NIEUWS EN JOURNALISTIEK
1 LES 1: NIEUWSGEBRUIK
1.1 CIJFERS OVER NIEUWSGEBRUIK IN 2022
1.1.1 IMEC DIGIMETER
• Jaarlijkse survey bij panel van ca. 2000 Vlamingen (15+)
• Uitgevoerd door onderzoeksgroep Imec-MICT-Ugent
• resultaten 2021
o 86% consumeert dagelijks nieuws (16-24j: 58%)
o 84% vindt het belangrijk om het nieuws te volgen
o 20% betaalt voor (digitaal) nieuwsabonnement
§ Bereidheid om te betalen is vrij laag, we hebben het gevoel dat we aan
voldoende informatie geraken zonder ervoor te betalen, maar ook andere
redenen (zie les 2)
o Vertrouwen in nieuws (58%), maar laag vertrouwen in nieuws via sociale media
§ Vertrouwen is over het algemeen vrij hoog, maar er is veel onbetrouwbare
informatie
§ Vertrouwen in neiuws dat men zelf consumeert is vrij hoog
- Mensen die bijvoorbeeld de vrt site gebruiken hebben daar een vrij
groot vertrouwen in
- Hoger vertrouwen als je vraagt naar het nieuwskanaal dat de
mensen gebruiken (bijvoorbeeld: mensen die VRT gebruiken voor
nieuws hebben een hoog vertrouwen in dit nieuws => logisch,
waarom zou je er anders naartoe gaan? => ander nieuws lager
vertrouwen, nieuws op sociale media nog lager vertrouwen)
o Nieuwsgebruik is crossmediaal (sociale media, nieuwsapps, tv, radio, nieuwssites)
1.1.2 CROSSMEDIAAL EN MOBIEL NIEUWSGEBRUIK
De meeste mensen combineren verschillende media, de 3 lagen hebben vaak een ander
moment
• Tv nieuws eerder ’s avonds, online meer doorheen de dag
• Vaak ziet men iets op het nieuws en kijkt men vervolgens online om te kijken of men
meer info kan vinden
o Nieuws via sociale media: doorheen de dag => geconnecteerd met laag 2
§ Toenemend gebruik van messaging apps = nieuws delen via messenger
bijvoorbeeld
§ We komen vaak dagelijks terecht op een nieuwssite
1
, • Vaak is er een routine
• “Sociale media is polariserend” => dan ga je vooral uit van laag 3: bijvoorbeeld
mensen gebruiken alleen Facebook om zich te informeren
o Mensen die enkel gebruik maken van laag 3 zullen sneller in een filterbubbel
terecht komen,… => algoritmes zullen je altijd in dezelfde richting duwen
• Crossmedialiteit = we combineren voortdurend verschillende platformen
Nieuwsconsumptie in 3 lagen:
1. nieuws via klassieke media
• Tv-nieuws – meestal savonds (en radio)
• Krant (papier à digitaal) – sochtends
2. online nieuws – doorheen de dag
• Nieuwssites (39% dagelijks)
• Nieuwsapps (35%)
• Search (Google) (26%)
3. nieuws via sociale media
• Facebook, Twitter, Instagram, … (42%)
• Messaging apps (11% dagelijks, 23% wekelijks)
o Toenemend gebruik van messaging apps à ook via deze weg nieuws delen
à Vandaag de dag weten we dat nieuws ook buiten omreopen en redacties wordt gemaakt
à nieuwsgebruik meer opgeschoven naar laag 2 en laag 3
• “Mobiel treintje”
o Bij het checken van je smartphone heb je een bepaalde routine,
bijvoorbeeld: eerst Tiktok, nadien nieuwsapp checken,… => 39% komt
dagelijks zo op een nieuwssite terecht
§ => Lagen 2 en 3 zijn vaak verbonden met elkaar
• Search: mensen hebben behoefte aan extra / actuele informatie => we zien iets op sociale
media en dan wordt de zoekmachine gebruikt (bijvoorbeeld: informatie opzoeken over
Corona)
• Cross medialiteit: we combineren voortdurend deze verschillende lagen en hierdoor gaan
we ook verschillende bronnen gebruiken
o We lezen niet alleen bijvoorbeeld De Standaard, maar vaak een combinatie
van verschillende bronnen: VRT, HLN, De Standaard,…
• Toenemende gebruik van messaging apps (bijvoorbeeld: Whatsapp) => nieuws wordt
gedeeld door messaging apps
• Facebook, Twitter en Instagram => maar tegenwoordig ook Tiktok
• Veel van wat we weten over de journalistiek is ontstaan door journalistiek te bestuderen
van televisie en kranten => vandaag ook veel nieuws buiten deze redacties en omroep,
ook op andere kanalen en met andere doelen (reportage in het journaal ó
Instagramstory)
2
,1.1.3 DIGITAL NEWS REPORT
• = internationaal gekend = initiatief dat jaarlijks wordt gehouden in een 40-tal landen
wereldwijd
