Resume
Samenvatting wereldgeschiedenis
- Établissement
- Universiteit Gent (UGent)
Samenvatting Inleiding tot de wereldgeschiedenis
[Montrer plus]
Vendeur
S'abonner
Aperçu du contenu
1 WERELDGESCHIEDENIS: EEN GESCHIEDENIS VAN DE WERELD?1.1 WERELDGESCHIEDENIS IS EEN ANDERE MANIER VAN KIJKEN
Wereldgeschiedenis bestudeert het ontstaan, de groei en de veranderingen van de menselijke
gemeenschappen in een vergelijkend perspectief en in hun onderlinge samenhang. Kernwoorden zijn
Communities (gemeenschappen), Comparisons (vergelijkingen), Connections (verbanden) en Systems
(systemen). Systems zijn vaak onzichtbaar of onduidelijk in het dagelijkse leven, maar wel belangrijk.
Wereldgeschiedenis is een translokale, transregionale en transnationale geschiedenis. De bouwstenen, de
actoren zijn de menselijke gemeenschappen. De context, het schouwtoneel is de wereld.
De uitkomst zijn zogenaamde metaverhalen, verhalen die grote concepten proberen te incorporeren, verhalen
over de geschiedenis van de mens en de mensheid die uitgaan van de lokale en regionale ervaring, maar die op
zoek gaan naar bredere verbanden, patronen, connecties en systemen.
1.2 WERELDGESCHIEDENIS IS EEN ANDERE MANIER VAN DENKEN
Wanneer menselijke gemeenschappen worden bestudeerd in een vergelijkend perspectief, in hun relatie met
en in hun afhankelijkheid van elkaar, dan wijzigt het beeld. Deze nieuwe globale dimensie doet ons andere
vragen stellen en oude vragen anders formuleren.
Die vragen en antwoorden herdefiniëren de drie dimensies die in elke sociale en menswetenschap verweven
zitten: de ruimtelijke dimensie (‘wereld’), de tijdsdimensie (‘geschiedenis’) en de thematische dimensie
(‘wereldgeschiedenis’, d.w.z. geschiedenis van menselijke samenlevingen).
1.3 WELKE WERELDGESCHIEDENIS?
Systemen van menselijk samenleven, van klein naar groot, krijgen in de wereldgeschiedenis maar betekenis in
een breder perspectief, door het begrijpen van de keuzes die deze gemeenschappen hebben gemaakt in
relatie tot hun omgeving en tot elkaar. Binnen deze vorm van wereldgeschiedenis zijn drie vragen en
verhaallijnen dominant:
De graduele, geleidelijke (interne) groei van menselijke samenlevingen in relatie tot de (externe)
ecologische uitdagingen. Binnen elke menselijke groep zien we het ontstaan van vergelijkbare
samenlevingspatronen: vormen van sociale orde en cohesie, vormen van taal en communicatie,
vormen van leiderschap, vormen van voedselvoorziening, vormen van sociale reproductie, enz.
Menselijke groepen vormen – door een toenemende interactie – grotere, overkoepelende
structuren, culturen of beschavingen. Er is onder andere een systeem van beheersing (staat,
leiderschap, bureaucratie), een systeem van overleving (landbouw, handel, roof), een systeem van
(sociale) controle (legitimatie, repressie) en een systeem van (culturele) zingeving (religie).
Culturen en beschavingen komen met elkaar op vreedzame of minder vreedzamer wijze in contact,
vaak met een grote impact. Deze contacten verlopen via heel uitlopende wegen en hebben heel
uitlopende gevolgen: handel (transactie van goederen), migratie, culturele diffusie of imitatie, roof,
verovering, oorlog, integratie, incorporatie.
Vervolgens wordt een gepast onderzoeksmodel uitgewerkt dat steunt op drie pijlers:
, Een vergelijkende analyse, waarin de eigen casus een plaats krijgt in een breder geheel. Vergelijking
vermijdt de val van de absolute uitspraken over een vermeende ‘eigenheid’ of exclusiviteit van
menselijke samenlevingen.
Een analyse van de interactie en de interconnectie tussen samenlevingen of systemen, en van de
wijze waarop die patronen van contact veranderen (netwerkanalyse, translokale/transnationale
analyse).
De analyse van menselijke systemen waarbinnen de onderscheiden samenlevingen en hun
onderlinge contacten vorm krijgen. Menselijke samenlevingen zijn steeds door meerdere systemen
met elkaar verbonden en handelen tevens in reactie op deze systemen (economische systemen,
culturele systemen, ...)
Dit driedubbele spoor vormt, één onlosmakelijk traject. Hiermee moeten we een antwoord kunnen vinden op
de basisvragen in de wereldgeschiedenis.
1.4 WAAROM WERELDGESCHIEDENIS?
Wereldgeschiedenis probeert via het brede kader betekenis te geven aan de myriaden menselijke acties die
onze ‘wereld’ hebben gecreëerd. Een drievoudig inzicht ligt aan de basis hiervan:
Samenlevingen komen en gaan, volgen elkaar op of richten elkaar te gronde, en zijn dan ook nooit
gelijk. Niettemin delen ze een aantal basiskarakteristieken: ze ontwikkelen allemaal materiële
(economische) overlevingsstructuren, politieke beheerssystemen, sociale- en genderverhoudingen,
culturele zingevingspatronen, demografische en familiale reproductiesystemen.
