Resume
Ethische en rechtsfilosofische stromingen samenvatting boek en lesnotities
- Établissement
- Universiteit Gent (UGent)
volledige samenvatting boek en lesnotities
[Montrer plus]
1 vérifier
Par: dorchainjade • 5 mois de cela
Aperçu du contenu
Naomi Vlaemynck1
,Naomi Vlaemynck
HOOFDSTUK 1: DE KLASSIEKE RECHTVAARDIGINGSTOETS
NORMATIEVE PROBLEMEN
Bestaansvraag, ontologische vraag
wat betekent het om
Ethiek/Moraalfilosofie een goed mens te
zijn?
Filosofie:
- Kennisleer (epistimologie), wnr heb je een goede
Rechtsfilosofie
- Metafysica (wat bestaat allemaal) wet/ wetgever etc.
- Esthetica (wat is mooi?)
wat betekent een
Politieke Filosofie
goede samenleving
Normatieve disciplines (moraalfilosofie, rechtsfilosofie, politieke filosofie) zoeken oplossingen voor de normatieve
problemen
- Wat mag je doen? Wat behoor je te doen?
- Mag een maatregel toegelaten, verboden, verplicht worden?
- Voorbeelden uit de actualiteit = discussiepunten kun je zien als casusen
o Bv. Mogen dove ouders voor een doof kind kiezen?
o Bv. Moet profeet Mohammed uit Divina Commedia verdwijnen?
o Bv. Mag overheid coronavaccin verplichten?
Normatieve problemen kan je opdelen in 2 categorieën
Gerelateerde normatieve problemen Ongerelateerde relatieve problemen
Sociale rollen en natuurlijke determinanten zijn Sociale rollen en natuurlijke determinanten zijn
bepalend voor de oplossing van het probleem irrelevant, want het probleem heeft betrekking op alle
(afstand, plaats, tijd, toeval, aantal…) mensen
Bv. mag een politicus de verkeerswet overtreden? Bv. mag abortus
Bv. mag een arts soms beroepsgeheim verbreken? Bv. mag ik een wapen dragen
Deze vragen kan je niet oplossen zonder in te gaan op
bijkomende informatie over de concrete
omstandigheden (natuurlijke determinanten) of
specifieke plichten (sociale rollen)
2
,Naomi Vlaemynck
ONBEREDENEERDE OPLOSSINGEN = SCHIJNBARE OPLOSSINGEN
GELOOF – WIL VAN GOD: HET GEBRUIK MAKEN VAN RELIGIEUZE ELEMENTEN
o PLATO (427-347 v Chr.)
- Schreeft over Socrates die Euthyphro tegenkomt (wiens vader een slaaf heeft gedood)
- Socrates vraagt waarom Euthyphro hierover aangifte doet
- Waarom is het doodslaan onrechtvaardig? Omdat het strijd is met de wil van God
- Maar waarom is het in strijd met de wil van God?
- CONCLUSIE: Waarom heb je de wil van God nodig? Deze is overbodig om het verschil tussen
moreel verantwoord en immoreel gedrag te kennen. Je kan verwijzen naar de principes van
rechtvaardigheid en goedheid.
Zijn redenen zijn
Bijv. even goed
onbekend, God weet
GOD is Willekeurig plicht tot stelen in
niet waarom hij
plaats van verbod
stelen verbiedt
Dilemma van
Euthyphro Zijn redenen zijn wel
bekend, en ligt bij Bijv. even goed
externe redenen bv. GOD is Overbodig redelijke
het imoreel karakter argumenten
van stelen
Dilemma: ofwel zijn de redenen bekend ofwel zijn ze onbekend
Daarom zijn religieuze elementen niet relevant bij de discussie ‘wat is goed en wat niet?’
o Mist ook overtuigingskracht voor mensen die geloven in een ander Opperwezen/ niet geloven
3
,Naomi Vlaemynck
EMOTIES – INSTINCTEN
o Emoties kleuren je opinie. Dankzij de emoties komt men in actie tegen onrecht en voor meer
rechtvaardigheid. Idealen worden dus omgezet in daden.
o Bv. Man naakt vastgebonden aan paal na meermaals bestelen van krantenboer met opschrift ‘Je suis un
voleur’ (Charleroi)
- Hier is de krantenboer gearresteerd aangezien deze doet aan eigenrichting
- Dergelijk gedrag zit in de mens
- in de verlichting komt men tot inzicht (18e eeuw)
• Wat is een goed mens?
