Psychomotorische ontwikkeling
Semester 2
LES 1: INLEIDING
1.1 DEFINITIES
Motorische ontwikkeling is…
= Studie v/d onderliggende en interne processen die het (bij)sturen van doelgerichte en
gecoördineerde bewegingen mogelijk maken, met daarbij ook aandacht voor de factoren
die ons besturingsmechanisme(n) beïnvloeden
Motorisch leren is…
= Studie v/h (her)verwerven van motorische vaardigheden, de verbetering v/d prestatie van
wat reeds is (aan)geleerd, én de variabelen die iemands vermogen om motorische
acties bekwaam uit te voeren, te versterken (of af te remmen)
Psychomotorische ontwikkeling is…
= Studie v/h levenslang proces gerelateerd aan leeftijd waarbij sequentieel (=opeenvolgend)
(≠ lineair) (=volgorde is niet gelijk)en quasi continu veranderingen in motorisch gedrag
optreden, alsook van de op elkaar
inwerkende factoren die daarbij een rol spelen
Variatie = de enige constante Motoriek
Niet iedereen op dezelfde leeftijd heeft dezelfde GEDRAG
vaardigheden, het normale ontwikkelde kind
bestaat niet, er is steeds variatie. Affectief
Cognitie(f)
Psycho-socio
WEL simultaan verloop – ruwweg zijn er 3 fasen te onderscheiden functionele capaciteit neemt toe in kindertijd
functionele capaciteit zal stagneren
functionele capaciteit zal afnemen op oudere leeftijd
1.2 THEORETISCHE CONCEPTEN (EX)
1. MATURATIE- OF RIJPINGSTHEORIE
DWZ
- Focus excl. op het INDIVIDU: Dwz. Iemand zal zich geleidelijk ontwikkeling van een ene naar een andere fase – bepaald
-> Genetische factoren (DNA) Maturatie door de eigenschappen waarmee het geboren is en onder controle van het CSZ
M.a.w. het kind zal pas van ene naar andere motorische ontwikkelingsfase gaan evolueren als het daar
-> interne factoren (rijping CZS) neuronaal rijp genoeg voor is
Ontwikkeling vooraf bepaald (~predeterminatie)
Geen externe invloeden, maar interne biol. Klok (bepaald of iemand vooruitgang boekt)
- Arnold GESELL als voortrekker van deze theorie!
-> Groei & ontwikkeling: cephalo-caudaal & proximo-distaal
-> Bewegingn: enkelvoudig-samengesteld & totaal-lokaal
Brent De Leeuw 1
,cephalo-caudaal = hoofd -> staart, eerst gaat het hoofd zich ontwikkelen nadien de rest
proximo-distaal = van binnen naar buiten (romp -> vingers)
bvb.: kleine kindjes gaan een klein voorwerp eerst met het hele hand vastnemen, nadien
met vingers
Enkelvoudig-samengesteld:
Bvb.: bij touwspringen -> eerst afzonderlijk springen, nadien afzonderlijk draaibewegingen
maken, pas nadien samengesteld
Totaal – lokaal:
Bvb.: Jonge kinderen gaan een bal knuffelen (i.p.v. vangen), bij ouder worden gaan ze meer
gefunctioneerd vangen (met 2 of 1 hand(en))
- Leren ≠ NIET van maturatie
-> Gewoon ander facet v/h fundamenteel groeiproces
2. INFORMATIE-THEORETISCHE BENADERING
- De mens als computer -> informatieverwerkingssysteem
-> schema’s, programma’s, commando’s,…
-> concept: 3 fases
Stimulus identificatie Respons selectie Respons programmering
Je wordt je bewust van een Keuze maken hoe we keuze uitvoeren, welke
prikkel en wat deze is, bvb.: best reageren op een spieren doen wat en
horen en zien stimulus, bvb.: bij oranje wanneer, bvb.
licht -> afremmen beenspieren aansturen
om meteen op de rem te
drukken bij rood licht.
- Open (~SCHMIDT) vs. Closed-loop (~ADAMS)
onderscheidt hangt samen met mate waarin zij programering en bijsturing voorop stellen
programmeren vastleggen van de bewegingsmodaliteiten voor het begin v actie
DUS – welke spieren heb ik nodig? hoe snel zal de uitvoering moeten gebeuren?..
bijsturing tijdens de motorische actie – correcties uitvoeren obv extra info die u systeem binnenstroomt
Programmering
Bijsturing
Brent De Leeuw 2
,3. ECOLOGISCH PERSPECTIEF -> CONSTRAINTS MODEL (~NEWELL) 1986
Vertakt in 3 elementen
1. Individu
-> structurele Cs = betrekking op neurologische en morfologische kenmerken, niet snel
wijzigbaar, bvb. Lenigheid
-> Functionele Cs = betrekking op motivatie, vermoeidheid, aandacht
=> psychologisch
INTERN
=> snel wijzigbaar
GEDRAG (lopen)
2. Omgeving EXTERN
-> Fysische Cs = zwaartekracht, licht, omgevingstemperatuur,…
-> Socio-culturele Cs = verwachtingen, leeromstandigheden,…
3. Taak
-> doel, expliciete regels, materiaal,… (welk doel wil je bereiken?)
