SAMENVATTING ORTHOPEDAGOGIEK
Deel 1: orthopedagogisch denken en
kijken
Bij elk hoofdstuk staan de doelen!! Deze zeker bekijken bij het studeren
1. Situering orthopedagogiek
Leerdoelen zie p. 32
1.1. De term ortho-pe-agogie-k
4 delen in de term die vertellen wat orthopedagogiek betekent
Ortho
- Juist, recht maken wat krom was
- Specifieke context waarin we werken → Problematisch ervaren situatie (nodig om meer dan
het gewone toe te passen): situatie die als perspectiefloos wordt ervaren (er niet meer uit
kunnen, niet weten wat te doen)
- Grens tss “gewoon” (pedagogiek) en “specifiek of problematisch”= niet scherp af te bakenen
Ped
- Pais (Grieks) = kind
- Zorg voor kinderen en jeugdigen
➢ Bij de start van de wetenschap was dit het startpunt
➢ Later: Uitbreiding naar andere doelgroepen
• Volwassenen met een verstandelijke beperking
• Volwassen met NAH
• Volwassen met dementie
Ortho-agogiek (meest correcte term voor de zorg voor volwassenen, w gebruikt
als een werking enkel voor volwassenen is bestemd)
Agogie
- Begeleiden, leiden naar …. een doel
- Orthopedagogiek heeft een normatief element i.t.t. logische wetenschap zoals psychologie
en sociologie: visie/idee is om af te vragen wat wenselijk is om na te streven en naar(toe) te
begeleiden (wat is het doel van de opvoeding? Wat wil je bereiken met die opvoeding?) → je
normen, waarden, ethische dimensie, visies, tendensen komen hierbij kijken
K
= ‘De wetenschappelijke studie van’ → Professionele bachelor in de orthopedagogie (zonder k,
nadruk op praktijk), Master in de orthopedagogiek (houden zich ook bezig met wetenschappelijke
aspecten)
Orthopedagogiek= de wetenschappelijke studie (K) van het begeleiden (agogie) van kinderen,
jongeren (ped) en volwassenen in problematisch ervaren situaties (ortho)
1
, SAMENVATTING ORTHOPEDAGOGIEK
1.2. Verhouding tussen pedagogiek en orthopedagogiek
Gaat beide om: opvoedings- en begeleidingsproces gekenmerkt door een ‘op weg zijn’ zonder vooraf
te weten, de ‘zekerheid’ te hebben, dat het doel van de opvoeding zal bereikt worden
Pedagogiek= de wetenschappelijke studie (k) van het begeleiden (agogie) van kinderen, jongeren
(ped)
Pedagogiek
- Richt zich op: Algemene principes van en kennis over opvoeding
- Kleine dagelijkse problemen en algemene opvoedingsvragen (geen specifieke problemen)
bv. mijn baby huilt veel, is dit normaal en wat moet ik doen?
- Meestal kleine, tijdelijke problemen (die vanzelf verdwijnen)
bv. mijn moeder zegt me om mijn baby gewoon te laten uithuilen, maar ik wil graag een
manier vinden die beter aanvoelt.
Worden vaak door ouders, babysit, opvoeder,… opgelost door geduld, tact,
creativiteit, humor, etc.
Indien moeilijk gezinsondersteuning (tijdelijke ondersteuning, Brede Instap):
gaan samen met de ouders eens kijken naar de vraag, krijgen brochures, kunnen
opleiding volgen,…
Orthopedagogiek
- Opvoeding loopt vast door (zijn moeilijker op te lossen):
➢ Kind met specifieke noden
bv. Farouk p. 37: kind die diagnose van een verstandelijke beperking krijgt, gaat naar
MFC, ouders hebben het moeilijk om te beseffen,…
➢ Ouders met specifieke tekorten waardoor ze hun opvoedkundige vaardigheden niet
volledig kunnen ontwikkelen of tonen
bv. Roos p. 37: vechtscheiding
➢ Maatschappelijke problemen
Vb. kansarmoede, discriminatie, uitsluiting, …
Oorzaken van probleemgedrag zijn niet altijd duidelijk: nodig in
orthopedagogische begeleiding dat alle betrokken factoren en actoren en hun
interacties systematisch en grondig w bestudeerd om een goed beeld te krijgen
van problemen en aanknopingspunten te vinden voor een oplossing → daarom is
orthopedagogisch grondplan de rode draad doorheen de opleiding
- Problemen zijn erger, duidelijker en staan meer op de voorgrond in de opvoeding
- Weerstanden om opvoedingsinteractie te verbeteren zijn hardnekkiger: lukt niet met wat
tips, brochure,… er is veel meer nodig
- Vaak zeer complexe samenhang van meerdere bedreigende factoren: gaat meestal niet enkel
om kind met specifieke noden bijvoorbeeld maar vaak om een combinatie van die 3 puntjes
hierboven
- Het problematische staat centraal (is bij pedagogiek een uitzondering, bij ortho een regel)
Besluit
