Fysiologie en Pathofysiologie 2 2de Bachelor 2022-2023
De waterbalans (Focus op ADH)
1. Regulatie van waterbalans en osmolariteit. Focus op ADH (300 mOsm/l)
• Fysiologische pH = 7,4
- Alles buiten 6,9 en 7,8 is problematisch
• PUPD = polyurie/polydipsie = veel plassen en drinken,
symptoom dat ervoor kan zorgen dat de waterbalans in
gevaar komt (nier)
• Waterbalans is constante afweging tussen
wateropname- en verlies
• Homeoretisch proces: kan zelfs op 1 dag veranderen
ADH = antidiuretisch hormoon
Diurese = veel plassen
We bestaan 60-70% uit water.
Hypothalamo-hypofysaire as:
• Catecholamines: adrenaline en noradrenaline (vasoconstrictie overal behalve hart, hersenen en
spieren)
→ Fuel mobilizing hormones
• Insuline (suiker in bloed doen dalen (in pancreas)): belangrijkste anabole hormoon
• Glucagon (suiker in bloedbaan doen toenemen)
Opname
• Via waterrijke voeding (blik of vers gras) en drinken (in vers gras zit ook veel water: in winter
moeten ze meer drinken!: koliek en opstopping, terug lente: opeens heel veel jong gras: veel
gassen)
• Infuus
Verlies
• Gecontroleerd en ongecontroleerd
- Gecontroleerde waterverlies: nier (ADH) en dorst
- Ongecontroleerd: diarree, braken, plassen, zweten
• Is kritischer bij jongere dieren: snellere uitdroging (melk: ze moeten al honger en dorst hebben)
- Maturiteit van systemen zijn minder uitgesproken en kunnen hierdoor veel minder goed
waterverlies tegengaan
• Zoogdieren kunnen tot 40x de urine concentreren, pluimvee maar tot 2-2,5x de bloedplasma in de
urine waardoor vaker dehydratie voorkomt
• Braken
- pH maagzuur = 2
- Wanneer wordt gebraakt blijft er minder zuur over, zal bij patiënt metabole alkalose optreden
- Bij dehydratie: bloed dikt in, hart moet harder pompen om O2 in perifere weefsels te krijgen,
overschakelen naar anaeroob metabolisme => metabole acidose
- Paard kan niet braken, maar door koliek kan wel systeem uitvallen: (kan wel reflux hebben)
➢ Pancreas produceert enorm veel vocht bij paard
MARTHE D'HAEYERE 1
,Fysiologie en Pathofysiologie 2 2de Bachelor 2022-2023
▪ Koliek: vocht van pancreas zal direct in maag terechtkomen, doordat darmen stil liggen
en er geen stuwing naar caudaal plaatsvindt
➢ Volume maag = 15L, maar kan uitzetten tot 25-30L: moet elke 4 uur het paard sonderen
➢ Geen vochtverlies visueel zichtbaar, maar water zit in compartiment van gastrointestinale
systeem van het dier. Met dit wordt niks gedaan en levert dus een negatieve waterbalans
=> dehydratie. (paard heeft 15-20 m dunne darm)
• Veel plassen:
- Nierfalen
➢ Kunt dier infuus geven, maar dit zal zo worden uitgeplast
➢ Glomerulonefritis: kapsel van Bowman laat ook grote stoffen door => osmolariteit van
primaire filtraat zal erg hoog zijn en nefron krijgt zeer moeilijk water terug naar bloedbaan
- Diabetes => glucoserie
- Ketogene toestand: zorgt voor een osmotische diurese
- Psychogene polydipsie: honden beginnen uit scheidingsangst enorm veel te drinken en
hierdoor wordt er geplast. Geen negatieve waterbalans tot gevolg
• Zweten:
- Een paard in volle arbeid kan tot wel 15L/u verliezen (paard weegt 400-500 kg en heeft 40-50 L
bloed)
- Hijgende hond kan tot wel 1L vocht verliezen per dag, extreem veel (vgl. met volume bloed:
10% lichaamsgewicht; hond van 15 kg: 1,5L bloed)
Occult waterverlies: vochtverlies niet visueel zichtbaar (opstapeling in haustra)
Vogels kunnen niet goed met watertekort omgaan (neg. waterbalans): primitieve nier (kleine medulla 20%)
De survival regel van 3:
• Mens kan 3 minuten zonder O2
• Mens kan 3 dagen zonder drinken
• Mens kan 3 weken zonder eten
Osmolariteit
• Gesloten systeem van water (70% van aarde, waarvan 97% zeewater)
• Patiënt: open systeem (60-70% water)
- 2/3e is intracellulair = goliath-compartiment: kunnen we als dierenarts nooit raken
- 1/3e extracellulair (in interstitium (=tussen cellen) en circulatie) = david-compartiment: hier
werkt een infuus op (hypertone zoutoplossing gebruiken)
• SET point = 300 mOsm/L
- Hierop werken alle hydrostatische processen in het lichaam
- Osmolariteit stijgt bij tekort aan water in lichaam
- Regeling
➢ Hormoon dat de osmolariteit regelt is anti-diuretisch hormoon (ADH of vasopressine):
remmen van urineproductie (bloeddruk omhoog)
▪ Wordt aangemaakt in de hypothalamus, in de supraoptische en paraventriculaire
kernen
▪ Doorheen de steel via zenuwbanen naar hypofyse-achterkwab (=neurohypofyse) geleid
o Bij nood aan ADH wordt het hier in bloedbaan geduwd
▪ Osmosensoren liggen in EXTRAcellulaire vochtcompartiment van de hypothalamus:
monitoren bloed en als bloed osmotisch wordt, dan wordt ADH vrijgesteld
MARTHE D'HAEYERE 2
,Fysiologie en Pathofysiologie 2 2de Bachelor 2022-2023
▪Hemorrhagie: zware bloeding, dus versneld isotoon vochtverlies. Echter osmolariteit
zal nauwelijks veranderen in de directe minuten erna. ADH zal dus NIET in actie
schieten.
