Markten en Prijzen
1e Bachelor Toegepaste Economische Wetenschappen, KU Leuven
Schooljaar: 2017-2018
SAMENVATTING MARKTEN EN PRIJZEN
Gebaseerd op het handboek (Economie: een Inleiding; geschreven door André
Decoster & Erwin Ooghe) en lesnotities (professor Simon De Jaeger).
,Inhoudsopgave
1 DE ECONOMISCHE INVALSHOEK (MODULE 1)................................................................................ 6
1.1 IS ECONOMIE KINDERSPEL OF EEN EXACTE WETENSCHAP? ........................................................................... 6
1.1.1 Enkele basisbegrippen.................................................................................................................................... 6
1.1.2 Onderwerp en invalshoek ............................................................................................................................. 6
1.1.3 Het individuele gedragsmodel: de rationele keuze ........................................................................... 7
1.1.4 Is economie een exacte wetenschap?....................................................................................................... 7
1.2 PROMOOT EIGENBELANG ALTIJD HET GEMEENSCHAPPELIJK BELANG? ....................................................... 8
1.2.1 Spelers, strategieën en resultatenmatrix............................................................................................... 8
1.2.2 Het gevangenisdilemma ................................................................................................................................ 8
1.2.3 Het publieke-goedspel .................................................................................................................................... 9
1.2.4 Het Nash-evenwicht......................................................................................................................................... 9
1.3 LIVING APART TOGETHER, OF HOE RACISTISCH ZIJN WE? .............................................................................. 9
1.3.1 Het belang van coördinatie: battle of the sexes.................................................................................. 9
1.3.2 Bindende afspraken, sociale normen en overheidstussenkomst................................................. 9
1.3.3 Segregatie ............................................................................................................................................................ 9
2 WELVAART, PRODUCTIVITEIT EN GELUK (MODULE 2)........................................................... 10
2.1 EEN EENVOUDIGE ECONOMISCHE KRINGLOOP ............................................................................................... 10
2.1.1 Consumptie ........................................................................................................................................................10
2.1.2 Productie, toegevoegde waarde en inkomen. ....................................................................................10
2.1.3 Economische agenten. ..................................................................................................................................11
2.1.4 Een kringloop. ..................................................................................................................................................11
2.2 WELVAART EN ECONOMISCHE GROEI. ............................................................................................................. 12
2.2.1 Van arm naar welvarend. ...........................................................................................................................12
2.2.2 Niet alleen meer, maar ook anders. .......................................................................................................12
2.3 PRODUCTIVITEIT ALS MOTOR VAN ONZE WELVAART.................................................................................... 13
2.3.1 De speldenfabriek van Adam Smith. ......................................................................................................13
2.3.2 Het doemscenario van Malthus................................................................................................................13
2.3.3 Ricardo en de voordelen van internationale handel. .....................................................................13
2.4 WAAROM IS NIET IEDEREEN WELVAREND? .................................................................................................... 15
2.5 WELVAREND MAAR NIET GELUKKIG. ............................................................................................................... 15
3 VRAAG EN AANBOD (MODULE 3) ..................................................................................................... 17
3.1 HOE ONTSTAAN PRIJZEN IN DE MARKT? ......................................................................................................... 17
3.1.1 De vraag als uitdrukking van bereidheid tot betalen....................................................................17
3.1.2 Het aanbod als uitdrukking van marginale kosten. .......................................................................17
3.1.3 Prijsvorming......................................................................................................................................................18
3.1.4 Verschuiving van vraag en aanbod. .......................................................................................................18
3.2 HOE GOED WERKT DE MARKT? ......................................................................................................................... 19
3.3 DE PRIJS VAN EEN MENSENLEVEN, HEEFT ALLES VAN WAARDE EEN PRIJS? ............................................. 19
3.4 GOEDKOPER EN MINDER? DUURDER EN MEER? ............................................................................................ 19
3.4.1 Comperatieve statica. ...................................................................................................................................19
4 ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN (MODULE 4) ............................................................................. 20
4.1 EIGEN PRIJSELASTICITEIT VAN DE VRAAG. ...................................................................................................... 20
4.1.1 De eigen prijselasticiteit van de vraag. ................................................................................................20
4.1.2 Perfect inelastische en perfect elastische vraagcurven. ...............................................................20
4.1.3 Relatie tussen prijselasticiteit van de vraag en verandering in opbrengsten. ...................20
4.1.4 Normale goederen en Giffen-goederen.................................................................................................21
4.1.5 Belang helling vraag voor impact aanbodschok. ............................................................................21
