1. Bespreek de opbouw en classificatie van virussen en illustreer dit telkens met enkele
voorbeelden.
OPBOUW
- Proteïnen en nucleïnezuren
- Al dan niet omgeven door lipidenbilayer
CLASSIFICATIE
Op basis van morfologie
- Capside eiwit: bestaat uit capsomeren
o Eicosahedraal (12 pentonen en variabel hexonen)
Parvo, Circo, Papilloma, Polyoma, Adeno, Hepadna, Herpes, Reo, Calici, Picorna,
Flavi, Toga, Retro
o Helicaal
Corona, Filo, Rhabdo, Orthomyxo, Paramyxo, Arena
o Complex
Pox
Op basis van aan- of afwezigheid van enveloppe
- Rond capside eiwit een lipidenbilayer met spikes voor aanhechting van virus aan cellen
o Enveloppe
Hepadna, Herpes, Flavi, Toga, Retro
o Naakt
Parvo, Circo, Papilloma, Polyoma, Adeno, Reo, Calici, Picorna
Op basis van genoom
- DNA of RNA
o DNA
Parvo, Circo, Papilloma, Polyoma, Adeno, Hepadna, Herpes, Pox
o RNA
Reo, Calici, Picorna, Flavi, Toga, Retro, Corona, Filo, Rhabdo, Orthomyxo,
Paramyxo, Arena
Op basis van DNA
- Enkelstrengig, dubbelstrengig of partieel dubbelstrengig
o Single stranded
Parvo, Circo
o Double stranded
Papilloma, Polyoma, Adeno, Herpes, Pox
o Partieel Double stranded
Hepadna
- Lineair of circulair
o Lineair
Parvo, Adeno, Herpes
o Circulair
Circo, Papilloma, Polyoma, Hepadna
Op basis van RNA
- Dubbelstrengig, positief of negatief enkelstrengig
o Double stranded
1
, Reo
o + Single stranded
Calici, Pircorna, Flavi, Toga, Retro, Corona
o – Single stranded
Filo, Rhabdo, Bunya, Orthomyxo, Paramyxo, Arena
- Gefragmenteerd of één geheel of bestaande uit meerdere kopieën
o Gefragmenteerd
Reo (10-18), Bunya (3), Orthomyxo (8), Arena (2)
o Één geheel
Calici, Reo, Calici, Picorna, Flavi, Toga, Retro, Corona, Filo, Rhabdo, Orthomyxo,
Paramyxo, Arena
o Meerdere kopieën
Retro (2)
2. Bespreek de verschillende mogelijke routes van transmissie van virussen en illustreer telkens
aan de hand van voorbeelden.
Orale transmissie
- Via besmet voedsel en drinken, speeksel, besmet water waarin uitwerpseldeeltjes
- Enterovirus, rotavirus
Druppelinfectie
- Inademing van respiratoire virussen
- Corona
Direct huidcontact
- Papillomavirus
Faeco-oraal
- HAV, polio
Directie inoculatie
- Injecties, trauma’s en insectenbete
- Via bloed: HIV, HBV
- Via dieren: gele koorts, rabies
Seksuele transmissie
- Papillomavirus, HIV, HSV2
Transplacentaal
- Via placenta
- Cytomegalovirus, rubellavirus
Perinataal
- Via geïnfecteerd geboortekanaal, op moment van geboorte
- Herpes
Postnataal
- Via moedermelk of direct contact
- Herpes, HBV
2
, Zoönose
3. Bespreek (aan de hand van duidelijke schetsen) het genoom en de replicatiecyclus van
herpesvirussen.
GENOOM
- Eicosahedraal
- Enveloppe
- Double stranded lineaire DNA molecule
- UL long unique sequences, US short unique sequences en repetitieve sequenties
- 120-200 kb
- Codeert voor 160 tal genen
REPLICATIECYCLUS
1. Binding virus aan specifieke membraanreceptoren
2. Fusie enveloppe met plasmamembraan
3. Vrijstelling capsidepartikel in cytoplasma
4. Migratie virale nucleocapside door cytoplasma naar
nucleaire pore waar desintegratie en zo binnentreding
virale genoom in nucleus
5. Genoom wordt circulair en 1ste TXN naar -mRNA
6. TLN van -mRNA tot immediate early (IE) proteïnen in
cytoplasma
7. Binnentreding IE proteïnen in nucleus en vorming -
mRNA
8. TLN van -mRNA tot early (E) proteïnen waaronder
herpes polymerase
9. Binnentreding E proteïnen in kern; hulp bij genoom
replicatie volgens rolling circle methode en finale TLN
naar γ-mRNA
10. TLN van γ-mRNA tot late (L) proteïnen; zoals
capsideproteïnen in cytoplasma
11. Binnentreding L proteïnen in kern en assemblage
gevormde genoom tot nieuwe viruspartikels
12. Budding: vrijstelling nieuwe partikels uit nucleus
4. Bespreek latentie en reactivatie van herpesvirussen en illustreer met voorbeelden.
- Primo-infectie (al dan niet symptomatisch) van HSV-1, HSV-2 of VZV (HSV-3)
retrograad transport via perifere sensorische neuronen
- In dorsale of craniale ganglia waar latent aanwezig
o LATS (RNA transcript) legt replicatiecyclus stil
REACTIVATIE
- Verzwakking van gastheer: koorts, menstruatie, UV-licht
o LATS daling
3
, o Reactivatie virus
o Terugkeer anterograad naar mucosaal weefsel
- HSV-1 (labiale) koortsblaasjes
- HSV-2 recurrente gentiale herpes (minder ernstig dan primo)
- VZV zona = gordelroos = unilateraal thv één dermatoom, plotse uitbotting van letsels en
blaasjes met kans op postherpetische neuralgie achteraf
CMV (HSV-5)
- Latent aanwezig in T-cellen, macrofagen en speekselklieren
- Suppressie cellulaire immuniteit reactivatie
o Heropflakkering van mononucleosis
OF
o Cytomegalic inclusion disease
5. Bespreek antivirale therapie voor de behandeling van infecties met herpesvirussen. Beschrijf
het werkingsmechanisme van acyclovir en geef ook de chemische structuur ervan.
ANTIVIRALE THERAPIE
- Kan herpesvirussen NIET in latente toestand treffen dus ENKEL voor acute symptomen
Acyclovir
- Purine-analoog: guanosine gekoppeld aan suikergroep
- Fosforylatie op vrije OH-groep door HSV-1 Thymidine Kinase (TK)
- 2de fosforylatie door GMP kinase (lichaamseigen)
- Trifosfaat toestand door NDP kinase (lichaamseigen)
- Inbouw in groeiende DNA-keten door viraal DNA polymerase
- Inductie van terminatie van DNA replicatie door ontbreking van vrije OH-groep
- Gancyclovir, penciclovir, brivudin: zelfde principe
ACV ACV-MP ACV-DP ACV-TP
HSV-1 GMP NDP
TK kinase kinase
Resistentie
- Langdurige behandeling resistentie door mutaties in viraal TK
- Cidofovir (pyrimidine-analoog) = oplossing
o Overslaan van 1ste stap gezien reeds één fosfaatgroep ingebouwd
o Nefrotoxicteit dus geen 1ste lijnstherapie
4