▪ Oxytocine wordt ook geproduceerd, want centra liggen zeer dicht bij elkaar (zorgt
ervoor dat melk spuit uit uier)
➢ Dorst: dier moet minstens 10% van lichaamsgewicht drinken om niet in neg. balans te
komen
Doordenkertje: wat regelt jouw waterbalans nog?
Hoe krijg je een kater?
• Alle alcoholische dranken bevatten suiker => Te veel glucose in lichaam => Glucose zal water
vasthouden => Veel plassen
• ADH kan zijn werking niet uitvoeren, want osmolariteit is wel nog oke => Uitdroging
• Hoe dichter osmolariteit van drinkwater bij bloedplasma ligt, hoe makkelijker het wordt
opgenomen
- Isotoon water best, minst invloed op ADH (wordt heel snel opgenomen)
Kleine hersenen: fijne motoriek (geen piano meer spelen)
• Zeewater heeft een osmolariteit van 1200 mOsm/L, haai leeft hierin en leeft dus hyperosmolair.
Een haai zal daarom nooit naar zoetwater toegaan, anders “ontploffen”
• Een slak leeft juist heel hypo-osmolair, daarom doodt je een slak door er zout op te gooien
Hypothalamo-hypofysaire as:
Neurohypofyse (of adenohypofyse-achterkwab).
In hypothalamus zijn niet alleen osmosensoren, maar zitten ook verspreid in adenohypofyse en
neurohypofyse die ‘proeven’ van osmolariteit (300 mOsm/L).
Osmosensoren gaan 2 types activeren, gaan ADH aanmaken en gaan via zenuwbanen (niet bloed) naar
neurohypofyse.
ADH gaat focussen op nier, vasculair systeem en gedrag (dorst) en gaat voor vasoconstrictie zorgen en
bloeddruk gaat verhogen.
Wat als ik iatrogeen plasma glucose verhoog door glucose infuus?
Doordenkertje: De helling van die lijn wordt bepaald door?
X-as: plasma glucose spiegel
Y-as: hoeveelheid getransporteerde (geresorbeerde) glucose
De rode stippellijn=de hoeveelheid glucose die gefiltreerd
wordt
De groene lijn=Na/Glucose co transport (daar zit een
maximum aan)
Vanaf 180 mg/gl plasma glucose is de maximale glucose
reabsorptie rate bereikt en start glucosurie
Eiwitten tot 50-70 kD kan erdoor (niet albumine)
Wat gebeurt er met Na+ denk je?
MARTHE D'HAEYERE 3
, Fysiologie en Pathofysiologie 2 2de Bachelor 2022-2023
Infuus
Hartmann’s
• Isotoon
• Bevat NaLactaat ((=melkzuur): gedraagt zich als een base), Na, K en Cl
• Rechttrekken van zuur-base evenwicht (bij negatieve waterbalans: acidose)
• Leunt zeer nauw aan bij bloedplasma (pH=6,5), dus goed te gebruiken bij langere tijd infuus
toedienen (serum is zonder stollingsdingen)
Fysiologische zoutoplossing
• 0,9% NaCl-oplossing
• Zit enkel Na en Cl in
• Isotoon
• pH = 5
• Te gebruiken om katheter patent te houden of kortstondig medicatie toedienen
5% Dextrose
• Hypotonisch (infuus zelf niet, maar effect op bloed wel)
- Dextrose wordt gemetaboliseerd en hierdoor wordt bloed hypotoon (=verdund)
• Bevat geen Na, K en Cl, maar enkel Dextrose (=rechtsdraaiende glucose)
• pH = 4
• Let op: hersenen zijn dan hypertonisch t.o.v. bloedbaan en er kan hersenoedeem optreden bij
toedienen
De set-point van 300 mOsm/l geldt ook voor vissen en vogels, behalve haai (zelfde osmolariteit als zee) en
aan het ander uiterste de slak
Dier met negatieve waterbalans zit meestal in acidose.
MARTHE D'HAEYERE 4