Samenlevingen ontstaan, groeien en veranderen niet op zichzelf. Ze staan altijd, in mindere of
meerdere mate, in contact met andere samenlevingen. De impact van deze interacties wordt maar
zichtbaar bij een bredere analyse dan die van een individuele samenleving.
Samenlevingen zijn bijna altijd het primaire analysemiddel, maar zelden kan het niveau van analyse
en interpretatie hiertoe worden beperkt. Systemen van beïnvloeding, ruil en migratie overkoepelen
vaak vele menselijke gemeenschappen en vinden hun bestaan juist in het samengaan van diverse,
ongelijke geografische dimensies.
1.5 WERELDGESCHIEDENIS ALS TRADITIE EN VERNIEUWING
ETNOCENTRISCHE WERELDGESCHIEDENISSEN
Historische verhalen met een blikveld buiten de eigen ruimtelijke, etnische en politieke grenzen hebben een
lange traditie in China, Japan, Zuidoost-Azië, de islamwereld en delen van Europa (Griekenland). Sub-Sahara
Afrika heeft geen eigen teksten nagelaten. Hetzelfde geldt voor de volkeren op het Amerikaanse continent en
in Oceanië. De hindoewereld heeft ook weinig getuigenissen nagelaten, ondanks het Indische subcontinent
lange tijd de centrale schakel was in een breed Afrikaans-Aziatisch handelssysteem en de geboorteplaats was
van een nieuwe universele religie, het boeddhisme.
Deze geschiedenissen brengen vaak een beeld van de wereldorde, de manier waarop binnen de gekende
wereld de volkeren zich tot elkaar verhouden of horen te verhouden. Ze zijn dan ook altijd teleologisch van
inslag, waarbij de superioriteit van de eigen beschaving het logische uitgangs- en eindpunt is. Elke sociale
groep koestert haar eigen genesisverhaal en combineren veel mythe, bovennatuurlijke predestinatie en
zingeving met feitelijke gebeurtenissen uit het eigen verleden.
,Binnen het christendom bouwt de historia universalis op deze traditie verder. Zij brengt het teleologische en
tijdloze verhaal van de ‘twee steden’ (van God en de mensheid), zoals eerst geboekstaafd door Sint-
Augustinus.
Herodotos is de historiograaf van de hele toenmalige door de Grieken gekende wereld. Om de verschillen te
begrijpen tussen Grieken en niet-Grieken, zoekt hij naar geografische en etnografische verschillen en
samenhangen. Zijn werk Historiën, een omvangrijke bundeling van boeken, houdt het midden tussen de
memoires van een reiziger en een poging om als geschiedkundige op afstandelijke wijze aan geschiedschrijving
te doen.
Chinese geschiedschrijvers zien de wereld tot de 19de eeuw in sinocentrische termen. De wereld wordt
opgedeeld in zones, naargelang de volkeren dichter of verder weg staan van de Chinese beschaving. De
superioriteit van het Chinese centrum bepaalt het beeld van de andere regio’s en volkeren.
De beroemdste geschiedschrijver uit het oude China is Sima Qian. Hij combineert indrukken uit de vele reizen
die hij maakt met historische verhalen en data, die hij met kritische zin onderzoekt. In zijn werk Shiji tekent hij
het verhaal op van China vanaf de tijd van de mythische Gele Keizer tot de Han-dynastie, samen met 3000 jaar
Chinese geschiedenis.
Ook in de islamitische geschiedschrijving staat de eigen chronografie vaak centraal. Het werk van Ibn Chaldoen
heeft een echte ‘universele’ pretentie, de ambitie van een beschavingsgeschiedenis. Zijn levenswerk is Kitab
al-Ibar, waarin hij drie geschiedenissen combineert: de al-Muqaddimah, een inleiding op zijn project van
wereldgeschiedenis, boeken 2 tot 5 die een geschiedenis brengen van de ‘mensheid’, en boeken 6 en 7 met
een geschiedenis van de Berbervolken. Zijn werk heeft een heel moderne sociologische inslag omdat hij op
zoek gaat naar de impact van sociale en politieke cohesie op de opkomst en neergang van volkeren en
beschavingen. Tegelijk besteedt hij veel aandacht aan geografische en klimatologische factoren.
EEN EUROPEES UNIVERSALISME (ZIE KAART PPT)
Met de 18de-eeuwse verlichte filosofen zet zich in Europa de seculisering van de ‘eschatologische, universele
geschiedenis’ door. Dit mondt in de 19de eeuw uit in de zoektocht naar ‘algemene wetmatigheden’ die de
geschiedenis van de mensheid vormgeven, zoals de ‘idealistische wereldbeelden’ van Hegel, het ‘historisch
materialisme’ van Marx, en de ‘evolutietheorie’ van Darwin.
