Gerechtelijke geneeskunde en criminalistiek
1.Inleiding
1.Terminologie
Sinds eind vorige eeuw: forensische geneeskunde, voordien: “gerechtelijke geneeskunde”
Vele termen om forensische geneeskunde te duiden (vb. forensische pathologie, forensisch
onderzoek,...)
“Forensisch” afgeleid van Forum Romanum: verwijst naar plaats en systeem van Romeinse recht wat
toegankelijk was voor iedereen (= Basilica Julia) nu nog steeds mogelijk om rechtszaken als publiek
mee te volgen (vb. Hof van Assisen)
2.Definitie
Forensische geneeskunde = geneeskundige specialiteit die gebruik maakt van specifieke
geneeskundige kennis en vaardigheden om deskundig advies te geven aan bevoegde gerechtelijke
instanties op gerezen rechtsvragen, van medische aard, binnen toepassing van strafrecht.
o Beoefent door artsen die geneeskunde hebben gestudeerd
o In België erkende specialiteit
o Binnen toepassing van strafrecht: deskundige aangesteld door magistraat
In België magistraat vrije keuze: welke deskundige hij zal vorderen/aanstellen om opdracht te
vervullen en hierover advies te geven
o Wel nationaal register van deskundigen (= mensen die als deskundigen wensen op te
treden voor justitie, zullen hierin worden opgenomen, mits voldaan aan aantal criteria)
Specifieke geneeskundige kennis en vaardigheden:
o Wordt eigen gemaakt tijdens opleiding
o MB27februari2002
o Arts moet extra opleiding van minstens 5j volgen (master-na-master) en erkenning van
commissie als forensisch deskundige in gerechtelijke geneeskunde
3.Complexiteit van medisch forensisch onderzoek
Interdisciplinair = informatie wordt ingewonnen op diverse gebieden, zoals klinische en politionele
gegevens.
Alle gegevens moeten worden samengebracht om tot gemotiveerd eindverslag te komen
Neemt tijd in beslag om alle informatie te verzamelen/verwerken om advies te formuleren
1.Opdrachten forensische geneeskunde
1.Levende personen: slachtoffers
Bedoeling: aard, oorzaak en gevolgen van verwondingen achterhalen (vb. vechtpartij, ongeval,...)
Medische fout = iemand is behandeld geweest door een arts waarbij er schade werd ondervonden en is van
mening dat medische fout is gebeurd.
o Klacht mogelijk bij OR met burgerlijke partijstelling
, o Meestal aanstelling van college van deskundigen met wetsdokter/specialist forensische
geneeskunde, aangevuld door specialisten van materie waarover het gaat (vb. gynaecologisch
probleem gynaecologen)
Seksueel geweld:
o Vroeger vooral taak van wetsdokter
o Heden: Zorgcentrum na Seksueel Geweld ZSG met aanwezigheid van...
Medische zorg (vb. arts, meestal gynaecoloog)
Psychische zorg (vb. psycholoog)
Sporenonderzoek (vb. verpleegkundige)
Aangifte bij politie (vb. politieambtenaar)
Opvolging op medisch/psychologisch vlak
2.Geschiktheid tot aangeven wanneer persoon in staat is om...
Verhoord te worden
Opgesloten te worden
Besturen van voertuig
Deelname aan jury van Hof van Assisen (vb. mensen met ziektebriefje controleren)
Getuigen in proces
3.Levende personen: verdachten
Letselbilan = wat voor letsels zijn dit. (vb. dader van messteken: letsels dieper aan pinkzijde dan duimzijde)
Causaliteit = verband tussen letsels en feiten.
4.Overleden personen
Identificatie
Tijdstip van overlijden
Aard en oorzaak van verwondingen
Doodsoorzaak/doodsmechanisme
Aard van overlijden
5.Onderzoek van lijkdelen, skelet(delen)
Volledig lichaam niet altijd aanwezig
Zelfde zaken als bij overleden persoon
6.Varia
Aanwezigheid bij wedersamenstelling/reconstructie:
o Verdachte en levend slachtoffer zullen tonen wat er op moment van feiten heeft voorgedaan
o Kijken of reconstructie overeenstemt met vaststellingen forensisch onderzoek
Getuigenis in rechtbank:
o Er kunnen bijkomende vragen worden gesteld door magistraten, advocaten, juryleden,...