• Rapport van verschillende landen + globaal rapport à maakt trends duidelijk
• Elk jaar leggen ze de nadruk op bepaalde trends (die interessant kunnen zijn voor de
toekomst van journalistiek)
• Jaarlijkse survey in 40 landen wereldwijd
• Gecoördineerd door Reuters Institute for the Study of Journalism, University of Oxford
• Trends:
o Nieuwsmoeheid en nieuwsmijding
§ Nieuws is te repetitief
§ Nieuws is te (veel over) politiek
§ Nieuws is te negatief, deprimerend
• Veel nieuws gebruiken, maar soms spraken van nieuwsmoeheid
• Het overweldigd hen, het gaat altijd over hetzelfde
• Factoren die wereldwijd gesignaleerd worden
• We worden heel vaak geprikkeld met nieuws doorheen de dag, we
combineren de 3 lagen en zetten het nooit eens af à als je het zou
pauzeren en een vast moment inlast (om bv het nieuws te kijken)
zal je niet zo overweldigd worden en zal je het beter kunnen
verwerken
• Door actief en bewust te werk te gaan (forward leaning) zal ook de
kwaliteit van je consumptie stijgen
• Nieuwsmijders zijn geen mensen die het nieuws expres mijden,
maar diegenen die het net wat meer doseren en hun moment
uitkiezen en dus pushberichten uitzetten
o Nieuwsvertrouwen vrij stabiel
§ Grote internationale verschillen (bv. VS niet vs EU wel)
• In de VS is het zo ver gevorderd dat een groot deel van de mensen
geen vertrouwen hebben in nieuwsmedia
• grote zorgen over de toestand van de democratie (twijfelen
aan feiten, of iets wel gebeurt is = groot probleem) =>
Trump heeft hier een impact op gehad
• In België is vertrouwen vrij stabiel
§ Groeiende bereidheid om te betalen voor nieuws
§ Groeiend bereidheid betalen voor nieuws door de aanwezigheid
van fake news en desinformatie => we schatten de waarde van
betrouwbaar nieuws meer in
• Bij jongeren minder aanwezig, vanaf 25 jaar al sneller een
abonnement
• Populariteit van sociale media als nieuwsbron wordt als
maar belangrijker
3
, § Vertrouwen in klassieke nieuwsmedia veel hoger dan vertrouwen in nieuws
via sociale media
o Populariteit van sociale media als nieuwsbron
§ 15% van jongeren (18-24) gebruikt TikTok voor nieuws
1.1.4 NIEUWSGEBRUIK.BE
• Synthese van belangrijkste trends, diepgaande analyse van data uit België (verzameld
door digital news rapport)
• Gebaseerd op de Belgische data uit het Digital News Report
• Gecoördineerd door onderzoeksgroep SMIT-VUB
• onderzoekt trends in het gebruik van nieuwsmedia (datagredreven en helder)
• verplichte tekst 1
1.2 BESPREKING VAN 9 TRENDS IN NIEUWSGEBRUIK (VOLGENS
NIEUWGEBRUIK.BE)
1. Vlaanderen beleeft zijn eerste digitale desinformatiegolf (tijdens Corona)
o Vlaamse nieuwsgebruikers werden aanzienlijk meer geconfronteerd met valse of
misleidende informatie over Covid-19 dan over andere onderwerpen
o 36% werd aanzienlijk meer geconfronteerd met valse of misleidende informatie
(meer dan eender welk ander onderwerp)
o jongeren vaker door hun hogere gebruik van sociale media voor nieuws
o Ook nog steeds fake news nu met oorlog Oekraïne
o Voor eerst duidelijk geworden met Corona en sindsdien aandachtspunt over hoe je
dit kan bestrijden
2. interesse in nieuws groeit maar nieuws mijden ook
o het aantal geïnteresseerde nieuwsebruikers stijgt weer licht, maar het aantal
Vlamingen dat zelden of nooit nieuws gebruikt neemt toe
o Gebruikers zijn hun nieuwsroutines significant aan het veranderen in de nasleep van
de pandemie
a. gebruikers hebben hun nieuwsgebruik teruggeschroefd ten gunste van
meer gematigde nieuwsgewoonten tijdens de pandemie
o nood aan betrouwbare media à klassieke media
§ Door Corona was er meer informatiebehoefte, we gaan meer nieuws
consumeren
§ Nood aan betrouwbare informatie => traditionele media (VRT, VTM
Nieuws,…)
o ging gepaard met een hoog vertrouwen in hun verkozen nieuwsplatform
o media bleef te lang berichten over corona, ergernisover aandacht van de media voor
corona à nieuws mijden
3. televisie herwint positie als belangrijke nieuwsbron door o.a. uitgesteld kijken
o tv neemt het opnieuw over van online media als belagnrijkste bron voor het nieuws
4