Ouderenzorg en geriatrie
Preventie van functieverlies
- Functionele mogelijkheden in kaart brengen
o Katz-schaal (indicatiestelling)
Zorgbehoevendheid pt i.v.m. ADL te meten
Door VPK of Arts
Financiering + (aanvraag) woonzorgcentra (ook MMSE) en thuisverpleging
Bijkomende metingen
Oriëntatie tijd en ruimte
Rusteloosheid
Woonsituatie
Aanwezigheid mantelzorger
Comfort
o BELRAI
Verschillende INTERRAI
Long term care facilities: verzorgingsinstelling met complexere
zorgbehoefte
Acute care: acuut ziekenhuis
Palliative care: palliatieve setting
Mental health: geestelijke gezondheidszorg
Community mental health: thuiswonende met complexe geestelijke
gezondheidsbehoeften
Uitgebreidere set aan gegevens verzamelen, zorgbehoefte kwetsbare
personen of complexere zorgsituaties in kaart brengen
Kwaliteitsvoller proces, meer info op verschillende vlakken
Neemt meer tijd in beslag
Belrai screener: kortere versie (+/- 15min) bepaler of langere nodig is
Kan in verschillende zorgsettings gebruikt worden (kan doorgegeven worden)
o IADL-schaal van Lawton en Brody
Beoordeeld de bekwaamheid om instrumentele dagelijkse activiteiten uit te
voeren en eventuele functionele zorgbehoefte
- Klinisch redeneren als proactieve methodiek
o Comprehensive geriatric assessment
Multidisciplinair, multiple problemen opsporen, beschrijven, verklaren
Uitkomen tot integraal zorgplan
3 stappen
Opsporen zorgontvangers met kwetsbare gezondheidstoestand
Evalueren gedetecteerd persoon
Uitvoeren aanbevelingen die uit evaluatie voortvloeien
Toepassing bij combinatie
Hoge leeftijd, lichamelijke ziekte, geriatrisch syndroom, functieverlies
en sociale problematiek
- Ziekenhuis gerelateerd functieverlies
o Vergroot risico
Infecties
1
, Incontinentie
Ondervoeding
Delier
Geneesmiddelen gerelateerde problemen
Verlies spierkracht
…
Dementie: chronische aandoening met impact op het dagelijkse leven
- Dementie is een neurocognitieve stoornis
o Classificatie bij neurocognitieve stoornissen
DSM-5 13 subtypes van dementie
Ziekte van Alzheimer
Frontotemporale degeneratie
Dementie met Lewy-Bodies
Vasculaire dementie
Traumatisch hersenletsel
Middel-medicatie gebruik
Hiv-infectie
Prionziekte
Ziekte van Parkinson
Ziekte van Huntington
Andere lichamelijke aandoeningen
Multiple oorzaken
Ongespecificeerd
Arts bepaald gradatie ernstigheid
Licht NCD: moeite met instrumentele activiteiten in IADL
Matig NCD: functie verlies bij ADL
Ernstige NCD: volledig zorgafhankelijk
Belangrijk om wast te stellen
Tijdige detectie
Observatie dagelijks functioneren
Dossier, anamnese, hetroanamnese
o Beperkte neurocognitieve stoornis
Bij diagnose beperkte NCD beperkte cognitieve achteruitgang in 1 of
meerdere cognitieve domeinen
Kunnen zelfstandig functioneren, meer moeite dan voorheen
Cognitieve stoornissen en gedragsproblemen kunnen symptomen tijn van
behandelbare oorzaken. Bv slaapstoornissen, depressie, vitamine gebrek,
hyperthyreoïdie, bijwerking geneesmiddelen,… (leiden niet naar dementie)
o Uitgebreide neurocognitieve stoornis
2
, Aanzienlijke afname cognitief functioneren in 1 of meerdere domeinen
Belemmering zelfstandig functioneren
Klachten achteruitgang bevestigd door familie of zichzelf, screening en
onderzoek bevestigen
Gesproken van dementie als sprake is van uitgebreide neurocognitieve
stoornis door neurodegeneratie (neuronen tijdens ziekteverloop aangetast =
steeds minder werken en afsterven)
- Dementie in drie specifieke situaties
o Dementie komt ook voor bij jongere mensen, groter voorkomen bij mensen
syndroom van Down en ouderen met migratie achtergrond
o Jongdementie
Voor 65 jaar
Symptomen start tssn 40 à 65 jaar
Tijd tssn 1ste en uiteindelijke diagnose is langer (vaak verkeerde diagnose)
2 meest voorkomende oorzaken
Ziekte van Alzheimer
Fronto-temporale degeneratie
o Dementie bij personen met het syndroom van Down
Snellere veroudering
Hoog risico op dementie: Alzheimer gekoppeld aan syndroom van Down
Vroege diagnose is moeilijk
o Dementie bij ouderen met migratie achtergrond
Kwetsbaarder voor dementie
Verband tussen etniciteit en ontwikkelen Alzheimer en Vasculaire D.