o Inzake Hof van Assisen: volledig mondeling rapport meedelen over vaststellingen
2.Wettelijke bronnen forensische geneeskunde
Forensische geneeskunde wordt beoefend door artsen
KB 10 november 1967 betreffende uitoefening van geneeskunst, verpleegkunde, paramedische beroepen en
geneeskundige commissies
Beschikken over medisch beroepsgeheim (Art. 458 Sw.):
, o Artsen hebben medisch beroepsgeheim, gerechtsdeskundige nietg ebonden aan medisch
beroepsgeheim binnen grenzen van opdracht:
Enkel rapporteren aan opdrachtgever, niet aan derden (vb. pers, magistraten die opdracht
niet gegeven hebben)
Hebben spreekrecht en geen spreekplicht: recht om te spreken en om te zwijgen
o Enkele uitzonderingen na zaak Dutroux (Art. 458 bis Sw.):
Vroeger mocht behandelde arts geen gegevens meedelen aan PdK
Nu mogelijk inzake minderjarigen of kwetsbare personen mits voldaan aan voorwaarden
Wetgevingen:
o Inzake gerechtskosten in strafzaken (=honorarium): KB 28 december 1950
o Inzake specialiteit van gerechtelijke geneeskunde: MB 27 februari 2002
3.Aanstelling van deskundige in strafzaken
Deskundige wordt aangesteld tijdens vooronderzoek:
o Vaak opdracht van PdK of OR, minder vaak politie:
OR inzake gerechtelijk onderzoek GO
PdK inzake opsporingsonderzoek OO
o Na afronding zaak, doorverwijzing vonnisgerecht mogelijk( vb.HvA) waar onderzoek ter terechtzitting
plaatsvindt:
Mogelijk nood aan (bijkomende) aanstelling deskundige door middel van tussenvonnis
OO buiten heterdaad (Art. 22 Sv.): algemeen aangenomen dat PdK advies kan inwinnen van deskundigen
OO in geval van heterdaad (Art. 43, 44, 44bis, 44quinquies, 44 sexies, 44septies Sv.):
o (Art. 43 Sv.): aanstelling van één/twee personen die wegens kunde/beroep bekwaam geacht worden
juridische definitie deskundige
o (Art.44Sv.):aanstellingvanéén/tweegeneesherendieverslagzullenuitbrengenover oorzaken van dood en
staat van lijk lijkschouwing
4.Strafzaken procedure
1.Opdracht
Vaak eerst telefonisch, opdracht later schriftelijk bevestigd
Duidelijk omschreven opdracht: hieraan houden (vb. vraag tot uitwendige schouwing, niet overgaan tot
inwendige schouwing)
Verbod tot weigering, tenzij grondige reden (vb. te onderzoeken persoon nauw familielid)
2.Tegensprekelijkheid
Vooronderzoek: verloopt gewoonlijk niet tegensprekelijk
Vonnisgerechten:
o Louter burgerlijk: tegensprekelijk mogelijk
o Strafgebied:rechterbeslistofdittegensprekelijkgebeurd
, Tegensprekelijkheid:
o Alle partijen uitnodigen op elke zitting: via aangetekend schrijven
o Aanwezigheid van partijen tijdens expertiseverrichtingen
o Verbod op eenzijdige contacten met rechter/partijen
o Nadien voorverslag(=preliminaria) opgesteld
o Na beantwoorden van opmerkingen neerleggen definitief expertiseverslag
o Neemt veel tijd in beslag
2.Tussenkomst van arts bij overlijden
1.Arts en overlijden
(Art. 55 Bw.): akte van overlijden wordt door ambtenaar van burgerlijke stand opgesteld, via overlijdensattest
die hem voorgelegd wordt
o Indien iemand overlijdt: arts doet vaststelling en stelt verplicht overlijdensattest op
Aangifte van overlijden aan ambtenaar van burgerlijke stand: niet wettelijk verplicht door arts
o In praktijk: begrafenisondernemer doet dit
1.Overlijdensattest
Twee modellen:
o Model III C: indien persoon +/=1 joud
o Model III D: indien persoon -1j oud of dood geboorte
Verplicht: draagt bij om jaarlijkse statistieken van doodsoorzaken te bepalen
Niet/gedeeltelijk/slecht invullen strafbaar
Model III C
Bundel van aantal stroken die ingevuld wordt:
o Strook C: medisch geheim, wordt anoniem ingevuld, in gesloten enveloppe opgestuurd naar
provinciale gezondheidsinspecteur die statistieken opmaakt
o Strook A en B: bevat administratieve gegevens (wie, wanneer, waar,... overleden) opgestuurd naar
ambtenaar van burgerlijke stand die akte van overlijden opmaakt
Strook A en B bevatten nog bijkomende vragen (vb. Heeft gerechtelijke geneesheer bezwaar tegen begrafenis of
crematie?):
o Indien geen bezwaar:
Ambtenaar burgerlijke stand neemt hiervan kennis indien familie wenst te begraven, dan zal
ambtenaar toelating geven om lijk te kisten en te begraven
Indien iemand in ziekenhuis sterft: klinische autopsie wordt uitgevoerd alvorens persoon wordt
overgebracht naar mortuarium van begrafenisondernemer
Geen tussenkomst van politie/parket
Voor/na begraving lichaam: mogelijks opduiken nieuwe elementen overlijden wordt door justitie onderzocht
o In regel gebeurd dit niet en wordt justitie niet in kennis gesteld
2.Begraven of cremeren
1.Begraven
- Lichamen worden in België begraven op begraafplaats: gewesten zijn bevoegd en wordt geregeld met decreten
2.Cremeren