4.2 DE KRUISELINGSE PRIJSELASTICITEIT VAN DE VRAAG. ................................................................................. 22
4.3 DE INKOMENSELASTICITEIT VAN DE VRAAG. .................................................................................................. 22
4.3.1 Engel-curven .....................................................................................................................................................22
2
, 4.3.2 Relatie tussen inkomenselasticiteit en budgetaandeel. ................................................................23
4.4 WIE WINT BIJ EEN ‘TAX SHIFT’?........................................................................................................................ 23
4.5 EIGEN PRIJSELASTICITEIT VAN HET AANBOD. ................................................................................................ 23
4.5.1 De eigen prijselasticiteit van het aanbod. ...........................................................................................23
4.5.2 Belang helling aanbod voor impact vraagschok. ............................................................................24
5 OVERHEIDSINTERVENTIE IN HET MARKTGEBEUREN. (MODULE 5) ................................... 25
5.1 PRIJSREGULIERING. ............................................................................................................................................. 25
5.1.1 Maximumprijs. .................................................................................................................................................25
5.1.2 Minimumprijs. ..................................................................................................................................................25
5.1.3 Gevolgen van een minimumloon. ............................................................................................................26
5.2 QUOTA................................................................................................................................................................... 26
5.3 INDIRECTE BELASTINGEN EN SUBSIDIES. ........................................................................................................ 26
5.3.1 Btw en accijnzen. ............................................................................................................................................26
5.3.2 Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting. ...........................................27
5.3.3 Verdeling van de belasting over consument en producent. ........................................................28
5.4 DE WOONBONUS: EEN SUBSIDIE VOOR DE KOPER? ....................................................................................... 29
6 DE CONSUMENT: BUDGET, VOORKEUREN EN KEUZE. (MODULE 6)..................................... 30
6.1 WELVAREND, MAAR TE DIK? ............................................................................................................................. 30
6.1.1 De budgetbeperking. .....................................................................................................................................30
6.1.2 Welvaart, productiviteit en neveneffecten..........................................................................................31
6.2 HOEVEEL WIL JE BETALEN VOOR EEN GOED HUWELIJK? .............................................................................. 32
6.2.1 De voorkeuren van de consument: rationele keuzetheorie.........................................................32
6.2.2 De marginale substitutievoet. ...................................................................................................................34
6.2.3 De waarde van een huwelijk......................................................................................................................34
6.3 KAN DE VRAAG OOK STIJGEN ALS DE PRIJS STIJGT?........................................................................................ 35
6.3.1 The law of demand. ........................................................................................................................................35
6.3.2 De keuze van de consument. ......................................................................................................................35
6.3.3 De grafische afleiding van de partiële vraagcurve. ........................................................................36
6.3.4 Individuele vraagfuncties. ..........................................................................................................................37
6.3.5 Van de individuele vraag naar de marktvraag. ...............................................................................37
6.3.6 Conclusie: kan de vraag stijgen als de prijs stijgt? ..........................................................................37
7 PRODUCTIE, KOSTEN EN WINST. (MODULE 7) ............................................................................ 38
7.1 IS ONS ONDERWIJS EFFICIËNT? ......................................................................................................................... 38
7.1.1 De productiefunctie. ......................................................................................................................................38
7.1.2 Van productie naar kosten (op korte termijn). ................................................................................39
7.1.3 Conclusie: hoe efficiënt is ons onderwijs? ............................................................................................41
7.2 ONS DAGELIJKS BROOD....................................................................................................................................... 41
7.2.1 De marginale technische substitutievoet. ...........................................................................................41
7.2.2 Van productie naar kosten (op lange termijn). ................................................................................42
7.2.3 Conclusie: ons dagelijks brood..................................................................................................................43
7.3 WAAROM ONTWIKKELEN SOMMIGE STEDEN ZO SNEL? ................................................................................ 43
7.3.1 Meeropbrengsten, schaalopbrengsten en kosten. ...........................................................................43
7.3.2 Conclusie: waarom ontwikkelen sommige steden zo snel, ..........................................................45
7.4 MAXIMALISEREN BEDRIJVEN HUN WINST? ..................................................................................................... 45
7.4.1 Definitie van economische winst. ............................................................................................................45
7.4.2 Van (inverse) ondernemingsvraag naar opbrengsten. .................................................................46
7.4.3 Opbrengsten, kosten en winst: grafisch................................................................................................47
