Moderne kunst 2022-2023
Moderne Kunst
Tijdlijn 14/02 <3
Term overspant een tijd die gaat van 1800-2023
Er is in deze tijd dubbel zoveel kunst gemaakt dan in alle tijden voorheen,
We moeten ons begrenzen maar we lopen risico dat we eindigen met een generalisatie. We
moeten bij deze hele lap tijd keuzes maken,
We moeten een tijdslijn maken die niet volledig is want dit is onmogelijk, dit gaan wij
proberen, we gaan proberen op deze tijdslijn alle fundamentele omwentelingen bij de nek te
krijgen, alle momenten waarop de gesch van de kunsten om deze zichtbaar te maken.
Het probleem hierbij is: wat betekent 1800? Helemaal niets, deze data is puur een
kalenderdatum zonder inhoud.
Een absoluut belangrijke datum om te begrenzen is de franse revolutie in 1789.
--> dit is de absolute begindatum van deze lijn. De hele 19 e eeuw is bepaald door de Franse
Revolutie, deze heeft de gesch van europa ingrijpend veranderd op alle mogelijke vlakken
(politiek, sociaal, cultureel,…)
Het is niet enkel een Frans fenomeen maar een Europees fenomeen.
FR:
Afschaffing van het koningschap en de adel, breuk met het ancien regime. De clerus is
slachtoffer, deze beheerste europa, de kerk. + de adel die het land bezit. --> deze 2 worden
buiten werking gesteld
--> enorme impact
Keerpunt: hele sociale structuur verandert + intellectuele revolutie
vrouwen mogen ook schrijven nu
+ vele bewegingen die het individuele denken mogelijk maken, het individu heeft recht om
zichzelf te zijn
+ de rechten van de mens = de allerbelangrijkste verdienste van de FR, dit is een ideaal die
doorheen heel europa gerespecteerd wordt
+ scheiding kerk en staat
Wie gaat zich hier in vervangen --> de bourgeoisie
De hele 19e eeuw is de eeuw van de bourgeoisie.
Opeenschakeling van uitvindingen en technische moderniseringen door de industriele
revolutie. De industriele rev geeft de bourgeoisie alle macht. Zij beheersen deze.
2 belangrijke ingrepen zijn dus de Industriele revolutie en de franse revolutie
Het sociale weefsel geraakt helemaal verward. Degene die de productiesystemen bezitten
produceren meer en worden alsmaar rijker en dit ten koste van de armen, het proletariaat.
Idee van moderniteit is nu mogelijk --> het baisidee hiervan is dat wij allen samen over ons
lot kunnen beslissen, dat er geen enkele externe kracht groot genoeg is in dit
beslissingsproces die hier macht over kan uitoefenen, dit is geboren met de franse revolutie
1
,Moderne kunst 2022-2023
1805 maken we een omwenteling mee in de Duitstalige wereld, veel oorlogen en conflicten,
hierdoor veel kolonisten --> dit zorgt voor fenomenen als duitse enclaves (pockets van
duitsers) in andere landen.
Gevolg: in tegenstelling tot frankrijk en engeland was er niet iets als een duitse eenheid, er
was versnippering en ruzies en oorlogen, ze hadden elk hun eigen belangen enzovoort.
In deze tijd krijgen we een absolute mentaliteitsomwenteling, beginnend bij linguisten zoals
gebroeders (zoals bv grimm), zij reisden doorheen de duitstalige wereld en verzamelden
duitse woorden en gaven een duitstalig woordenboek uit. Hiermee begon het
--> zij hebben het bewustzijn aangewakkerd dat er een Duits bewustzijn moest komen.
Fundamentele figuren: geute (enorme bijdrage aan duitse fierheid)
--> Dit leidt tot een omwenteling in de kunsten in duitsland: de Romantiek
1824/1828: Orientalisme, term is een lapnaam voor een aantal omwentelingen die in deze
periode plaatsvond.
1824: op dit moment wordt Griekenland onafhankelijk, nu kunnen intellectuelen naar
Griekenland trekken, winckelmann zorgde voor een Griekse obsessie.
Men is in 1825 beginnen expedities voeren vanuit Frankrijk tot Noord-Afrika, nu begint de
expansie, het begin van ‘exotische landen’, napoleon trekt naar Egypte.
--> Europa wordt mondiaal, dit zien we tot uiting komen in de kunst, de neiging naar
exotische taferelen
Fundamentele kunstenaars: Ingres en Delacroix zijn geobsedeerd door het exotische
Saïd geeft hier commentaar op in zijn boek: het is racistisch, eurocentrisch, …
1848/1850= keerpunt
In de hele periode tot het midden van de 19e eeuw heeft de bourgeoisie alles in handen, het
wild kapitalisme. Het proletariaat komt in opstand, men wilt de rechten van de gewone
mens verdedigen, ze zijn het beu
--> revoluties van 1848 overal in Europa, vele opstanden
- Nu ontstaat een nieuw kunstenaarsmodel
Courbet: gaat compromisloos zijn eigen ding doen, gaat heel de homogenie van de
bourgeoisie afwijzen, hij wil geen intellectueel meer zijn maar een ambachtsman ten dienste
van de kunst --> heet tegen de bourgeoisie
- Utopisch socialisme, Proudon en Fourrier als belangrijke denkers, het socialisme ontwaakt,
sociale breuk
- Nu volgen er 20 contradictorische jaren die op vlak van politiek compleet door de
bourgeoisie worden gedomineerd, nu staan zij aan de absolute macht. Napoleon 3 benoemt
zichzelf als keizer van Frankrijk. Dit is het moment waarbij de bourgeoisie zich helemaal laat
gaan, Parijs wordt helemaal herbouwd, grote boulevards worden gebouwd en al het
proletariaat wordt naar de stadsrand verdreven.
