Charlotte Van Riet - Brussel & the Decorative Arts
Brussel and the Decorative Arts:
DEEL 1: INLEIDING:
23/09
1. Inleiding:
Uitstap: 21 november 11u30 (Solvayhuis) en namiddag KMKG
Opdracht: Meubelen a.d.h.v. boek van Reniès
Mogelijke examenvragen:
• “De toegepaste kunsten kunnen verschillende impulsen hebben. Hoe kan het sociale,
politieke of culturele domein een impuls zijn?”
• “De Art Deco is de laatste historische stijl. Ja of nee? Wat is een historische stijl?”
2. Toegepaste kunsten:
Inleiding:
Vaag begrip en ruim in schilderkunst, architectuur.. Een allesomvattend overzicht geven is
onmogelijk, dus worden (hier) bepaalde aspecten belicht van de M.E. tot de 20ste e.
Lessen:
1. Typologie van de burgerlijke meubelkunst
2. M.E. tot de 19de e.; stijlgeschiedenis van het burgerlijk meubel
3. Art Nouveau en Art Deco; geografisch inzicht en capita selecta van bepaalde zaken
De term toegepaste kunsten:
= Objecten waarvan ontwerp en decoratie niet enkel primair zijn, maar ook het gebruik ervan; glas,
kleding, meubels, metaalwerk… Het ‘bestaan’ van de toegepaste kunsten wordt doorgaans gezien als
vanaf de 19de-20ste eeuw, maar bestaan eigenlijk al sinds de M.E. (zo zijn ze gewoon niet benoemd;
Vb. retabels), deels heeft dat te maken met de anonimiteit van kunstenaars (die stillaan verdwijnt in
de Renaissance)
• Toegepaste kunsten = decoratieve kunsten of sierkunsten
• “ “ ≠ Schone kunsten of Beeldende kunsten (schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur);
De toegepaste kunsten kunnen wel verweven worden met de schone kunsten en soms zelfs
in die mate dat het niet volledig duidelijk is tot welke categorie ze behoren (Vb. Wandtapijten,
Le vase au cignes – Wolfers..) → Sinds de 17de e. is er een ononderbroken lijn tussen de twee
• “ “ ≠ Volkskunst of folklore; Kunsten met nadruk op de lagere klassen, met esthetische
voordelen en met het accent op dagelijks gebruik → Wel verwant met de toegepaste kunsten
• Etnografische kunsten → Verwant met de toegepaste kunsten
1
, Charlotte Van Riet - Brussel & the Decorative Arts
Le vase au cignes – wolfers* :
Gemaakt voor de koloniale tentoonstelling in Tervuren (1897); de vaas is
gemaakt als gebruiksvoorwerp, maar is zo groot, dat het eigenlijk deel wordt van de
beeldende kunsten (beeldhouwkunst), waarmee Wolfers dus speelt met de
verschillende concepten. Het is een vaas en een decoratief voorwerp, maar na de
grote belangstelling werd het als kunstwerk aanzien en ook de naam is veranderd
naar Zwanenstreling
Vakmanschap:
De manier waarop vakmanschap (schilderkunst, tapijt-weven…) wordt geëvalueerd en
gewaardeerd, verandert van tijd tot tijd. Ook vandaag worden sommige kunsten niet als evenwaardig
gezien. Waarom? Vb. Wandtapijten Rubens in 17de e. vs. 21ste e.
Het begrip kunstenaar:
Kunstenaar als individu is een idee van de renaissance, daarvoor zijn namen zo goed als niet
aanwezig en is een ‘kunstenaar’ vaak ook een ambachtsman.
De opdrachtgever wordt ook zeer belangrijk in de periode van Louis 14 en ook hij is heel
belangrijk geweest voor de toegepaste kunsten. Het paleis van Versailles wordt ook overal geïmiteerd,
maar nergens geëvenaard; alles wordt hier door een kunstenaar uitgedacht (interieur), maar door
ambachtsmannen uitgevoerd.
[De mode tot de 18de eeuw is zeer vrouwelijk, sinds de 19de is er een gemakkelijkere
mannenmode die uit Engeland komt omdat de lords daar, in tegenstelling tot in Frankrijk, wel hun
landerijen etc. gingen bezoeken en bekijken, ook was het verboden om na de Franse Revolutie kledij
te dragen die daar naar verwees]
Fineertechniek;
Komt van de zware meubelen die door ebbenisten worden gemaakt, onder andere Boels die in
Frankrijk meubelmaker was. De boulle-techniek is vaak met koper, schildpad en gravering.
Een stijl:
Een stijl en een typologie zijn niet hetzelfde. Stijl is een geheel aan attributen die
gemeenschappelijk zijn aan bepaalde objecten en die op een bepaald aspect overeenkomen in en tijd,
ruimte, maar kan in latere periode ook voorkomen. Ook is stijl een geheel aan kenmerken die samen
een sociale en kunsthistorische context vormen en die een specifieke cult., eco., soc. of pol. realiteit
weerspiegelen. → Een typologie is veel strikter aan vorm gebonden en niet per se aan stijl.
2
, Charlotte Van Riet - Brussel & the Decorative Arts
Een nationale stijl in Frankrijk:
Zal ontstaan die naar het buitenland emigreert. Louis 14 voerde een politiek die rijkdom en macht
moest uitstralen. (Stijl is meer dan een mode, Vb. De wederopkomst van chriselfantinestijl heeft een
politieke impuls; het gebruik van materialen uit Congo)
De Louis de 14de-stijl heeft zoveel toepassingen, dat niet alle vormkenmerken in de stijl
passen. De stijl kwam voor tot in de 19e e. (Stijl is niet per se tijdgebonden)
➔ Conclusies over stijl:
• Stijl is een vaag begrip
• Stijl bevat het element typologie
• Het is een overkoepelend begrip wat wil zeggen dat het niet allemaal gelijklopende
elementen bevat
• Materialen en technieken kunnen typisch zijn aan een stijl
• Economische en culturele betekenissen kunnen typisch zijn aan een stijl of periode
3
, Charlotte Van Riet - Brussel & the Decorative Arts
4