7.4.4 De outputregel. ................................................................................................................................................47
7.4.5 De sluitingsregel..............................................................................................................................................47
7.4.6 Controle op het management: het principaal-agentprobleem. ................................................47
7.5 DISCUSSIE: KAN HET RATIONEEL ZIJN OM VERLIES TE MAKEN? .................................................................. 49
8 VOLMAAKTE MEDEDINGING VERSUS MONOPOLIE. (MODULE 8)......................................... 50
3
, 8.1 INDIVIDUEEL AANBOD VAN DE COMPETITIEVE ONDERNEMING. ................................................................. 50
8.1.1 Gemiddelde en marginale opbrengsten voor de competitieve onderneming. ....................50
8.1.2 Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn. ...............................................50
8.1.3 Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn. ..............................................50
8.2 MARKTEVENWICHT BIJ VOLMAAKTE MEDEDINGING..................................................................................... 51
8.2.1 Kenmerken van de competitieve marktvorm. ...................................................................................51
8.3 DE MARKTVRAAG: HET MARKTAANBOD EN HET MARKTEVENWICHT OP KT............................................ 51
8.3.1 De marktvraag als horizontale sommatie van individuele gevraagde hoeveelheden. ..51
8.3.2 Het marktaandeel en het competitieve evenwicht op korte termijn. .....................................52
8.3.3 Het marktaanbod en competitieve evenwicht op LT: identieke ondernemingen. ............52
8.3.4 Het marktaanbod en het competitieve evenwicht op LT: heterogene ondernemingen.53
8.4 WAT IS DE KOST VAN MONOPOLIE? ................................................................................................................. 53
8.4.1 Monopolie: definitie en oorzaken. ...........................................................................................................53
8.4.2 Winst maximaliserende outputkeuze van de monopolist. ...........................................................55
8.4.3 Wat is de kost van een monopolie: conclusie. ....................................................................................55
8.5 IS DE NUCLEAIRE TAKS EEN GOED IDEE? ......................................................................................................... 56
8.5.1 Dilemma. .............................................................................................................................................................56
8.5.2 Een outputbelasting in geval van natuurlijk monopolie. .............................................................56
8.5.3 Een winstbelasting in geval van natuurlijk monopolie. ...............................................................56
8.5.4 Een maximumprijs in geval van natuurlijk monopolie. ................................................................57
8.5.5 Is de nucleaire taks een goed idee: conclusie. ....................................................................................57
8.6 HOEVEEL MARKTMACHT IS ER? EN IS ZE TOEGENOMEN? ............................................................................ 57
8.6.1 Marktmacht: wat zeggen de cijfers? ......................................................................................................57
9 MARKTMACHT. (MODULE 9) ............................................................................................................. 59
9.1 PRIJSDISCRIMINATIE. .......................................................................................................................................... 59
9.1.1 Perfecte prijsdiscriminatie. ........................................................................................................................59
9.1.2 Prijsdiscriminatie door marktsegmentatie. .......................................................................................59
9.1.3 Prijsdiscriminatie door zelfselectie. .......................................................................................................60
9.2 KOPPELVERKOOP EN TWEEDELIG TARIEF. ..................................................................................................... 60
9.2.1 Tweedelig tarief. .............................................................................................................................................60
9.2.2 Het disneyland dilemma. .............................................................................................................................60
9.2.3 Koppelverkoop. ................................................................................................................................................61
9.3 LEIDT MARKTMACHT ALTIJD TOT WINST? ...................................................................................................... 61
9.3.1 Cournot (1838) versus Bertrand (1883). ............................................................................................61
9.3.2 Leidt marktmacht altijd tot winst: conclusie. ...................................................................................62
9.3.3 Discussie: hoe realistisch is de Bertrand-paradox?.........................................................................63
9.3.4 Prijsreactiefuncties. .......................................................................................................................................63
9.4 OPEC: SUCCES OF MISLUKKING? ...................................................................................................................... 64
9.4.1 Het OPEC-kartel. .............................................................................................................................................64
9.4.2 Samenwerkingsvormen: kartels en fusies. ..........................................................................................64
9.5 TOETREDING EN MONOPOLISTISCHE MEDEDINGING..................................................................................... 65
9.5.1 Determinanten van het aantal ondernemingen...............................................................................65
9.5.2 Marktevenwicht en monopolistische mededinging. .......................................................................65
9.5.3 Wie wint er bij vrijhandel? .........................................................................................................................66
10 DE ONZICHTBARE HAND. (MODULE 10) ..................................................................................... 68
10.1 COÖRDINATIE EN ARBEIDSVERDELING. ........................................................................................................ 68