• Afstappen van het emotionele, conflicterende antwoord met het rationele
o Ongenoegen over morele emoties
- Bv. homofobie, lijfstraffen, incest
o Grenzen, beperkingen van morele intuïties
- Vaak geeft ons buikgevoel ons geen of een onduidelijk antwoord bij nieuwe problemen
• Bv. comatueuse mensen in leven houden?
• Bv. vaccinatie verplichten?
- Voor onze sentimenten zijn deze problemen te complex
- ‘wanneer de economische, politieke en wetenschappelijke situaties tegenwoordig zo vlug en
ingrijpend veranderen, dan is het de constructie van morele oordelen die aandacht verdient,
eerder dan het bestaan van een veelheid van kant-en-klare intuïties.’ Dewey en Luft
o Democratie vraagt rechtvaardiging
- In een democratie bestaat autoriteit bij de gratie van het volk
- Autoriteiten moeten dus hun beslissingen verantwoorden
• Bv. Motiveringsverplichting van de rechter
• Maar bv. assisen werkt zonder motivering
• Ook in andere situaties bv. een sollicitatie
- Motivering vraagt om een rationele aanpak
• Men mag geen gebruik maken van emoties of sentimenten
4
,Naomi Vlaemynck
FEITELIJKE TOESTAND
o Feitelijke informatie kan belangrijk zijn in normatieve kwesties
- Bv. Toelaatbaarheid van abortus? Moeders laten luisteren naar de hartslag
• Men gebruikt het als een breekpunt tussen een mens en embryo
• Is een naturalistische drogreden
• Men concludeert hieruit dat abortus goed/ fout is
- Bv. Het nut van gevangenissen?
• Kweekschool voor toekomstige misdaden?
• Volgens sommigen: Het doel van gevangenissen is straffen, het feit dat men hier
slechter uitkomt is een bijkomstigheid
o Ze mogen geen naturalistische drogreden (naturalistic fallacy) zijn
- David Hume
- Het is niet omdat iets is of goed lijkt te werken, dat het ook zo hoort te zijn
- Uit een ‘moeten’ volgt geen ‘zijn’
- Bv. het is niet omdat iemand slechtziende is, dat hij dit zijn hele leven moet zijn
FEITELIJKE TOESTAND NORMATIEF OORDEEL
- verklaren - rechtvaardigen
- begrijpen - aanvaarden
- voorspellen - verwerpen
- bv. comprendre c'est pardonner
• Men probeert verkrachting te verantwoorden in een boek
• Waarom gaat een mens verkrachten? (dierlijk instinct zoals schorpioenen etc.)
• Men schreef niet om verkrachting te ziens als banaliteit, maar eerder onderzoekend
- bv. Begrijpen is begrip opbrengen
• Kruipen in het hoofd van een terrorist om diens acties te begrijpen
o Voor juristen is wetgeving en rechtspraak een argument om voor een normatieve oplossing te
pleiten, maar dikwijls wordt er meer dan dat bedoeld
- Men hoopt op een bestaande wettelijke norm, kader of procedure die het probleem regelt
(alhoewel deze niet voor alles bestaan bv. geen wettige verdediging van eigendom, wel van
persoon)
5
,Naomi Vlaemynck
BEREDENEERDE OPLOSSING:
moeilijk te aanvaarden voorbeeld uit de praktijk: (meer voorbeelden: zie boek)
Broer en zus zijn een verliefd koppel die samen 4 kinderen verwekken, na jaren gescheiden te zijn geweest in een
adoptiegezin. Duitse wet (1871) verbiedt incestseks: De man (Patrick Stuebing) wordt veroordeeld tot 8 jaar celstraf
en zus (Susan Karolewski) krijgt geen straf. Patrick vindt dit onrechtmatig.
Op welke gronden ga je oordelen dat deze broer en zus niet mogen huwen? Ze zijn beide seksueel matuur.
RATIONELE ARGUMENTEN IRRATIONELE ARGUMENTEN
- De afgelijnde rollen binnen een gezin worden hierdoor niet - Incest voelt vies aan
bedreigd door onderling seksueel gedrag - Vrijwel overal ter wereld
o Maar genetisch risico geen punt bij niet-verwante koppels taboe
- Bescherming kwetsbare gezinsleden tegen minder nobele
bedoelingen van een dominant gezinslid
o Maar wat bij wederzijdse toestemming?
o Het zijn meerderjarige volwassenen
- Psychosociaal welzijn van de nakomelingen is bedreigd aangezien
incest wordt gezien als een taboe
- Gevolgen voor de gezondheid van de nakomelingen
o Wat met verwante koppels die geen kinderen willen of
zich laten steriliseren?
