Samenvatting van het universiteitsbrede keuzevak 'Bewegen en sport: nu en later (D002354A)'. Dit is een samenvatting van alle lessen inclusief notities.
Bewegen en sport
Les 1 – Biomechanica: Werking van en effect op het
bewegingsstelsel (Segers deel 1)
Biomechanica
• Het toepassen van fysica op het lichaam
• Analyseert en interpreteert de mechanische interactie tussen het lichaam, meer
bepaald het bewegingsstelsel, en de omgeving.
o De interactie kan statisch zijn (zoals bij een houding) maar ook dynamisch (bij
allerlei sportbewegingen)
▪ Statisch: de som van alle krachten is nul
• Er is geen beweging want er is geen versnelling
▪ Dynamisch: de som van alle krachten is niet gelijk aan nul
• Wel beweging dus krachten nodig
• De biomechanica van de menselijke beweging is het interdisciplinair
wetenschapsgebied waarin de menselijke beweging beschreven, geanalyseerd en
beoordeeld wordt
Bewegingsstelsel
Spieren zijn eigenlijk de motoren van de botten.
• Naast de steeds aanwezige zwaartekracht is de interactie afhankelijk van de
“dynamiek” van de beweging en dat weerspiegelt zich in de externe krachten die
vanuit de omgeving op het lichaam inwerken. Die externe krachten gaan gepaard met
interne krachtwerking in het bewegingsstelsel.
• Vereenvoudigd noemen we dit verder de belasting die inwerkt op de componenten
van het bewegingsstelsel of het musculo-skeletaal systeem. Daarbij leveren de spieren
(musculus) via de peesaanhechting de interne krachten overheen de scharnierende
gewrichten die de beenderen (skelet) verbinden.
Hersenimpuls → zenuwbanen → ruggenmerg → betrokken spieren
• Spier wordt geprikkeld
1
,Naargelang de bewegingsmogelijkheden zijn er verschillende gewrichten, maar in essentie
werken ze als hefboomsystemen. De goede scharnierwerking van de gewrichten wordt
bepaald door hun vorm en de verbinding van de botten door de ligamenten en door het
gewrichtskapsel. De scharnierende oppervlakten zijn bedekt met kraakbeen.
Typisch voor de bouw van het lichaam is dat de interne krachten, en dus ook de belasting van
het musculo-skeletaal systeem, groter is dan de externe krachten. Dit komt door de
hefboomwerking van de gewrichten. Zo schommelt de externe grondreactiekracht die inwerkt
op de steunvoet bij wandelen rond één maal lichaamsgewicht, maar bedraagt de interne
krachtwerking in het enkelgewricht van het steunbeen al snel 2.5 maal lichaamsgewicht. Bij
lopen wordt dat wegens de grotere dynamiek al gauw het dubbele.
• Interne kracht is veel groter/sterker dan externe kracht
• Stilstaan = jij oefent evenveel kracht uit op de vloer als omgekeerd
• Interne kracht = veelvoud externe kracht
Belasting van het bewegingsstelsel is dus inherent aan houdingen en bewegingen, zowel bij
dagelijkse taken, als bij sport. Belasting is essentieel voor groei en versterking van het
bewegingsstelsel. In sportcontext spreekt men dan van trainingseffect.
Daarbij geldt volgende cruciaal concept:
Belasting die kleiner of ten hoogste gelijk is aan de belastbaarheid van het muscolo-skeletaal
systeem heeft een biopositief effect en in de omgekeerde situatie een bionegatief effect.
Daarbij speelt niet alleen de omvang van de belasting een rol maar ook het aantal herhalingen
en de hersteltijd die het musculo-skeletaal systeem krijgt om te recupereren, en eventueel
sterker te worden.
• Belasting < belastbaarheid à biopositief effect (super goed)
• Belasting > belastbaarheid à bionegatief effect (te veel kracht zetten, dan kan er teveel
torsie zijn en kunnen structuren scheuren)
2
, • → interne belasting is belangrijk omdat die lager is dan de belastbaarheid van het
lichaam. Als dit zo is, dan is er een biopositief effect
Bewegen is het beste preventieve geneesmiddel, toch moeten we opletten voor negatieve
zaken.
Het beenderstelsel
Functies:
• Hefboomwerking voor de spieren
• Aanhechting voor en bescherming van weke weefsels
• Opslag van calcium
• Vorming van bloedcellen
Structuur: het sterk verkalkt compact bot omgeeft het spongieus bot dat bestaat uit een
matrix van botbalkjes; in de schacht van lange beenderen zijn holten. Beenderen moeten dus
sterk zijn en de mate van verkalking draagt daar sterk toe bij. Compact bot is veel sterker dan
spongieus bot.