10.1.1 Het traditioneel systeem. ..........................................................................................................................68
10.1.2 Het bevelsysteem. .........................................................................................................................................68
10.1.3 Het marktsysteem. .......................................................................................................................................68
10.1.4 Bestaat de ‘onzichtbare hand’. ..............................................................................................................69
10.2 IS DE VRIJE MARKT GOED OF SLECHT?........................................................................................................... 70
10.2.1 Pareto-efficiëntie en verdeling. .............................................................................................................70
10.3 MARKTFALINGEN. ............................................................................................................................................ 71
4
, 10.3.1 Gelijkheid 1 – onvolmaakte mededinging: pj = MKj .....................................................................71
10.3.2 Gelijkheid 2 – externe effecten: MKj = MMKj ....................................................................................71
10.3.3 Gelijkheid 3 – onvolmaakte mededinging: MBBij = pj..................................................................72
10.3.4 Gelijkheid 4 – imperfecte rationaliteit: MPBij = MBBij ................................................................72
10.3.5 Gelijkheid 4 – asymmetrische informatie: MPBij = MBBij ..........................................................72
10.4 IS DE VRIJE MARKT GOED OF SLECHT?........................................................................................................... 72
10.5 OVERHEID EN MARKT. ..................................................................................................................................... 72
10.5.1 Discussie: waarom is de markt niet universeel? ............................................................................72
10.5.2 Discussie: marktfalen versus overheidsfalen? ................................................................................73
11 PUBLIEKE GOEDEREN EN EXTERNE EFFECTEN. (MODULE 11) .......................................... 74
11.1 PUBLIEKE GOEDEREN. ..................................................................................................................................... 74
11.1.1 Verschillende vormen van publieke goederen. ...............................................................................74
11.1.2 De optimale voorziening van publieke goederen. .........................................................................74
11.2 HOEVEEL KOST SLECHTE GEUR? .................................................................................................................... 76
11.2.1 Positieve en negatieve externe effecten in productie en consumptie. .................................76
11.2.2 Pareto-efficiëntie bij externe effecten en het ‘optimale’ vervuilingsniveau......................77
11.2.3 Evaluatie: optimale geurhinder? ..........................................................................................................78
11.3 HOEVEEL KOST SCHONE LUCHT? ................................................................................................................... 78
11.3.1 Uitstootnormen. ............................................................................................................................................78
11.3.2 Milieuheffingen. ............................................................................................................................................79
11.3.3 Verhandelbare emissierechten. .............................................................................................................80
11.3.4 De prijs van elektriciteit met of zonder CO2.....................................................................................81
11.3.5 Discussie: koop eens een ton CO2. .........................................................................................................82
12 VERDELING EN HERVERDELING. (MODULE 12) ....................................................................... 83
12.1 BEZITTEN ENKELEN ALLES? ........................................................................................................................... 83
12.1.1 Verdeling van wat?......................................................................................................................................83
12.1.2 Verklaringen voor verandering in ongelijkheid. ...........................................................................84
12.1.3 Piketty neemt de klassieke draad weer op. (functionele verdeling) ....................................88
12.1.4 Hoe groot is de inkomensongelijkheid en neemt deze toe? ......................................................89
12.2 ZIJN LANDEN MET EEN ONGELIJKE VERDELING OOK DE ARMSTE LANDEN?............................................ 90
12.2.1 De absolute definitie van armoede. .....................................................................................................90
12.2.2 De relatieve definitie van armoede. .....................................................................................................90
12.2.3 Discussie: zijn landen met een ongelijke verdeling ook de armste landen? ......................90
12.3 EEN ONVOORWAARDELIJK BASISINKOMEN VOOR IEDEREEN? .................................................................. 90
12.3.1 Begrippen: de gemiddelde en marginale aanslagvoet. ..............................................................90
12.3.2 Proportionele, progressieve en regressieve belastingen............................................................90
12.3.3 Principes van belastingheffing. .............................................................................................................91
12.3.4 Voorbeeld: de lineaire inkomstenbelasting. ....................................................................................91
12.3.5 Discussie: Een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen? ............................................91
12.4 DE SOCIALE ZEKERHEID. ................................................................................................................................. 92
12.4.1 De financiering van de sociale zekerheid. ........................................................................................92
12.4.2 De basisprincipes van de sociale zekerheid. ....................................................................................92
12.4.3 Uitdagingen voor de sociale zekerheid. .............................................................................................93
12.4.4 Voorbeelden: alles heeft een prijs, ook verdeling. .........................................................................94
5
,1 De economische invalshoek (module 1)
