Gypsy Rotsaert
2023-2024
PSYCHODIAGNOSTIEK BIJ VOLWASSENEN
HOOFDSTUK 1: KOP-MODEL
= (eenvoudig) verklaringsmodel voor psychische klachten
• K = klachten
• O = omstandigheden
• P = persoonlijke stijl: copingstijl, temperament…
“De klachten (K) die jij hebt, ontstaan niet zomaar, ze zijn het product van bepaalde omstandigheden/stressoren in je leven
(O) en de manier waarop jij, met je eigen persoonlijke stijl, daar mee omgaat (P).”
1. BEHANDELING IN 5 STAPPEN
1. KOP schema opmaken: ordenen van informatie in K – O – P
- “Wie komt met wat net nu naar hier?” (onderkennende diagnostiek)
2. Samenhang zoeken tussen K,O en P: K= O x P
- “Hoe is te verklaren dat deze P met deze levensgeschiedenis en deze eigenschappen,
onder invloed van deze levensomstandigheden en gebeurtenissen (O), deze Psychodiagnostisch proces
psychische klachten (K) ontwikkelt.” (verklarende diagnostiek)
- Start van
o Cl begrijpt wat er aan de hand is, waarom nu klachten (= psychoeducatie)
hulpverlening
o Handvaten voor behandeldoelen
- Continu proces
3. Behandeldoelen formuleren: meersporen aanpak (indicerende diagnostiek) - Relationeel gebeuren
- Op korte termijn proberen vaak ingrijpen op K-niveau (mindfulness, bewegen,
slaaphygiëne, yoga, ademhalingsoefeningen…)
- Indien mogelijk: O wijzigen (steunbronnen zoeken, timemanagement…)
- Doel op lange termijn: werken aan persoonlijke stijl
4. Gedragsveranderingstechnieken uitvoeren
Counselen/coachen
5. Terugvalpreventie
2. KLINISCHE BRUIKBAARHEID
= behandelingsmodel voor kortdurende of laag intensieve behandeling
• Bij heel wat klachten voldoende maar soms ook niet indicatiestelling: is deze cl geschikt voor
kortdurende/laagintensieve hulpverlening of doorverwijzen naar gespecialiseerde hulpverlening?
• Type klacht of de ernst van de klacht van minder belang, wel de mate waarin de cl. in staat is tot reflectie en/of hij
open staat voor reflectie
• Handboek deel ii: toepassing bij specifieke doelgroepen:
- Kinderen (prop-model) met milde tot matige problemen.
- Senioren: depressieve klachten, relatieproblemen, problemen die voortkomen vanuit contact met het netwerk
(poetsdiensten, kinderen…)
- Cliënten met gestabiliseerde chronische psychiatrische problematiek
- Cliënten met verslavingsproblematiek
- Cliënten met relatieproblemen
,HOOFDSTUK 2: KOP SCHEMA
1. Exploratie van de klachten
2. Exploratie van de omstandigheden Samen met cliënt
3. Exploratie van de persoonlijke stijl
4. Indicatiestelling: is deze cl. geschikt voor kortdurende behandeling volgens
kop model of is doorverwijzing aangewezen? Denkproces van de diagnostiek
5. Motivatie voor behandeling: in welk motivatiestadium bevindt deze cl zich?
1. KOP-SCHEMA INTRODUCEREN
KOP Wat is bekend, relevant? Welke info mis ik?
Klachten (K) Ik probeer goed te luisteren naar waar
jij last van hebt, en dat noteer ik hier
in deze kolom.
Omstandigheden (O) Klachten komen er niet zomaar. Er zijn
altijd oorzaken, vaak meerdere
uitlokkende factoren en soms dan één
druppel die de emmer doet overlopen.
Ik probeer ook een zicht te krijgen op
mogelijke oorzaken van je klachten en
dat noteer ik hier.
Wat geeft stress?
--------------------------------------------------
Wat loopt goed/biedt steun?
Persoonlijke Stijl (P) Ik probeer ook een beeld te krijgen van
de manier waarop jij omgaat met
stress/tegenslagen, hoe je naar jezelf
kijkt,…
Temperament, aanleg, zelfbeeld en
wereldbeeld, coping, sterke kanten,
kwetsbaarheden…
KOP schema introduceren – aftoetsen – werkrelatie opbouwen (lijdensdruk erkennen, verhelderend, uitzicht bieden)
(gesprekstechnieken!!)
1.1 EXPLORATIE VAN KLACHTEN
1.1.1 WAT?
KOP Wat weet ik? Welke info mis ik
Klachten (K)
1. Welke: waar heb je last van?
2. Sinds wanneer treden je klachten op?
3. Fluctuaties in je klachten – wanneer meer/minder
4. Impact op functioneren(op alle of enkele levensdomeinen?)
5. Coping: Wat doe je om je klacht(-en) te verminderen?
6. Eerdere hulpverlening voor je klachten?
7. Ziektetheorie: = wat is verklaring/oorzaak volgens jou?
8. Gezondheidstheorie / wondervraag /doelen: hoe zou je leven eruit
zien zonder klachten
9. Hulpvraag = wat verwacht je van mij?
2
, 1.1.2 HOE?