Europa is de norm en intellectuelen volgen het motto van Hegel, dat stelt dat alleen volkeren die een staat
hebben gevorm en een bepaalde vorm van spirituele ontwikkeling hebben bereikt, een eigen geschiedenis
kunnen hebben. Er is nog aandacht voor zogenaamde ‘universele geschiedenissen’, maar die focussen bijna
exclusief op de opgang van het Westen. Deze nationale en eurocentrische benadering blijft de standaard in de
geschiedenis en in de sociale wetenschappen tot ver in de 20ste eeuw.
Aan de rand van het dominante historische bedrijf bewaren twee tradities de bredere, mondiale blik.
Het paradigma van de beschavingsgeschiedenis, geschreven in de oudere traditie van de
geschiedenisfilosofie. Beschavingen worden in deze werken geanalyseerd als min of meer op zichzelf
staande grootheden, autonome organismen met een eigen levenscyclus (opkomst, groei, ondergang).
Het paradigma van de wereldeconomie, de opkomst en ondergang van één globaal, overkoepelend
economisch systeem, voor een aantal auteurs de inspiratie voor grootschalige historische analyses.
, EEN NIEUWE WERELDGESCHIEDENIS
Vanaf de jaren 1960 (na WO2) krijgt wereldgeschiedenis een nieuwe impuls. Ten eerste groeit sinds de jaren
1960 het besef dat samenlevingen geen zelfstandige levenscyclus hebben, maar slechts vorm krijgen door
processen van onderlinge interactie. Voorbeelden zijn het onderzoek naar handelsrelaties en migratiestromen.
Daarnaast is er een toenemende historische interesse voor processen op een ecologische schaal, zoals de
verspreiding van ziektes, planten en dieren, en de impact van veranderingen in geologie, klimaat en
energiestomen op de mensheid.
Ook binnen de historische wereld wordt vanaf de jaren 1960 het paradigma van de staat als primaire analyse-
eenheid ter discussie gesteld. Met zijn baanbrekende werk The Rise of the West. A History of the Human
Community focust McNeill op beschavingen, echter niet als op zichzelf bestaande, elkaar aflossende
eenheden, maar als interagerende systemen.
Vier paradigma’s lossen elkaar in McNeill’s wereldgeschiedenis af: het stedelijke paradigma (ontstaan van
beschavingen), het oecumenische paradigma (interactie tussen beschavingen), het Europese
expansie-paradigma (creatie van de ‘moderne’ wereld) en het koudeoorlogparadigma (20ste eeuw).
BESCHAVINGS- VERSUS WERELDGESCHIEDENIS
De inhoudelijke heroriëntatie van een beschavingsgeschiedenis naar een moderne en geïntegreerde
wereldgeschiedenis is een cruciaal proces. Het impliceert een fundamentele paradigmaverschuiving waarin de
Europese geschiedenis wordt ‘geprovincialiseerd’.
Peter Stearns schets het moeilijk samengaan van de concepten ‘civilization’ en ‘world’ in de recente
wereldgeschiedenis. De geschiedenis van de westerse civilisatie is in de VS gegroeid uit de oudere nationale
geschiedschrijving. Het verhaal draagt een sterke boodschap van superioriteit en vooruitgang.
Kritiek op de enge invulling van het beschavingsconcept en op de ‘imperialistische wandaden’ van de
toenmalige westerse samenleving voeden in de jaren 1960 en 1970 de inhoudelijke bezwaren tegen Western-
civ-opleidingen. De kritiek spits zich toe op a) de homogeniserende notie ‘beschaving’, waarin differentiatie,
interne verschillen en onderlinge balangenstrijd te weinig aandacht krijgen, b) het vooruitgangsidee, dat
uitgaat van een westerse ‘moeder’beschaving en c) de beschaving als ideologisch concept dat geen ruimte laat
voor andere samenlevingsvormen.
Een vermeende eigen geschiedenis. Western-civ geschiedenis begint meestal niet als een wereldgeschiedenis,
maar een geschiedenis die van start gaat in de Nijl-delta en het tweestromenland, waar graanculturen
ontstaan en de eerste beschavingen die we beschouwen als voorlopers van onze Westerse wereld. Dan is er
een soort vaan tijdslijn van oost naar west, vanwaar de kennis van die beschavingen telkens heruitvinden in
een nieuw beschavingscontext. Verschuiving naar de middellandse zee, dan de ontwikkeling van een
noordwest-Europese ruimte, die de uitvalbasis zijn van een noord-atlantische ruimte wat het platform is die de
globale wereld gaat veranderen. We onderzoeken enkel de beschavingen vanwaar we denken dat ze onze
geschiedenis hebben beïnvloed. China komt zo enkel voor als ze onze eigen geschiedenis beïnvloedt. Moeten
ze vooral weten over hun eigen groep, of is een meer globale kennis belangrijk.
Een wereldgeschiedenis moet een metaverhaal brengen dat oog heeft voor de diversiteit in de menselijke
geschiedenis en tegelijkertijd die diversiteit samenbrengt in een menselijke reisweg die al van meet af aan mee
bepaald wordt door globale interacties.
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur matt6. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €6,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
75323 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans