Op weg naar meesterschap B:
Didactisch handelen
Hoofdstuk 1 = Didactisch model & Relaties tussen deze
componenten
Met eigen woorden de omschrijving van didactiek bespreken
De diverse componenten van het didactisch model toelichten
In een beschrijving van een onderwijsleersituatie de verschillende componenten van
het didactische model aangeven
De waarde of de betekenis van de verschillende didactische componenten in de
onderwijsleersituatie aantonen
De relaties tussen de componenten van het didactische model aantonen en
illustreren
Inleiding
Didactiek of onderwijskunde = De theorie van het intentioneel en systematisch onderwijzen
van kennis, vaardigheden en attitudes door een leerkracht in een daartoe ingerichte setting.
Doelstellingen <–> Beginsituatie = de beginsituatie beïnvloedt de keuze van en de
hoeveelheid doelen die je wil en kan bereiken na een lestijd. Het bereiken van doelstellingen
maakt dat de beginsituatie voortdurend verandert.
Doelstellingen
Definitie = Doelen zijn waardevolle en gewenste gedragsveranderingen bij de leerling als
gevolg van leerervaringen. Het is een afbakening van wat je wilt dat de leerlingen op het
einde van de les kennen en/of kunnen.
1
,Je voert een activiteit uit en wat wil je hiermee bereiken? = Doelen
Als deze vooraf klaar en duidelijk zijn, zijn ze richtinggevend tijdens het verloop van de les.
- Psychomotorische doelen = uitvoeren van handelingen, verwerven van
automatismen
- Dynamisch-affectieve (of sociaal-affectieve) doelen = vorming van interesses,
waardekeuzes of houdingen, ook vorming van percepties en gevoelens
- Cognitieve doelen = kennis, inhoud en oplossingsmethodes
Beginsituatie
Definitie = Alle factoren die een invloed hebben op de keuze van je doelstellingen en op het
lesgebeuren zelf, noemen we de beginsituatie. Zowel aspecten van de leerling als van de
klasgroep maken hier deel van uit.
Aspecten
- Niveau = kennis, vaardigheden en/of attitudes ivm het lesonderwerp
- Leerprofiel = leertempo en de wijze waarop leerlingen liefst/best ondersteund
worden of leerinhouden opnemen
- Interesse = voorkeuren en/of motivatie om aan doelen te werken
Didactische principes
Definitie = Didactische principes kunnen we omschrijven als noodzakelijke kenmerken van
het didactisch handelen. Het zijn grondbeginselen, algemene voorschriften, krachtlijnen,
vuistregels voor het didactisch handelen in de dagdagelijkse praktijk. Ze bieden leerkrachten
een houvast om leerlingen op een efficiënte en effectieve wijze tot leren te brengen.
(Effectief en efficiënt impliceert uiteraard steeds ‘in functie van de te bereiken doelen’)
Goede les bevat zoveel mogelijk verschillende didactische principes.
Didactische werkvormen
Definitie = Didactische werkvormen zijn diverse manieren waarop het onderwijsproces op
gang wordt gebracht en gehouden. Het gaat om een geheel van handelingen en activiteiten
van de leerkracht in samenspel met de leerlingen gericht op het bereiken van een leerdoel.
Een werkvorm kan dus nooit een doel zijn, maar is steeds een middel om een doel te
bereiken.
Deze worden gebruikt om de doelen na te streven.
Keuze wordt meebepaald door, grootte van de klasgroep, leeftijd van de leerlingen,
beschikbare tijd, soort doel die je wil bereiken,… om de aandacht en betrokkenheid van de
leerlingen te houden is het belangrijk om te variëren in werkvormen.
Enkele voorbeelden
- Aanbiedende werkvorm = demonstratie, leerinhoud presenteren,..
- Gespreksvorm = een tweerichtingsverkeer, zowel leerling als leerkracht
Bv: onderwijsleergesprek, discussie, kringgesprek,…
2
, - Opdrachtvormen = leerlingen maken de leerinhoud zoveel mogelijk eigen door
zelfstandig werk
- Complexe werkvormen = hoekenwerk, projectwerk, contractwerk, excursie,…
Leerinhoud en leerstof
Definitie = De doelen die je nastreeft, bepalen de leerinhouden. Wat de leerlingen moeten
leren om de doelen te bereiken noemen we leerinhouden. De leerstof daarentegen heeft
een middelkarakter. In de leerstof zit de leerinhoud vervat.
Leerinhouden kunnen een bepaalde term zijn, een eigenschap, een vaardigheid,…
Via de leerstof wordt er geleerd. Bv: een reeks woorden opzoeken en verklaren, een verhaal,
een reeks rekenoefeningen,…
De leerstof is een middel, iets waaraan geleerd wordt en is bijgevolg vervangbaar. Dezelfde
leerinhoud nastreven kan via een andere leerstof.
Leermiddelen
Definitie = Leermiddelen zijn materiële hulpmiddelen die de leerkracht of de leerlingen
gebruiken om de onderwijs- en leeractiviteiten efficiënter en effectiever te laten verlopen
met het oog op de realisatie van de doelen.
Ze helpen om de doelen effectief en efficiënt te bereiken. Ze ondersteunen het verwerven
en verwerken van informatie. Bv: prenten, gedichtenbundel, MAB-materiaal, passer,…
Zorg dat leermiddelen voldoende authentiek zijn. = betrouwbaar en realisatie
Evaluatie
Definitie = Evaluatie betekent dat je de resultaten van het leerproces bekijkt en waardeert
op basis van de voorgestelde doelen.
Breed evalueren. =
Aandacht voor cognitieve doelen maar ook voor de affectieve en psychomotorische doelen.
Ingebouwd in het leerproces, sterk inzetten op het geven van onmiddellijke feedback.
Leerlingen een actieve rol, en dus bijvoorbeeld zelf reflecteren over hun leerproces.
Evalueren heeft een formatieve functie. = zowel leerkracht als leerlingen leren hieruit
Leerling krijgt via feedback zicht op eigen leerproces en zoekt samen hoe hij kan evolueren.
Door feedback word je als leerkracht word geïnformeerd over jouw onderwijspraktijk, en
kun je op basis hiervan aanpassingen doen over je didactische aanpak. Bv: meer oefeningen.
Evalueren heeft een summatieve functie. = eindoordeel vellen over de leerprestaties
Toekennen van attest of diploma.
Professionele identiteit
Definitie = De professionele identiteit van leraren is hoe je jezelf als leerkracht ziet en wie je
graag als leerkracht wil zijn. Het is dus een zeer persoonlijke invulling en verschilt van
3