Het oplossen van deze normatieve problemen doe je op een rationele wijze
Rationele argumentatie: het zoeken van een
beredeneerde oplossing, hoe utopisch, gevaarlijk,
beledigend etc. deze ook is. Je ontwikkelt argumenten
die voor je positie transparant zijn.
Je baseert je op logische argumenten en
wetenschappelijke feiten.
Je staat open voor kritiek en vermijdt beroep op geloof,
emotie of een feitelijke toestand.
6
,Naomi Vlaemynck
UTILITARISME: MORELE CALCULUS
Jeremy Bentham
- Rationalist, verzette zich tegen bijgeloof, je moet kijken vanuit het nutsperspectief om normatieve
problemen op te lossen
• Waarom mag homoseksualiteit niet als niemand anders hierdoor schade wordt berokkend?
• kan een dood lichaam nog van nut zijn? Bv. tentoonstellen met mechanische techniekenw
- the greatest happiness of the greatest number
• Ook de moraliteit moet je beschouwen vanuit het nutsperspectief
• Een handeling is wenselijk als het bijdraagt tot meer geluk
• zorgt hetgeen wat ik doe voor meer geluk of lijd?
• lijden heeft geen betekenis <-> Christendom waar het je zonden vermindert
- CONCLUSIE maximalisatie van consumptie en minimalisatie van leed
- Hedonisme, consequentialisme, nominalisme
7
,Naomi Vlaemynck
Hedonisme (geluk): nutsbalans is becijferbaar Consequentialisme: alleen rekening houden met Nominalisme: alleen individuele nutsbalansen
gevolgen
Bv. De dwerg Manuel Wackenheim krijgt ongelijk voor de Bv. moeder Theresa: geen gebruik van anticonceptie Bv. Nathan Leopold & Richard Loeb – moord op
VN-commissie voor de Rechten van de Mens die • Heeft geen utilitaristische visie, men prefereert Bobby Franks
dwergwerpen onwaardig vindt. een famaceutisch bedrijf dat mensen geneest
• Bentham zijn ideologie: iedereen heeft hier baat • waneer een handeling geen negatieve • de rekenkundige som van al die
bij hedonistische gevolgen meebrengt, keurt een balansen(leed en geluk) bepaalt het
• De nutsbalans is positief utilitarist deze daad niet af normatief karakter van de handeling
• the greatest happiness of the greatest number is
voldaan
PROBLEEM: botst met diepe intuïties, ze zijn moeilijk PROBLEEM: moral monstrosity
bv. dierenleed in agro-industrie te verdedigen • je hebt een verschrikkelijk moreel
• Bentham zijn ideologie: heeft iedereen hier baat gevolg uit een ethische theorie
bij ? Bv. Tramdilemma (zie boek)
• the greatest happiness of the greatest number is Bv. self-driving car dilemma • bv. Russische nihilist (Repin) en Dmitri
NIET voldaan Bv. vervangbaarheidsargument: wanneer het totale Pisarev (1840 - 1868): Mag men zijn
geluk bij de vervanging van een gedood dier het geluk moeder doden? “En waarom niet, als ik
PROBLEEM: nutsbelans moeilijk becijferbaar niet vermindert, de vervanging moreel aanvaardbaar is dat begeer en nuttig oordeel.”
(zolang er geen lijden is)
• Het staat groepsverkrachting toe,
• niet alle ethici en utilitaristen aanvaarden dit, zoland het geluk van de daders groter is
het heeft iets immoreel dan het leed van de slachtoffers
Er is een voorbeeld dat verschilend aanvoelt, maar Betham stelt dat er geen verschil is. Je moet kiezen wat het grootste geluk brengt.
8
,Naomi Vlaemynck
IMMANUEL KANT – DEONTOLOGISME = MORELE PLICHT
- Heeft veel geleerde geschriften nagelaten
- Staat bekend voor zijn kennisleer: wat betekent ware kennis en wat zijn de beperkingen hiervan
• Men probeert met een kennisapparaat de wereld te begrijpen bv. wetenschap
• Maar er zijn veel aspecten van de werkelijkheid die buiten het kennisapparaat vallen = beperkingen
- CON: je kan de wereld niet kennen (bestaat God? Bestaan engelen?)