Lage sociaaleconomische klasse, tekort aan financiële middelen, gn kennis
gezond eten, eenzaamheid
Schaamte hierrond (naasten melden symptomen aan arts niet)
- Cognitieve symptomen bij dementie
o Moeilijkheden met de aandacht
Volgehouden aandacht: langere periode aandachtig
Selectieve aandacht: aandacht op 1 of meerdere relevante prikkels, andere
negeren
Verdeelde aandacht: aandacht verdelen tussen meerdere taken
Aandacht functies aangetast bij alle soorten dementie
o Slechter functioneren geheugen
3
, Korttermijngeheugen
Relevante info samenbrengen en verwerken
Waarneming zintuigen korttermijngeheugen 30sec. verwerking
belangrijk of niet. overbrengen lang termijn geheugen = inprenten
door herhalen en koppelen
Emotionele info sneller naar langtermijngeheugen.
Langtermijngeheugen
Opslagproces: opslaan nieuwe informatie + bewaren voor langere tijd
Ophaalproces: opgeslagen info terug roepen
Langtermijn in 3 delen
o Episodische geheugen: onthoud gebeurtenissen in het
verleden die je expliciet hebt onthouden
o Semantische geheugen: begrippen en feiten
o procedurale geheugen: opslagplaats voor complexe,
geautomatiseerde handelingen vb. autorijden
eerst episodiche (kort onthouden) en semantische (bv.
Woordvindingen)geheugen. Later stadium procedurale.
Verstoorde inprenting
Oprollende geheugen
o Taalstoornis
Spraak-taalstoornissen bij dementie, neurodegeneratie bij spraakcentra
afasie (slechter op woorden komen, lezen, schrijven,…)
o Problemen met ruimtelijk inzicht
Instaat voor oriëntatie + positionering in omgeving, toelaten ruimtelijke
inschatting te maken
Bij dementie: visueel-ruimtelijke problemen (vaak later)
Vb. wit toilet op een witte muur smelt soms samen door verminderd
zicht. Oplossing accent muur zodat wc naar voor treed
o Executief functioneren
Aangetast in alle vormen van dementie
Plannen, samenwerken, vooruitdenken, impulsen onderdrukken, idee
aanpassen, organiseren
- Van niet-pluisgevoel tot neuropsychologische screening en onderzoek
o Niet pluisgevoel
Zorgvragers zonder cognitieve problemen of dementie, aandachtig zijn voor
gedragsverandering = vroege diagnose, begeleiding, behandeling
Vroege symptomen dementie
Vergeten welke dag
Regelmatig gebeurtenissen in kort verleden vergeten
Recent gehoorde verhalen/mededelingen niet kunnen navertellen
Regelmatig niet op woorden komen + in herhaling vallen
Snel draad van verhaal verliezen
Merken aan antwoord, vraag niet begrepen
Tijden door elkaar halen
Uitvluchten verzinnen
….
4