De afstemming tussen functie en structuur van bot (sterk door functionele adaptatie) is
bekend als de “wet” van Wolf: ‘De inwendige structuur en de uitwendige vorm van levend
bot wordt in belangrijke mate bepaald door de overheersende mechanische belasting en volgt
fysische wetmatigheden, waarbij het bot met een minimum aan materiaal zijn functie kan
vervullen’.
Mechanische belasting is dus essentieel om
bot in goede conditie te houden. Het
mechanisme op weefselniveau is
botomvorming. Mechanische belasting geeft
kleine beschadigingen van het botweefsel die
gevolgd worden door botopbouw (proces op
slides; termen niet kennen). Hierbij is het
belangrijk de belasting zeer geleidelijk op te
drijven. De tijdsdimensie is maanden/jaren. Er
zijn trouwens grote interindividuele verschillen
in de mate waarop bot reageert op
veranderingen in mechanische belasting
(ongeveer 50% erfelijke factor) en ook leeftijd,
geslacht en ziekte spelen een rol.
• Waar het meeste belasting is, is het bot het sterkste
• Botafbraak, botgroei, botversterking
Dat wijziging in mechanische belasting inderdaad de botkwaliteit kan beïnvloeden is in vivo
(bij levende subjecten) aantoonbaar door de botdensiteit te meten (Bone Mass Density). Een
hogere botdensiteit wijst op meer verkalkt en dus sterker bot. Uit tal van cross-sectionele
studies blijkt dat oordeelkundige (sport)belasting de botkwaliteit ten goede kan komen. Dit
wordt trouwens bevestigd in longitudinale interventiestudies. Een klassieker is een
trainingsstudie uit 1997 van Morris en medewerkers uitgevoerd bij jongeren en waaruit bleek
dat de experimentele groep (3 keer per week grootmotorische oefeningen) op verschillende
locaties in het lichaam een significant hogere winst in botdensiteit hadden (gemiddeld + 7%)
dan de controlegroep (gemiddeld +2%).
3
, Bij interventiestudies door fysieke activiteit bij oudere populaties is het veel moeilijker om nog
winst in botdensiteit te realiseren maar vindt men wel dat regelmatige fysieke activiteit de
afname in botdensiteit kan afremmen.
Anderzijds werden er in vivo verliezen in botdensiteit gemeten van meer dan 10%, te wijten
aan systematische onderbelasting van het beenderstelsel (cfr. Immobilisatie: bv gips of
ruimtevaarders).
Vanaf een leeftijd van 30 a 40 jaar neemt de
botsterkte af met gemiddeld 5% per 10 jaar; en
dit is bij vrouwen dikwijls nog meer uitgesproken.
Het is dus essentieel om door middel van goed
gedoseerde fysieke activiteit, bewegen en sport,
van op jeugdige leeftijd het beenderstelsel
voldoende te belasten.
• Zo verbeter je je bot kwaliteit en dan daalt
de breukspanning minder snel
o Breukspanning = de spanning die
opgelegd wordt aan een bot
waardoor die breekt.
Botweefsel is sterk
• Botweefsel is een dynamisch weefsel dat zich in vivo omvormt onder invloed van de
inwerkende mechanische belasting
• Er is een biopositief effect bij juiste belasting
• Bij toenemende leeftijd is er een verlies van botdensiteit
• Opbouw van botkapitaal op jonge leeftijd is essentieel voor de gezondheid
Gewrichten
De gewrichtsvorm bepaalt samen met de ligamenten de bewegingsmogelijkheden van het
gewricht. Het gewrichtskraakbeen zorgt voor het overbrengen van de belasting tussen de
aangrenzende beenderen en voor een glad en slijtvast glij-oppervlak. Ook voor dit kraakbeen
geldt dat het een optimale samenstelling zal krijgen bij optimale belasting. Kraakbeen
beschadiging, wat jammer genoeg frequent voorkomt bij intensieve sportbeoefening, is
echter nauwelijks zelfherstellend en dient dus absoluut vermeden.
• Gewrichtskraakbeen
o Zorgt ervoor dat er een demping is tussen de botten
o Biomechanisme functie:
▪ Overbrengen van belasting
▪ Glad, slijtvast glij-oppervlak
o Optimale samenstelling bij optimale belasting
▪ Tijdsdimensie is maanden/jaren
o Let op: kraakbeenbeschadiging is nauwelijks zelfherstellend!
Ligamenten en pezen
Deze twee verschillende anatomische structuren worden hier samen besproken omdat ze
allebei vooral bestaan uit collageen bindweefsel. Collageen wordt wel eens een biologische
“rekker” genoemd. Dit komt omdat het onder normale fysiologische belasting tot 7 % rek aan
kan (vergelijk met bot dat tot maximaal 1% rek aan kan). Tegelijk is collageen ook behoorlijk
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur anoniempjexd. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €10,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