- Staat ook bekend voor zijn moraalfilosofie
• Tegenkanting van Jeremy Bentham
• Moraal heeft niet te maken met gevolgen, maar met intenties (wat men wil, niet wat men bereikt
heeft)
• Liet zich inspireren door wiskundige analyses ipv. observatie en ervaring (Bentham)
• Heeft daarom een abstractere aanpak
• Intentiemoraal, intrinsiek goed en slecht, radicale plichtenmoraal
- je moet niet op de gevolgen van je handelen concentreren, maar op de vraag of iederen je regel tot een
beginsel kan nemen
- dit sluit de immorele gevolgen van het utilitarisme uit: niemand wil opgeofferd worden voor het algemene
belang
- als iemand dit toch wil, dan bouwt hij zijn beslissing op drogredenen of mist hij vrije wil
• denk aan het dwergwerpen of SM-seks
• het goede valt niet samen met wat mensen beschouwen als goed
- het Kantiaans denken stelt grenzen aan persoonlijke autonomie en brengt paternalisme met zich mee
Intrinsiek goed of verkeerd: keuzevrijheid als veronderstelling
- Je kan niet anders dan de instrinsieke slechte daad te stellen
- Niets kan intrinsiek goed of slecht zijn als je niet de vrijheid hebt om ervoor te kiezen
- Je kan zaken hebben die intrinsiek slecht zijn:
• Kindsekspoppen: tenopzichte van pedoseksuelen zijn dit zeer goede vervanginstrumenten
• Zo zijn ‘kinderen veiliger’ want de pedoseksuele kan zijn behoeften kwijt
• Bentham: greatest happiness of the greatest number is voldaan
• Kant: ookal is het nuttig, het is intrinsiek slecht, het is tegen de menselijke waarden
PROBLEEM: zonder vrije wil geen moraal
• Libertarist: Je kan nooit aantonen als er iets is als keuzevrijheid, het valt buiten de wetenschap
• vrije wil inzet van debat in vele boeken → bedreiging van de keuzevrijheid van Kant
9
, Naomi Vlaemynck
Intentiemoraal - gevolgen versus Intentie: de intentie telt, niet de gevolgen
INTENTIE
• Opzettelijk misdrijf
o Bijv. Vijand doden met vergif
o is vreselijk, in moreel opzicht gaat men het een 7 geven (op een schaal van 1 tot 7)
• Mislukte poging
o Bijv. niet-doden met vergif
o is erger dan iemand per ongeluk doden
o in moreel opzicht gaat men het een 6 geven (op een schaal van 1 tot 7)
GEVOLGEN
• Ongeluk
o Bijv. Goede vriend doden met poeder
o in moreel opzicht gaat men het een 3 geven (op een schaal van 1 tot 7)
• Geen ongeluk
o Bijv. Goede vriend niet-doden met poeder
• men kan de morele leeftijd manipuleren door hersengebieden plat te leggen
• kinderen leggen ongeluk en mislukte poging dichter bij elkaar
• men gaat kijken in de hoofde van mensen: kijken naar de mentaliteit, ingesteldheid, intentie
- het goede schuilt in de wil van de mensen, niet in de gevolgen van hun belsissingen of hun daden
- een goed mens leeft volgens de categorisch imperatief
- de regel is intrinsiek waardevol om nagestreefd te worden
- een regel kan goed zijn ookal heeft hij verschrikkelijke gevolgen
PROBLEEM: gevolgen kunnen heel belangrijk zijn
- Soms heb je moeilijke situaties waar als je je moraal volgt je contraintuitieve zaken krijgt
- Bv. categorisch imperatief
• Art. 14§3 Luftsicherheitsgesetz (2004): “Recht om gekaapte vliegtuigen neer te halen die het oog
hebben op zoveel slachtoffers maken”
• Duits Grondwettelijke Hof: “onschuldigde slachtoffers worden verdinglicht en gebruikt als middel
om de anderen te redden” (Kant) → wet werd verbroken
• je mag je medemens nooit louter als middel maar ook altijd als doel beschouwen
• Je mag een mens nooit “verdingen”
10
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur nmvl. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €6,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
48298 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 15 ans