Inleiding tot het recht
-Inleiding is nodig om strafrecht, strafprocesrecht… te kunnen begrijpen
-Actualiteit volgen
- DEEL I. HET FENOMEEN RECHT
Wat is recht? Waarom is er recht?
HOOFDSTUK I. HET BEGRIP RECHT
I.1. Inleiding
- Over wat praten we?
- Geen universele definitie maar wij gebruiken deze: recht is in de eerste plaats een
normensysteem (systeem van normen = geheel van regels/voorschriften) (1)omdat de
overheid dat oplegt en handhaaft/controleert het naleven van deze regels (2) en sanctioneert
eventueel (3)
- Niet alle normen zijn recht bv: afspraken thuis
- Bv: maximale snelheid (overheid bepaalt dit en handhaaft dit en sanctioneert), belastingen
(inkomen moet je aangeven aan de overheid, controleert dit, als het niet is moet je bij betalen),
inschrijving bij geboorte kind, ouders moeten voor kind zorgen (als dit mogelijk is)
- Regels komen van de overheid, controleert ze en sanctioneert = recht
- Normen/regels komen in verschillende categorieën
I.2. Recht als geheel van bindende regels
- Men spreekt over 4 verschillende regels:
- Algemeen geldende regels
- Regels toepasbaar na keuze
- Wilsaanvullende of suppletieve regels
- Technische regels
I.2.1. ALGEMEEN GELDENDE REGELS
- 1ste categorie: algemeen geldende regels-> voor iedereen geldend, gelden algemeen voor elk
rechtssubject
- Rechtssubject= juridische persoonlijk, die voor het recht als persoon geldt, kan drager van
rechten en plichten, hoeft niet noodzakelijk een mens te zijn bv. KU Leuven, Lidl, Carrefour -
> rechtssubjecten want het zijn dragers van rechten en plichten
- 4 soorten algemeen geldende regels:
*Algemene gebodsbepalingen
,*Algemene verbodsbepalingen
*Verlofbepalingen
*Belovende regels
I.2.1.1. Algemene gebodsbepalingen
- Gebod= je gebied iets/moet iets doen (positieve omschrijving)
- =Regel die voor elk rechtssubject een bepaald gedrag verplicht stelt, stellen een gedrag
voorop en zijn algemeen geldend
- Bv. Autokeuring, kinderen inschrijven bij geboorte, belastingen betalen
- Vaak + (moeten)
- Soms ook negatief omschrijven (ipv je moet hulpverlenen (positief)-> als je het niet doet
dan straf ik u (negatief) -> artikel 422 bis strafrechtboek (als je geen hulp verleent krijg je
straf, kan op verschillende manieren hulpdiensten bellen, zelf proberen helpen,…)
(Artikel 422 bis van het strafrechtboek Opzoeken)
I.2.1.2. Algemene verbodsbepalingen
- Tegenhanger van gebod
- Houdt een verbod in, wat je niet mag doen
- Recht= rechtsregels
- Moraal: ethiek, hoe je je moet gedragen
- Zijn niet hetzelfde bv. Op juridisch vlak mag je een affaire hebben maar op moraal vlak
vinden vele het niet oke wel oppassen met echtscheiding-> door affaire kan de andere persoon
echtscheiding aanvragen: kan nadelig zijn voor geld, kinderen,…
- Strafrecht is vaak algemene verbodsbepalingen, meeste regels hiervan zijn ze bv: moord,
spionage,… (maar strafrecht is eerder een cataloog: omschrijft moord, diefstal, verkrachting,
… en geeft hier een consequentie aan (hangt sterk aan bij verbodsbepaling), als jij dit doet
wordt je gestraft)
- Spieken is geen algemene regel omdat de overheid niet het bepaald heeft
- Voorbeelden:
* Een tweede huwelijk aangaan terwijl het eerste nog niet ontbonden is (niet gescheiden)-> in
België mag dit niet
,* Solden: dan is het toegelaten om als handelaar met verlies te verkopen om stock eruit te
werken, buiten de solden is het verboden om met verlies te verkopen