Als orthopedagoog (in opleiding) moet je het dus leuk vinden dat je te maken krijgt met moeilijkere
problemen en graag naar mogelijkheden zoekt om hiermee aan de slag te gaan
2
, SAMENVATTING ORTHOPEDAGOGIEK
Orthopedagogische voegt iets toe aan het pedagogische. Het gaat niet meer om ‘opvoeden’ maar
‘specifiek opvoeden en begeleiden’. Het is een uitdrukking van de essentie van het pedagogische. In
elke opvoeding trachten we kinderen te ondersteunen in hun ontwikkfeling, een aanpak te vinden
die bij dit individuele kind past
➢ Specifiek: bewust bezig zijn, grondige analyse maken van de opvoedingssituatie
1.3. Het doel en object van de orthopedagogiek
Orthopedagogiek= een jonge wetenschap
➢ Vooral plaats verworven binnen sociale wetenschappen in 2e helft v 20e eeuw
Verschuiving van klassieke benadering (v/d beginnende orthopedagogiek) naar de moderne
benadering
1. Klassieke benadering (rond 1920)
- Object
➢ Centraal: Opvoeding v ‘opvallende’ of ‘afwijkende’ kinderen en methodische
hulpverlening (methodieken om op te voeden) aan dit kind → sterk verwerven met
psychiatrische en medische kijk op het kind/minderjarige → gebeurde in
gespecialiseerde omgevingen buiten gewone milieu vh kind (Vb. instituut vr
opvoeding v ‘dove’ , ‘zwakzinnige’, ‘moeilijk opvoedbare’ kinderen)
➢ Belangrijk was: classificatie (indeling soorten kinderen door een diagnose) van versch
handicaps en stoornissen en verantwoorde methodieken om de gevolgen ervan zo
klein mogelijk te maken
➢ Keken eerst wat voor kind het was, plakten er een diagnose op en keken dan welke
methodes gepast zijn voor die diagnose om het ‘soort’ kind op te voeden
- Doel
➢ Ontwikkeling kind optimaliseren
Beeld verschoof v kind dat moeilijk opvoedbaar is → gezin in opvoedingsnood
(invloed van systeemdenken: je kan een persoon beter begrijpen als je ook kijkt
nr de context)
2. Moderne benadering (rond 1980): systeemdenken meer centraal
- Object
➢ Object: opvoeden of begeleiden in problematische, vastgelopen of problematische
opvoedings- of begeleidingssituatie
➢ Opvoeders en kind
➢ ‘handicap’ is interactief concept
- Doel
➢ Opvoeding optimaliseren
➢ Situatie, dit handelen en deze afstemming van aanbod op de vraag weer vlot krijgen
en zo de kwaliteit van leven van de betrokkenen te verhogen en hun sociale inclusie
te bevorderen
➢ Door: aanpassing v opvoedingsfactoren op microniveau, samenwerking met andere
betrokkenen en disciplines op mesoniveau, altijd ih licht v actuele maatsch context
op macroniveau
- Richtte zich op: POS
3
, SAMENVATTING ORTHOPEDAGOGIEK
➢ Term van Ter Horst: “de orthopedagogiek is de menselijke planwetenschap die als
veld van actie het opvoedingsgebeuren heeft, dat zodanig leed met zich meebrengt
dat men meent niet verder te kunnen. Deze, door de betrokkenen als nagenoeg
perspectiefloos ervaren opvoedingssituatie, waarin men er zonder deskundige hulp
van buitenaf niet in slaagt het geheel zodanig te veranderen dat het weer perspectief
biedend wordt, noemen we de problematische opvoedingssituatie (POS)”
➢ Vertrekken vanuit sociaal-ecologische visie
= beschouwen de als problematisch omschreven opvoedingssituatie als moeizame
afstemming tss de pedagogische vraag van de client en het pedagogisch aanbod
waardoor de gewenste opvoedingsdoelen niet of moeilijk bereikt worden
• Door verschillende factoren moeizaam
❖ Kind met specifieke noden, bv. Farouk p. 37
❖ Ouders met specifieke tekorten in opvoeding, bv. Roos p. 37
❖ Maatschappelijke problemen op meso of macro-niveau
❖ (kan door ouders,… de pedagogische vraag vh kind niet kunnen lezen
bijvoorbeeld door individuele beperkingen op vlak van ontwikkeling,
ouder kan zelf problemen hebben, bredere socio-culturele en
maatschappelijke context kunnen ook zorgen voor problematische
situaties zoals kinderen in een gezin op de vlucht of kansarmoede,…)
Orthopedagogisch kijken
Je vertrekt vanuit een POS
➢ Doel: vraag en aanbod terug vlot op elkaar te laten afstemmen
➢ Hoe? Door middelen (factoren in opvoedingssituatie zelf en samenwerking/netwerk
versterking)
Voorbeeld/oefening orthopedagogische analyse: Fragmenten uit film ‘What’s eating Gilbert Grape’
- Grondige analyse nodig → zie volgende vragen welke vragen je moet beantwoorden
4
