o Strafwetboek en wetboek van strafvordering
§ Complementaire wetten (deze horen erbij): wet van de voorlopige hechtenis,
wet van internering, …
§ Bijzondere wetten (regelt een specifieke materie): drugwet, wapenwet, …
Rechtspraak
• Alle vonnissen en alle arresten
Jana Van De Riviere (2RP1) Strafrecht 3
,Rechtsleer
• Een prof of een rechter die een artikel schrijven, handboeken, …
• Niet bindend
WERKING IN DE TIJD: DE NIET-RETROACTIVITEIT VAN DE STRAFWET
Een wet mag niet met terugwerkende kracht worden toegepast, tenzij de wet milder zou zijn.
• Principe: verbod van retroactiviteit
• Uitzondering: retroactiviteit mildere straffen
o Art. 2, 2e lid Sw.: “Indien de straf, ten tijde van het vonnis bepaald, verschilt van die
welke ten tijde van het misdrijf was bepaald, wordt de minst zware straf toegepast.”
Voorbeeld: een diefstal
Art. 461 Sw. = definitie diefstal
Art. 463 Sw. = straffen diefstal à gevangenisstraf: 1 maand – 5 jaar en geldboete: 26 – 500 euro.
Geldboete wordt vermengdvuldigd met 8
Voorbeeld:
14/2/2022 feiten gepleegd art. 461 en 463 Sw., dus een gewone diefstal
15/11/2022 komt het voor de correctionele rechtbank te Gent
Op 25/5/2022 komt er een wet dat de straffen zal verhogen bijvoorbeeld gevangenisstraf: 3 maand –
5 jaar en geldboete: 26 – 2000 euro
Wat met de feiten die gepleegd zijn op 14/2/2022? Hij zal berecht worden met de straf die op het
moment van de feiten gelden (zie art. 2, 2e lid Sw.)
Voorbeeld: kraken
9/2017 = feiten
11/2017 = kraken strafbaar
4/2018 = feiten voor de rechtbank
Kan deze persoon voor de correctionele rechtbank worden berecht? Nee, want kraken was op dat
moment niet strafbaar! En dus is de straf nu veel zwaarder en mag het dus retroactief toegepast
worden, dus terugwerkende kracht is mogelijk doordat de straf op het moment van de feiten lichter
was en dus deze zal toegepast worden.
Voorbeeld: overspel
April 1987 = feiten
30/5/1987 = wet overspel opgegeven
Oktober 1987 = feiten voor de rechtbank
De persoon zal vrijgesproken worden, aangezien er wordt gekeken naar de meest lichte straf en deze
zal dus zijn wanneer de wet opgegeven is .
Jana Van De Riviere (2RP1) Strafrecht 4
, CASE
1. Mevrouw Vandevoort werd al jong weduwe. Ze heeft echter heel haar leven hard gewerkt en goed
gespaard, met als resultaat dat haar kinderen degelijke studies hebben kunnen doen en zeer goed
hun eigen weg kunnen gaan. Ze heeft haar huis kunnen afbetalen en goed in orde kunnen houden
en ze heeft nog een som gespaard waarmee ze nu ook nog een kleiner huisje kan kopen maar
hiervoor moet ze een lening nemen. Op zich is dit geen probleem, want mevr. Vandevoort verhuurt
haar ‘grote’ huis aan een Nederlands echtpaar dat juist verhuisd is naar België. Met het huurgeld
kan ze haar lening afbetalen en zo hoopt ze ongestoord te kunnen genieten van haar pensioen. In
het begin betaalt het Nederlandse echtpaar de huur heel stipt, maar daarna begint het een beetje
slechter te gaan. Aanvankelijk maakt mevrouw Vandevoort zich geen zorgen, want iedereen heeft
het financieel wel eens moeilijk, maar daarna loopt het toch de spuigaten uit. Het echtpaar heeft
al meer dan een jaar niet meer betaald, en ondanks de aangetekende brief die mevrouw heeft
geschreven, krijgt ze geen reactie. De zoon van mevrouw Vandevoort beslist dat het genoeg is
geweest en gaat klacht neerleggen bij de politie tegen het echtpaar wegens oplichting en diefstal.
Hij vindt het een schande dat zijn hardwerkende, alleenstaande moeder zo schandelijk wordt
behandeld door deze ‘oplichters’. Is het Nederlandse echtpaar strafbaar? Motiveer.
Niet strafbaar, het is geen misdrijf
Huur heeft niets te maken met het strafrecht, maar met het burgerlijke recht.
= legaliteitsbeginsel, geen straf zonder wet
2. Op 25 juni 2020 ‘s morgens pleegde Leander de Somer een diefstal in een bewoond huis in de
Steegstraat 35 in Anderlecht. Door het slechte weer was het ook een uur na zonsopgang buiten
nog behoorlijk donker. Hij wordt betrapt door de bewoner van het huis. Die probeert hem tegen
te houden maar Leander duwt de bewoner weg en kan vluchten. De bewoner is lichtgewond. Drie
dagen later wordt Leander aangehouden. Het Openbaar Ministerie eist een veroordeling op grond
van art. 471 Sw., omdat het op dat ogenblik buiten zo donker was alsof het nog midden in de nacht
was, en het dus, naar de geest van art. 478 Sw., nog nacht was. Kan dit? Motiveer en vermeld de
relevante wetsartikelen.
Art. 478 Sw. diefstal bij nacht is een uur voor zonsopgang en een uur na zonsondergang. Hier is
een sprake van een uur na zonsopgang dus dit is geen diefstal bij nacht.
3. Seksuele relatie tussen een minderjarige en een meerderjarige van hetzelfde geslacht (art. 372 bis
Sw., opgeheven W. 18 juni 1985). Marieke en Lieve werden in 1984 verliefd op elkaar. Marieke
was dan zestien en Lieve achttien. Al vrij vlug hadden ze een relatie en na twee jaar gingen ze
samenwonen. In 1989 liep het fout met de relatie, omdat Lieve verliefd geworden was op een
andere vrouw. Deze breuk gaf aanleiding tot een hevige ruzie. Marieke voelde zich bedrogen en
zocht naar redenen om zich op Lieve te wreken. Eind 1989 diende ze een klacht in op grond van
het vroeger art. 372 bis Sw., dat nu wel opgeheven is, maar dat wel nog van toepassing was op het
ogenblik dat Lieve en zij een seksuele relatie hadden, en dat zij minderjarig was, en Lieve
meerderjarig. Lieve ontkent niet dat zij in 1985 een seksuele relatie had met de minderjarige
Marieke. Is dit strafbaar? Motiveer en vermeld de relevante wetsartikelen.
Niet strafbaar, want er wordt gekeken naar de mildste straf (art. 2, 2e lid Sw.), de mildste straf is
nu, doordat de straf opgegeven is.
Jana Van De Riviere (2RP1) Strafrecht 5
