Geneesmiddelen bij astma, allergie en maag-
darm tijdens zwangerschap en borstvoeding
10/10/2023 – Dr. Apr. Michael Ceulemans
Casus ter inleiding
Je ontmoet Barbara (27j). Barbara is 7 weken zwanger. Barbara gebruikt voor haar astma al
jaren de puffers Flixotide 250 en Ventolin. Ze heeft ook last van zwangerschapsmisselijkheid. Ze
heeft nog niets gebruikt.
Kunnen Flixotide en Ventolin puffer gebruikt worden tijdens de zwangerschap?
Welke (OTC = over-the-counter) (zonder voorschrift) middelen kan Barbara gebuiken bij
zwangerschapsmisselijkheid? Gember, armbanden tegen misselijkheid (polsbandjes of
armbanden)
Vraag
Tijdens de zwangerschap moet astma even effectief behandeld worden als daarbuiten.
Ja
Nee
1) Astma
Frequente en potentieel ernstige chronische aandoening (1-18%) (ZW: 4-12%)
Ontsteking in de luchtwegen
Obstructie in de luchtwegen (bronchoconstrictie) – verhoogde mucusproductie
o Toegenomen gevoeligheid luchtwegen voor:
allergische prikkels (inhalatie-allergenen: huisstofmijt, gras- en
boompollen, huidschilfers dieren)
niet-specifieke prikkels (koude lucht, rook, inspanning, virale infecties)
(bronchiale hyperreactiviteit)
Ademhalingsklachten: wheezing, kortademigheid, hoest
Symptomen kunnen variëren in de tijd qua frequentie en intensiteit
Kan leiden tot beperkingen in activiteiten; opstoten of astma-aanvallen
o Belang van effectieve behandeling!
Onderscheid met COPD (=irreversiebele obstructieve longfunctiestoornis) (rokers!)
Symptomen: kortademigheid, slijm, piepen: luchtwegen gaan dicht door een bepaalde prikkel
en die prikkel kan verschillend zijn, voor sommigen is dat een allergische prikkel, voor anderen
kan dat koude zijn. Maar het is eigenlijk een ontsteking. Astma opstoten moeten we zeker
vermijden en symptomen kunne variëren in de tijd qua intensiteit en frequentie. COPD =
Chronisch Obstructie Pulmonair Disease: dat is een ziekte die weinig voorkomt in de populatie
die wij behandelen. Komt vooral voor bij rokers, ouder, mager.
1
,Geneesmiddelen bij astma
Luchtwegverwijders (‘redmedicatie’)
Inhalatiecorticosteroïden
(onderhoudsbehandeling) – orale
cortico’s (bij opstoten)
Leukotrieen receptor antagonisten
(montelukast)
Monoklonale antilichamen - (theophylline)
Luchtwegverwijders: vroeger werd gezegd dat het redmedicatie was. Het GM wordt gegeven bij
klachten maar het is niet meer luchtwegverwijders die als redmedicatie worden toegediend.
Mensen denken dat dit GM hetgeen is wat voor hen werkt. Als patiënt ervaar je binnen 5 à 10
min dat je beter kan ademen, maar je neemt het onderliggend probleem niet aan. Je pakt het
gevolg aan. Door de ontsteking krijg je luchtwegvernauwing. Dus eigenlijk ga je meer die puffers
nodig hebben om de luchtwegen open te maken, als je de ontsteking niet aanpakt.
Inhalatiecorticosteroïden: als het opstoten zijn is het soms zelf met oraal. Ook als een zwangere
een opstoot doet ga je orale cortico’s geven, dan is het beter om het onderhoud te gebruiken.
Deze verdient de voorkeur.
Monoklonale antilichamen: vrouwen (ook in vruchtbare leeftijd) die omwille van hun astma die
niet onder controle zijn met puffers en die je monoklonale antilichamen geeft.
1. Luchtwegverwijders
Bèta-2 agonisten (mimetica)
Kortwerkend (SABA): salbutamol (Ventolin®, Airomir®), fenoterol
Langwerkend (LABA): formoterol (Foradil®), salmeterol (Serevent®)…
Nevenwerkingen: tachycardie, nervositeit, slapeloosheid, tremor (“adrenaline like
effecten”)
Interactie met (niet-selectieve) bèta-blokkers (bijv propranolol)
Indien noodzaak voor toenemend of regelmatig gebruik: aandoening niet onder
controle is?
o Onderhoudsbehandeling opstarten of herzien (inhalatietechniek, therapietrouw,
dosering)
Dit zijn bèta-2 agonisten, dus die werken op een receptor in de longen en die gaan de werking
versterken. Die receptor maakt de luchtwegen open. Binnen 5 à 10 min merkt de persoon een
verschil. SABA / LABA = short / long acting bèta-agonist. Interactie met niet-selectieve bèta-
blokkers: wanneer je mensen hebt met een hoge bloeddruk en je geeft een bèta-blokker, je wilt
de werking van adrenaline tegengaan. Het is niet een geweldig GM bij mensen met astma.
Anderzijds kan het de werking van bèta-2-agonist gaan tegenwerken. Als een patiënt zegt ‘ik
heb meer nodig’ dan is de vraag ‘is de aandoening onder controle, is er een
onderhoudsbehandeling?’
Anticholinergica (muscarine antagonisten)
2
, Kortwerkend (SAMA): ipratropium (Atrovent®; samen met fenoterol in Duovent ®)
Langwerkend (LAMA): tiotropium (Spiriva®), glycopyrronium (Seebri®), aclidinium
(Bretaris®),..
Nevenwerkingen: droge mond, hartkloppingen, …
o Belang van goede ademtechniek – mond spoelen
Een tweede groep van luchtwegverwijders zijn diegene die werken op de muscarine receptoren.
LAMA niet kennen. Na het puffen: mond eerst uitspoelen en dan water in mond nemen en
slikken.
2. Inhalatiecorticosteroiden
Anti-inflammatoire (ontstekingsremmende) werking
Hoeksteen bij astma behandeling (1ste keuze indien
onderhoudsbehandeling)
Beschikbaar in verschillende doseringen
Beclomethason (Qvar®), budesonide (Pulmicort®), fluticasone
(Flixotide®)
Nevenwerkingen
Candidiasis >>> belang van mond spoelen (en uitspuwen) na
gebruik!
Heesheid
Systemische ongewenste effecten bij langdurig (oraal) gebruik
hoge doses (zie Cushing syndroom)
Combinatiepreparaten met langwerkende beta-2 mimetica (LABA)
op de markt
o ‘Triple therapie’ met LABA en LAMA op de markt
Het is een eutopie dat alles wat gepuft wordt diep in de longen komt. Er
blijft achter de keel nog wat achter dus als je niet spoelt dan blijft cortisone over en kan
schimmelinfectie geven. Op de markt heb je de cortisonen samen met de bèta-2 mimetica /
agonisten. Er zijn geen combinatiepreparaten met kortwerkende bèta-2 mimetica. Deze
preparaat is voor de patiënt zowel hun redpuffer als onderhoudspuffer en heb je niet 2
verschillende puffers. Triple therapie waar je zowel je met cortisonen zit als LABA en LAMA, zie
je bij COPD, kan ook bij astma maar dan is je astma wat verder gevorderd.
Toedieningsvormen – belang van goed gebruik!
Puffer: dosisaërosol (MDI = metered dose inhaler)
o Hand-adem coördinatie vereist
o Eventueel met voorzetkamer
3