- arts & crafts movement, Morris & de prerafaëlieten, utopische socialisten
2
,Moderne kunst 2022-2023
1870/71 : Frankrijk ondergaat Nederlaag in de Pruissische oorlog --> de dominante
burgerdom stort in elkaar. Alle volksgroepen die verdreven zijn uit de stad gaan de stad
terug overnemen = de Parijse comunne
De populaire beweging die er in slaagde om een aantal maanden lang zijn ideën doorzette in
Parijs, deze dag wordt sterk gevierd
1874: 1e tentoonstelling van de Impressionisten
In het appartement van Nadar, dit leidt de stijl in
Politiek klimaat: derde republiek, er vond verbroedering plaats, de burgerij begreep dat de
alleenheersing niet werkt, deze tijd wordt zeer parlementair, de socialisten gaan zich
organiseren tot een beleidspartij,
Periode is een van de mooiste periodes die Frankrijk heeft gekend tot 1890, economische
bloei (door de kolonies ook) + alles was gaan liggen van conflicten = la belle epoque die
naadloos samenvalt met het impressionisme
1890: post-imperssionisme
Gauguin, sezanne, seurat, van gogh = de grote vernieuwers van het Post-impressionisme
Eind 19e eeuw: Symbolisme
1900-1914:
Hier gebeurt alles wat later voor de 20e eeuw van belang is: fauvisme, kubisme, futurisme,
vortisme, optisme, ..
Vele essentiële omwentelingen, geen enkele periode is zo onophoudelijk vernieuwend
geweest als deze. Niet enkel op vlak van kunst maar ook op intellectueel vlak.
(massacommunicatie, psychoanalyse, …)
We eindigen met de 1e wereldoorlog: 1914-1918
Conflict zonder winnaars, er zijn enkel verliezers.
Erna interbellum
--> dit is de tijdlijn van deze cursus.
Examen: Opdracht waar we doorheen de seminaries over moeten nadenken: we moeten
aan dit verhaal een eigen stuk toevoegen, iets wat ons nauw aan het hart ligt, wat wij
interessant vinden en vinden dat hij erbij moet zeggen. (bv iets van dans of wetenschap of
mentaliteit gaan)
We moeten een figuur adopteren die op canvas ter beschikkin wordt gesteld en op het
examen uitleggen wat er zo bijzonder aan is en waarom wij deze kozen, hij verwacht dat het
ons amuseert
Dus: we voegen iets toe aan de cursus en we adopteren een figuur uit zijn tijdlijn
Aantal standaardwerken van de periode die we bespreken in de lessen: 19th century
European Art Dit kan als basisreferentiewerk worden gebruikt + Nineteenth Century Art, A
Critical History van Eisenberg
3
, Moderne kunst 2022-2023
Neo-Classicisme 21/02
Komt tot stand als gevolg van een aantal omwentelingen in Italië in combinatie met
indrukwekkende opgravingen, in 18e eeuw in de buurt van Naples graaft men Pompeï en
herculaneum. --> dit had gigantisch effect op de Europese elite, nu krijgen we inzicht in hoe
een romeinse stad leefde
Het herbeleven van de griekse waarden
Er was een grote interesse in het herbeleven van de griekse oudheid, in de 18 e & vooral 19e
eeuw --> men was op zoek naar nieuwe inspiraties
Dominante stijl van de 17e & 18e eeuw: barok, deze was bij uitstek een kunstvorm van het
vormelijke, van de overdaad en details
De 1e grote inspiratie van het neo classisime: duitser Winckelmann
Met zijn werk: “Gedanken über die Nachahmung der griechischen Werke in der Malerei und
Bildhauerkunst.”
De griekse kunst was bij uitstek de inspiratiebron, ook voor de romeinen --> dominantie
hiervan
Hij wil de waardesysteem van de oudheid herontdekken, kunst moet niet samenvallen met
de voorwerpen en overblijfselen die we er van hebben maar kunst was het hele sociale
systeem er rond, hij had een afkeer voor de barok, hij verwerpt deze, het is een pseudekunst
die geen enkele sociale verbondenheid en waardesysteem had. Hij ging op zoek naar waar
hij de authentieke griekse kunst kon terugvinden. Waar vond hij deze? In Sicilië, hier zijn de
best bewaarde tempels van de Griekse oudheid! Sicilië was in de 5e eeuw v.C. een griekse
kolonie. Nergens zijn de tempels zo goed bewaard gebleven als hier.
Hij wou zich eerst helemaal inbedden in deze cultuur, hij wil er alles over te weten komen,
hij was de 1e die de griekse bouwsystemen helemaal ontrafeld heeft. Het resultaat moet
geen manifestatie van kennis zijn maar je moet een verhaal schrijven waardooor je de
essentie van alles wat je weet over deze cultuur kan delen, je moet het kunnen doorgeven.
De apollo is het meest perfecte beeld ooit gemaakt, hij is menselijk--> dit is hoe
winckelmann de oudheid verstaat; niet helemaal perfect, de eenvoud, het is eenvoudig want
het drukt een waardesysteem uit. Het waardesysteem bij uitstek van de grieken = de
republiek! Deze uit zich in Rome.
Het neo classisisme = een waardesysteem dat zich tot kunst uit
De allegorie is bij uitstek de uitdrukkingsvorm van het classisime = een verpersoonlijking van
een abstracte waarde. Heel herkenbare systemen.
Winckelmann is van onschatbare waarde voor de kunstgeschiedenis. De heropleving van de
oudheid door winckelmann heeft de kunst geïnspireerd.
Kenmerken:
- De oudheid, grote aandacht voor de griekse romeinse oudheid als bron voor de
waarheid
4