• Gesprek en observatie
• Eventueel screeningsvragenlijsten voor klachten: inschatting aard en ernst van klachten, nabespreking
stimuleert ook reflectie
- 4DKL: Vierdimensionale klachtenlijst
- SCL-90: Symptom Checklist
- …
Snel en eenvoudig in te vullen en te verwerken
De mogelijkheid om via bespreking van de lijsten inzicht bij de patiënt te vergroten, reflectie over eigen
functioneren te bevorderen
1.2 EXPLORATIE VAN OMSTANDIGHEDEN
1.2.1 WAT?
= in beeld brengen van (beleving van) levensdomeinen:
1. Stressoren: vaak multipele stressoren, “druppel”
2. Steunbronnen: wat loopt goed, biedt steun
Top 10 stressoren (Het American Institute of Stress)
1. Overlijden van een dierbare, ook als het overlijden werd verwacht.
2. Jeugdtrauma, mensen die in hun jeugd seksueel, psychisch of lichamelijk zijn misbruikt of in de steek gelaten.
De stress uit zich pas in het volwassen leven.
3. Echtscheiding, alle aspecten van een echtscheiding zowel de persoonlijk als de financiële aspecten.
4. Financiën, vooral faillissementen en hypothecaire faillissementen.
5. Werk, zowel het niet hebben van werk (zoeken naar een baan enz.), als het wel hebben van werk (spanning op
het werk, angst om baan kwijt te raken) kan een teveel aan stress veroorzaken.
6. Slechte gezondheid, ziek zijn, medische kosten, arbeidsongeschiktheid.
7. Persoonlijke relaties, verontrustende problemen met familie, partner, vrienden of kinderen.
8. Chronisch ziek kind, alle omstandigheden rondom een chronisch ziek kind.
9. Zwangerschap en onvruchtbaarheid, stress bij ongewenste zwangerschap en bij zwanger na verkrachting.
Angst voor complicaties bij zwangerschap en stress bij onvruchtbaarheid.
10. Gevaar en angst, bij mensen die wonen in oorlogsgebieden, criminele wijken of geïsoleerde
woongemeenschappen. Ook het direct slachtoffer zijn van misdaad, cyberpesten of diefstal
1.2.2 HOE?
• Gesprek over belangrijke levensdomeinen: zicht op goedlopende en (probleem-) domeinen
Werk, opleiding, school Gezondheid van jezelf en je Financiële situatie Woonomgeving
naasten
Relatie met partner, Vriendenkring Ontspanning (Andere voor jou
kinderen, ouders belangrijke
domeinen)
• Eventueel Tools
- Levenskompas / Levensbouwstenen
- Levenslijn: stilstaan bij belangrijke mijlpalen in het leven, hoe ervaren, wat geleerd over jezelf, over je
sterke kanten en kwetsbaarheden, over de wereld om je heen…
Aantal ‘aangetaste’ levensdomeinen geeft indicatie van de ernst
3
, IMPACT COMPONENT: VOORBEELD
Levensdomeinen Mathieu Marthe
Ontslagen, depressieve gevoelens, Ontslagen, depressieve gevoelens,
Werk/opleiding geen moed om nieuwe job te geen moed om nieuwe job te
zoeken zoeken
Verkoudheid die niet over gaat, Blijft verder 3*week sporten, eet
Gezondheid
gestopt met joggen gezond
Kijkt niet meer om naar partner en Liefhebbende partner & ouder
Relatie met partner/kinderen/ouders
baby zoontje
Gaat niet meer in op
Sociale relaties Loopt goed
uitnodigingen, wil niemand zien
Vrije tijd Piekert avond na avond
Woonomgeving
Financiële situatie
“ik ben nergens goed in” “ik ben een slechte accountant”
1.3 EXPLORATIE VAN DE PERSOONLIJKE STIJL
1.3.1 WAT?
= in beeld brengen van (gelaagde) persoon
Voorbeeld: Esther, 42-jarige Joodse vrouw, angstklachten waardoor huwelijksproblemen
• Wat angstig temperament
• Context: zeer beschermende ouders, overlevenden van concentratiekamp; behandelden Esther als een
porseleinen popje, waarschuwden steeds voor mogelijke gevaren
↓
• Schema’s: wereld is gevaarlijke plaats, – zelfbeeld: ik moet op steeds op mijn hoede zijn, ik ben nooit veilig, ik
voel mij steeds angstig omdat er iets kan ergs kan gebeuren...
↓
• Coping: veel vermijdingsgedrag, dwanghandelingen
SCHEMA’S
= diepgewortelde overtuigingen over jezelf & wereld beïnvloeden ook onze perceptie van de wereld en de
anderen (aandachtsbias)
COPING
= manier van omgaan met stressvolle situaties
Nieuwe term: emotieregulatie
4