1.1 Is economie kinderspel of een exacte wetenschap?
HB p.25
1.1.1 Enkele basisbegrippen
Materiële voorwerp van de wetenschap= het bekijken van de onderwerpen, vragen
en fenomenen waarmee economen zich bezighouden.
Formele voorwerp van de wetenschap= het definiëren van de wetenschap vanuit de
specifieke invalshoek die door de wetenschap ingenomen wordt om een bepaald
onderwerp te bestuderen.
Vb. Economen en sociologen kunnen hetzelfde onderwerp bestuderen, maar kijken hier op een
andere manier naar
1.1.2 Onderwerp en invalshoek HB p.26-28
Wat is economie?
1. “Economics is the study of economies” (Economie =/ De economie) (enge zin)
De economie: het gebeuren zelf
Economie: de studie ervan
2. “Economics is what economists do” (brede zin)
3. Lionel Robbins: “The science which studies human behavior as a relationship
between ends and scarce means which have alternative uses.”
4. “Economics is the study f how human beings coordinate their wants and desires,
given the decision-making mechanisms, social customs, and political realities of the
society.”
5. Alfred Marshall: “Political Economy or Economics is a study of mankind in the
ordinary business of life; it examines that part of individual and social action which
is most closely connected with the attainment and with the use of the material
requisites of wellbeing.”
Definitie (1) brengt de nuance tussen de economie en economie aan en geeft aan dat
economie als wetenschap de economische werkelijkheid bekijkt.
Definitie (2) omvat alles wat economen bestuderen en is dus ruimer.
Houden het eenvoudig en algemeen, geen antwoord op de echte vraag
Definitie (3) stelt schaarste centraal: economie is de wetenschap die het menselijk
gedrag bestudeert als spanning tussen doeleinden enerzijds en schaarse middelen
anderzijds.
Definitie (4) belicht dat economie een menswetenschap is: de wetenschap die
bestudeert hoe behoeftebevrediging gebeurt door individuen in maatschappelijk
verband gegeven de instituten die dit gegeven kunnen beïnvloeden.
Definitie (5) toont aan hoe divers verschillende economen zelf hun wetenschap
beschrijven: economie probeert de vraag te beantwoorden wat individuen en
samenlevingen (kunnen) doen om welvarender te worden.
Omschrijven de specifieke invalshoek van een econoom als hij naar de werkelijkheid kijkt
6
,1.1.3 Het individuele gedragsmodel: de rationele keuze
HB p.64-67
“Mensen maken de samenleving en de samenleving maakt de mensen” : economie legt de
klemtoon op het eerste deel van de zin m.a.w. de werking van de samenleving kan het
best begrepen worden als samenspel van de gedragingen van individuele mensen. Die
individuele mensen maken keuzes die ze voor zichzelf het beste vinden:
Het rationele-keuzemodel= dat iedereen binnen de eigen mogelijkheden (er zijn
beperkingen) probeert voor zichzelf het best mogelijke resultaat (voorkeuren) te
bereiken, maar iedereen vult voor zichzelf in wat dit beste is.
OPM: Er is geen perfecte informatie nodig, als de informatiekost te hoog is, is het rationeel om
een keuze te maken zonder perfecte informatie.
OPM: De beslissingen van individuen staan centraal, maar sommige beslissingen hebben echter
collectieve aspecten.