- Directe pereceptie – actie koppeling (~Gibson) = info opnemen -> weten hoe je dit
aanpakt, bvb.: voet opheffen bij het naar boven betreden van een trap
- Zelforganisatie op perifeer niveau (~Bernstein) = spieren en gewrichten aan-& uitrekken
Betrekking tot het extern gedeelte
1.3 INLEIDENDE BEGRIPPEN
1.3.1. INDELING VAN BEWEGING (IS OP VERSCHILLENDE MANIEREN INGEDEELD)
-> Globaal onderscheidt tussen (genetisch bepaalde bewegingen, bvb. Reflexen)
Cognitieve belasting neemt toe
Reflexen Automatiseren Willekeurige bewegingen
= zeer snel, onvrijwillig = Zeer repititief, weinig = bewuste intentie en
(onbewust->CZS speelt hier variatie (bij)sturing, kunnen wijzigen
geen rol in, hersenen door leer- of
worden niet aangesproken), -> Beweging is automatisch, oefenprocessen
zeer stereotiep bvb. Stappen, lopen, fietsen Bvb. buikspieren opspannen
bij handenstand voor meer
Bvb. Zelfde reactie op een stabiliteit
bepaalde actie (knipperen
met ogen bij wind)
- Aangeleerde bewegingen => vaardigheden, bvb.: een instrument bespelen, een set-shot
bij basket,…
-> Vaardigheid = de mogelijkheid tot het uitvoeren van een bewuste beweging gekenmerkt
door:
1) Doelgerichtheid 2) Hoge consistentie
Bvb.: Bepaalde intentie van uitvoerder vooraf Het bewegingsresultaat kan herhaald worden,
+ handeling effectief resulteert in gewenste bvb.: bij boogschieten kan je meermaals in de roos
eindresultaat schieten
Brent De Leeuw 3
, 3) Efficiëntie 4) Optimale timing
Bvb.: met minimale spierinzet, aandachtig beweging Bvb.: Penalty trappen: balans tss snelheid en
uitvoeren nauwkeurigheid moet optimaal zijn
→ Er is pas sprake van een vaardigheid, als alle bovenstaande begrippen aanwezig zijn!
1.3.2. VAARDIGHEID VS. EIGENSCHAP
- Vaardigheden & eigenschappen zijn geen synoniemen van elkaar!
Definities:
Vaardigheid = zie boven
Eigenschappen = fundamenten, waarop een vaardigheid is gebouwd. Aanwezig bij
iedereen, maar niet in dezelfde mate ontwikkeld.
-> reden voor interindividuele verschillen in vaardigheidsniveau!
Verschilpunten
Eigenschap Vaardigheid
Genetische oorsprong Gevolg van oefening
Stabiel en blijvend Plastisch door oefening
Beperkt in aantal (<50) Onbeperkt in aantal
Fundament voor vaardigheid Gebaseerd op eigenschappen
1.3.3. VAARDIGHEIDSCOMPONENTEN
Proces tss intentie en uitvoering van de actie:
1) Waarnemingscomponent: (~SI)
- beoordelen van de beginsituatie o.b.v. relevante sensorisch-perceptuele informatie
- Bvb.: basketspeler met 1 ploegmaat bij hem t.o.v. tegenstander
2) Beslissingscomponent: (~RS/RP)
- via interpretatie v/d waarneming beslissen wat te doen en hoe in de specifieke situatie
- Bvb.: Geef ik een pas aan een medespeler of probeer ik zelf te scoren?
3) Uitvoeringscomponent: (~Response)
- de actie plannen en uitvoeren door de productie van georganiseerde spieractiviteit
- Bvb.: pas geven – beide armen strekken om met borstpas ploegmaat aan te spelen
De motorische componenten van de actie:
1) Posturale component (altijd aanwezig): statisch/dynamisch evenwicht
- Bvb.: Statisch = Boogschieten; Dynamisch = speerwerpen
2) Locomotorische component: verplaatsing/transport
3) Manipulatieve component: actie handen/voeten (zorgt dat we het einddoel kunnen
bereiken)
Brent De Leeuw 4
