Diversiteit en armoede in de stad
Inleiding
! snelle demografische verandering met toenemende diversiteit
! sociaal werk in 21e eeuw = diversiteit
1. snel veranderende samenleving + nood interculturalisering sociaal werk
Westerse samenleving + steden: etnisch diverser
- hoe > stad, hoe sterken & sneller
- in sommige steden zijn inwoners met migratieachtergrond in de meerderheid vb Brussel
2. sociaal werk in de 21e eeuw: snijvlak armoede, diversiteit & stad
- interactie tussen armoede, diversiteit en stad
- hoe meer diversiteit, hoe meer we terugvallen op verouderde nationalistische denkkaders
- evolutie naar immigratie SL
o wij-zijn denken (wie is wij en zij?)
o wederzijdse betrokkenheid
Deel 1: op zoek naar armoede, diversiteit en stedelijkheid
Armoede en maatschappelijke kwetsbaarheid
! definitie en complexiteit van armoede
! 7 verklaringsmodellen van armoede
! belang leefwereld van mensen in armoede
1. de bril waardoor we kijken bepaalt mee wat we zien
- armoede is realiteit
o onze kijk ernaar is veranderlijk
§ referentiekaders veranderen met maatschappelijke ontwikkelingen
o we kijken ieder vanuit onze achtergrond
§ een selectieve en subjectieve achtergrond
§ gebaseerd op onze sociale positie, ervaringen, levensgeschiedenis, leeftijd,
overtuigingen,…
o hoe we zien, bepaalt wat we zien
§ en stuurt ons handelen
• als burger, sociaal werker, politicus,…
§ vele mensen in SL kijken veroordelend
o hoe kijken als sociaal werker?
§ Word je bewust van je eigen (middenklasse-) perspectief
1
,2. wat is armoede? Het ontstaan van een ruim aanvaarde definitie
- Jaren ’60 en ’70: tekort aan geld à financiële steun: sociale zekerheid, bestaansmin /
leefloon
- Einde van jaren ’70: besef dat armoede meer is dan financiële achterstelling
o Relatief (in vgl met anderen, systematisch minder hebben dan gemiddelde)
o Multi-aspectueel (meer dan geld, meerdere domeinen)
o Structureel (verankerd in de maatschappij, functioneren van SL)
o Gradueel (van bestaansonzeker tot dakloos, verhouding mensen tov elkaar)
- Structurele definitie
o Armoede is een netwerk van uitsluitingen (achterstellingen)
o Dit netwerk strekt zich uit over meerdere gebieden van het individuele en
collectieve bestaan van de armen
§ Maar wortelt hoofdzakelijk in een marginale positie tav het productieproces
o Het gevolg is dat de armen dermate van de rest van de SL gescheiden worden, dat
ze uitgesloten geraken van de algemeen aanvaarde leefpatronen van die SL
o Deze kloof kunnen ze niet op eigen kracht overbruggen
- Naast inkomen, arbeid en consumptie, worden bij deze definitie van armoede dus alle
mogelijke aspecten van het burgerschap in rekening gebracht:
o Gezondheid, huisvesting, onderwijs, cultuur, sociale en politieke praticipatie,…
- Armoede bestrijden
o Doe je niet alleen door naar de leefwereld van mensen in armoede te kijken
o Doe je niet alleen door mensen in armoede hulp te verlenen of te versterken
o Maar vereist ook een analyse en verandering vd SL
3, waarom blijft armoede bestaan? 7 verklaringsmodellen
- In 1 vd rijkste samenlevingen ooit
- Op zoek naar verklaringsmodellen
o Micro: individueel
o Meso: groep / organisatie
o Macro: de samenleving
- Armoede en sociale uitsluiting = probleem
o Als het in de samenleving bestempeld wordt als onwenselijk
o Als de oorzaak binnen de samenleving wordt gezocht
schuld (intern) ongeval (extern)
micro individueel schuldmodel individueel ongevalmodel
(individu / gezin) houding, motivatie, eigen individuele tegenslagen,
verantwoordelijkheid genetische verklaringen
meso institutioneel schuldmodel institutioneel ongevalmodel
(groep / organisatie) armoedecultuur, drempels, aanpassingstrategieën, sociale
selectiemechanismen isolatie, etiketering
macro maatschappelijk schuldmodel maatschappelijk ongevalmodel
(maatschappij) / structurele model / conjuncturele model
dualisering, maatschappelijke conjuncturele ontwikkelingen,
ordening die zorgt voor economische crisis,
onwelzijn demografische en technologische
ontwikkelingen
maatschappelijke kwetsbaarh focus op empowerment
2
, Individueel schuldmodel
- Legt de schuld vd armoede in de eerste plaats bij de armen zelf
o In volksmond heet het dat armen lui zijn, hun geld verkwisten of weigeren zich
‘behoorlijk’ te gedragen
- Vb Britse psychiater Dalrymple
- Overheid moet mensen op hun verantwoordelijkheid wijzen, confronteren, disciplineren,
overlast bestrijden
o Niet ‘pamperen’ zoals welzijnwerkers doen…
o Systeem dat mensen in armoede houdt afbouwen
§ OCMW wordt benoemd als ‘hangmat’
- slechte armen (non-deserving)
o luiheid, geen studies, werkloos, alcoholisme
- Culpabiliseert de armen: blaming the poor
- Helpt mensen zelden uit armoede en verzwakt mensen in plaats van ze te versterken
- Hinder die armen veroorzaken aan SL beperken
o Disciplinering, verplichte integratie, verwijdering uit SL
Individueel ongevalmodel
- armoede als gevolg van een ongeluk dat een persoon/gezin overkomt, buiten eigen wil
o echtscheiding, werkloosheid, ziekte, handicap of arbeidsongeval
o niet zelf verantwoordelijk
- goede armen (deserving poor)
- sociaal werk gaat uit van individuele tekortkomingen (het deficit-model)
o beperkte en selectieve interventie (sociale bijstand, voedselpaketten,…)
- men wil de goede armen helpen: zij die het verdienen en/of niet meer knn werken
o met treedt sociaal corrigeren op vanuit een probleemgerichte kijk en een caritatieve
medemenselijkheid
o maar de maatschappelijke structuren blijven buiten het zichts- en handelingsveld
Institutioneel schuldmodel
- mesoniveau , meer expliciete processen
- focus op
o rol van organisaties
o rol van de sociale groep of van de cultuur
o rol van gemeenschappen
- organisaties knn armoede creëren & bestendigen
o strenge toegangscriteria, selectiemechanismen, langdurige bureaucratische
procedures, watervalsystemen, fragmentering van de hulp en gebrek aan coördinatie
knn drempels worden
o elitescholen, wachtlijsten nieuwkomers,… aantrekken van bepaalde ouders,…
- de theorie van de armoede(sub)cultuur legt de verklaring van het voortbestaan van armoede
bij de cultuur van een gemeenschap, bij de specifiteit van hun waarden, normen en
overtuigingen
o armen ‘zoeken’ elkaar à vergroot kloof met SL
- steeds vaker ook een culturalisering van de sociale problemen bij mensen van andere
ethnische afkomst
- SW vertrekt uit structurele benadering
o Met mensen in de situaties in dialoog (hoe uitgesloten?)
o Wederzijdse competentie-ontwikkeling
o In dialoog met organisaties (hoe effectiever?)
3