Een evenwicht wordt bereikt als geen enkel van de betrokken partijen zijn eigen situatie
nog kan verbeteren, gegeven het gedrag van de anderen:
Pareto-principe= een principe dat stelt dat als we minstens één iemand beter af
kunnen maken zonder anderen slechter af te maken het een verbetering is.
OPM: Het is eer zeer enge definitie: stel er is een dorp met 100 arme burgers en 1 rijke burger en
alle arme burgers gaan er op vooruit, maar de rijke burger gaat erop achteruit dan is het geen
verbetering.
Men kan hier allerlei uitspraken over doen, er zijn 2 soorten uitspraken:
Normatieve/prescriptieve uitspraak= een uitspraak die waardeafhankelijk is, hij is
juist of onjuist, maar volgt uit de normen en waarden van degene die de uitspraak doet.
( schrijven iets voor, vb. De werkloosheidsuitkering zou moeten dalen.)
Positieve/descriptieve uitspraak= een uitspraak die stelt hoe iets is, was of zal zijn.
Deze uitspraak kan zowel juist als onjuist zijn, maar het is mogelijk om dit te verifiëren.
( beschrijven iets, vb. Europa dreigt met meer economische sancties tegenover Rusland.)
1.1.4 Is economie een exacte wetenschap?
Wat is economie? (samengevat): Economie is de wetenschap die de keuzes van rationele
economische agenten en hun interacties bestudeert, de resulterende maatschappelijke
uitkomst evalueert en, indien nodig, voorstellen doet ter bijsturing.
Een wetenschappelijke methode is gebaseerd op:
• Een model (op basis van assumpties) en theoretische voorspellingen
• Observatie en eventuele falsificatie van het model
Economie is +/- een exacte wetenschap, want het onderging als deze stappen,
maar economisten blijven aan hun theorieën hangen ook al is het tegendeel bewezen.
PROBLEEM: Menselijk gedrag voorspellen is anders dan een vrije val voorspellen
Observatie via een experiment zeer moeilijk (falsifiëren wordt lastig)
7
,1.2 Promoot eigenbelang altijd het gemeenschappelijk belang?
Bij beslissingen probeert iedereen voor zichzelf het beste te bereiken, waarbij ‘het beste’
afhangt van zijn of haar individuele voorkeuren over de verschillende mogelijkheden.
Deze beslissingen hebben niet alleen voor hunzelf gevolgen, maar ook voor anderen.
(de beste beslissing die je kan nemen, hangt namelijk van de beslissingen van de anderen af)
Rationele economische agenten gaan rekening houden met beslissingen van anderen
en er ontstaat een sociale interactie speltheorie is de analyse van deze interactie
Adam Smith beweert dat competitieve markten waarin iedereen zijn eigenbelang
nastreeft de beste uitkomst hebben, maar dit is niet altijd waar:
1.2.1 Spelers, strategieën en resultatenmatrix HB p.68-69
Een spel= een situatie waarbij spelers kiezen tussen alternatieve strategieën en de
resultaten voor alle spelers afhangen van de gekozen strategieën.
Een strategie= de mogelijke acties van een speler in een spel.
Gemengde strategie= de speler kiest de kansen waarmee de strategieën gekozen
worden.
Zuivere strategie= de gekozen kans op die zuivere strategie is één.
OPM: uitkomsten van het spel worden voorgesteld adhv een resultatenmatrix/payoffmatrix
We proberen, door analyse, te voorspellen hoe de spelers zich zullen gedragen in de
veronderstelling dat:
• Iedere speler zich rationeel gedraagt
• Iedere speler veronderstelt dat de andere spelers zich ook rationeel gedragen
1.2.2 Het gevangenisdilemma HB p.69-71
GEVANGENE 2
Bekennen Ontkennen
GEVANGENE 1 Bekennen ( 8j, 8j ) ( 1j, 10j)
Ontkennen ( 10j, 1j) ( 2j, 2j )
OPM: Bekennen is een dominante strategie voor beide spelers, we bekomen dus een evenwicht
in dominante strategieën.
Dit evenwicht is zeker niet ideaal dus het is niet-coöperatief (niet-coöperatieve oplossing).
Een dominante strategie= een strategie van een speler die altijd minstens even goed is
voor die speler als alle andere strategieën van die speler, ongeacht wat de andere
spelers doen.