I.2.1.3. Verlofbepalingen
- Verlof= toelating om iets te doen
- Voorbeelden:
* Elk van de twee partners kan in een huwelijk de scheiding aanvragen
* Je kan met je goederen (bv. een computer) doen wat je wilt (schenken, weggooien,
doorverkopen,…-> je mag ermee doen wat je wilt)
I.2.1.4. Belovende regels
- Beloven je iets, stellen iets in vooruitzicht
- De overheid doet haar best (om deze beloftes na te komen) bv beurzen voor studenten,…
- Voorbeelden:
* Recht op onderwijs (belofte dat je hebt, als ouders het niet kunnen betalen grijpt de overheid
in)
* Recht op een job
* Recht op huisvestiging
I.2.2. REGELS TOEPASBAAR NA KEUZE
- Er zijn heel veel verschillende regels maar veel van die regels ga je nooit last van hebben
- Veel regels zijn pas toepasbaar na een bepaalde keuze (deze keuzes maak je zelf en aan
bepaalde keuzes hangen bepaalde regels)
- Rechtssubjecten maken keuzen en hier hangen regels aan vast (je bepaalt zelf of je de keuze
wel of niet maakt)-> regels vaak in je voordeel
- Veel nuance want als je met alle regels rekening moet houden wordt je gek
- Voorbeelden:
* Als je niet trouwt heb je geen last van de regels over het huwelijk
* Als je geen huis verhuurt heb je geen last van huurregels
, I.2.3. WILSAANVULLENDE OF SUPPLETIEVE REGELS
- De vraag of je je moet gedragen naar algemeen toepasbare regels
- Kun je afwijken van deze regels? Veel regels van het recht gelden slechts wilsaanvullend/
suppletief, gelden zolang de betrokken niets anders beslissen
- Je wil komt eerst, regels gelden slechts wilsaanvullend
- Je kan dus afwijken van deze algemene regels
- Recht maakt dus regels -> vaak zijn deze voor de meeste mensen aanvaardbaar maar je mag
afwijken van deze regels
- Als je niet akkoord gaat met de regels die het recht opstelt kan je een bv. een
huwelijkscontract opstellen en dus afwijken
- Het is eerst aan de burgers om het zelf te regel als ze dit zelf niet doen legt het recht regels
op als backup
- Voorbeelden:
* Mensen gaan touwen: hoe zit het met het geld?-> je gaat uit elkaar, hoe ga je het verdelen->
het recht zegt trek je plan (je maakt zelf de keuze door je huwelijkscontact-> wat gebeurt er
met de woning, financiële afspraken,…) als je dat doet respecteert recht dat want het is je wil
* Je moet geen testament maken maar dan heeft het recht bepaalde regels om te volgen, als je
wel een testament maakt wijk je dus af van de regels
* Huren van een kot, er kan altijd iets verkeerd gaan (kraan lekt, dak lekt,…)-> wie moet dat
betalen: het recht zegt: recht stelt regels op dat de meeste mensen rechtvaardig vinden dus
klein foutje: huurder betalen maar grote lekken of verbouwingen: verhuurder ->Maar dit kan
afhangen van huurcontract dus wilsaanvullend
I.2.4. TECHNISCHE REGELS
- Zeer technische regels die heel belangrijk zijn in de samenleving maar je hebt ze bijna nooit
nodig
- Voorbeelden: Welke vermeldingen moeten op een document staan, milieurecht, welke
stoffen mag je uitstoten, termen, hoeveel exemplaren
I.3. Recht en de maatschappelijke orde
- Waarom hebben we recht nodig? 1.3 en 1.4
- ubi societias(= societè, samenleving/maatschappij), ibi ius (=recht)
Ubi (=waar) ius, ibi (=daar) societias
= waar je een samenleving (/maatschappij hoe primitief ook, Bv. Een stam) hebt daar heb je
recht-> als we met elkaar samenleven hebben we een aantal minimale gedragsregels moeten