Een gedomineerde strategie= een strategie van een speler die nooit beter, en soms
slechter, is voor die speler dan één van de andere strategieën van die speler, ongeacht
wat de andere spelers doen.
Vb. Herhaald gevangenisdilemma: Tit-for-That strategie wint meestal: vriendelijk beginnen
(ontkennen) en daarna altijd tegenstander kopiëren.
8
, HB p.82-85
1.2.3 Het publieke-goedspel
Samenvatting:
• Groepsinzet is substantieel, maar niet universeel.
• Indien spel herhaald wordt, daalt de groepsinzet.
• Hoe lager beta, hoe meer het, relatief gezien, opbrengt om tokens zelf te houden,
daalt de groepsinzet.
Fun fact: FEB studenten gaan meer tokens voor zichzelf houden. Omdat ze weten wat de dominante
strategie is en fout concluderen dat ze deze moeten volgen, of gewoon omdat economisten gemiddeld
egoïstischer zijn?? (nature vs. Nurture)
1.2.4 Het Nash-evenwicht HB p.72-75
Een Nash-evenwicht= een combinatie van strategieën – één strategie voor elke speler –
waarbij geen enkele speler zijn strategie wenst te wijzigen, gegeven de strategie van de
andere spelers.
!!! Een evenwicht in dominante strategieën is altijd een Nash-evenwicht, maar een Nash-
evenwicht is niet altijd een evenwicht in dominante strategieën. !!!
!!! Er kan geen Nash-evenwicht zijn bij zuivere strategieën, maar er is altijd minstens
één Nash-evenwicht bij gemengde strategieën !!!
1.3 Living apart together, of hoe racistisch zijn we?
HB p.75-78
1.3.1 Het belang van coördinatie: battle of the sexes.
Battle of the sexes: de beste keuze voor de man hangt af van wat de vrouw kiest en
omgekeerd er is coördinatie nodig.
Mevrouw
Voetbal Bioscoop
Meneer Voetbal ( 3, 1 ) ( 0, 0 )
Bioscoop ( 0, 0 ) ( 1, 3 )
1.3.2 Bindende afspraken, sociale normen en overheidstussenkomst. HB p.78-82
Informele sociale instituten (normen en afspraken) en formele instituten (de overheid)
kunnen bijdragen tot een efficiëntere uitkomst bij deze spelen.
Overheid= een economische agent met dwangmacht, dat de economische agenten tot
bepaalde vormen van gedrag kan verplichten.
OPM: de overheid moet ook zelf rekening houden met de incentieven en gedragsreacties van de
economische agenten.
1.3.3 Segregatie
Segregatie= clustering van bepaalde bevolkingsgroepen aan de hand van
eigenschappen.
9
, 2 Welvaart, productiviteit en geluk (module 2)
2.1 Een eenvoudige economische kringloop
De eenvoudige uitdrukking van de wisselwerking tussen de verschillende economische
activiteiten die ons welvaart bezorgen vinden we terug in de economische kringloop.
2.1.1 Consumptie HB p.28-29
Consumptie= de behoeftebevrediging van de leden van de samenleving, diegene die
consumeert noemen we de consument.
Sparen= niet het hele inkomen consumeren: het deel dat niet geconsumeerd wordt,
wordt gespaard (sparen = niet consumeren).
Vermogen= alle goederen en financiële middelen die een gezin bezit en later kan
gebruiken voor consumptie-uitgaven.
OPM: een auto consumeren heeft zowel een consumptie- als spaarcomponent
2.1.2 Productie, toegevoegde waarde en inkomen. HB p.29-32
De productie= alle activiteiten waardoor goederen en diensten tot stand worden
gebracht en op de gepaste tijd en plaats ter beschikking worden gesteld aan de
consumenten.
Kapitaalgoederen= door de mens geproduceerde duurzame productiemiddelen.
Investering= de aankoop van een nieuw duurzaam kapitaalgoed.
• Vervangingsinvestering: bestaande duurzame kapitaalgoederen vervangen.
• Netto-investering: om de productiecapaciteit uit te breiden.
2 productiefactoren:
• Arbeid: de tijd die vb. een broodjesmaker besteedt aan het bakken, beleggen,
inpakken en verkopen van het broodje.
• Kapitaal: menselijk kapitaal (kennis en vaardigheden) en fysiek kapitaal
(machines,…).
10
