Les 1: Wat is cultuur?
Individu --> cultuur --> menselijke natuur
1.1 definitie van het begrip ‘cultuur’
cul·tuur (de; v; meervoud: culturen)
1. Het geheel van normen, waarden, tradities, regels, kunstuitingen enz. van een land, volk of
groep; = beschaving: eetcultuur, wooncultuur
2. Kunst: de regering trekt meer geld uit voor cultuur
3. (Meervoud: ook cultures) verbouw van gewassen: grond in cultuur brengen voor landbouw gaan
gebruiken
4. op voedingsbodem gekweekte bacteriën
Cultuur met een grote C: literatuur, kunst, muziek, theater, musea en bouwkunst
cultuur met een kleine c: volksfeesten, kermiskoers, Breughelfestijn...
1.2 Cultuur is aangeleerd
1.2.1: Zichtbare elementen
Als je als toerist een land bezoekt, word je onmiddellijk geconfronteerd met de zichtbare elementen van
een cultuur:
• de chaotische verkeerssituatie in India,
• de straatmuzikanten in Frankrijk,
• Torenhoge flatgebouwen in New York, enz...
1.2.2 Onzichtbare elementen
= diepere waarden, normen, gewoonten, regels. Deze leer je aan door:
→ Opvoeding
→ Socialisatie (= “opgevoed” door peer-group) vb. tieners communiceren op een bepaalde manier
1.2.3 De culturere ijsberg
Een metafoor die dikwijls gebruikt wordt om de relatie tussen de zichtbare en onzichtbare elementen
duidelijk te maken is de “culturele ijsberg”.
1
,Wat is de culturele ijsberg?
• Bovenste deel van de ijsberg = We zien maar een klein gedeelte van de “cultuur” van het land:
de architectuur, het verkeer, de gastronomie …
• Deel onder water = De normen, waarden, overtuigingen van een cultuur zijn in eerste instantie
onzichtbaar maar bepalen het gedrag en de perceptie → ze zijn belangrijker dan wat je ziet.
• Waar of niet waar?
o Je kan een andere cultuur pas begrijpen als je er mee in interactie gaat. (waar)
o Inwoners van een land kunnen de cultuur van hun eigen land eenduidig definiëren en
zullen in wezen hetzelfde zeggen over bv. een onderwerp als "beleefdheid". (NIET waar)
o Het voorbeeld van “free speech” toont aan dat een begrip, ook als je dezelfde taal
gebruikt, iets anders kan betekenen in een andere cultuur. (waar)
• Perceptie van een andere cultuur. Welke drie factoren benoemt de spreker?
o Emotionele factoren (= subjectieve factoren) vb. je vindt Spaans een mooie taal
o Zichtbare factoren vb. gebouwen, eten, weer …
o Heb je contact met de cultuur? Heb je de kans om vragen te stellen over de cultuur?
• Wat is een stereotype?
o = Een overdreven beeld van een groep mensen dat vaak niet (volledig) overeenkomt
met de werkelijkheid
o = Vaak een vooroordeel of negatief denkbeeld en wordt vaak gebruikt als
rechtvaardiging van bepaalde discriminerende acties.
• Hoe culturele misverstanden vermijden?
o Keep an open mind: Niet te snel oordelen of veroordelen. (Moeilijker dan je denkt!)
o Ask questions: stel vragen over de verschillen die je opmerkt, of onverklaarbare
elementen. Probeer op een neutrale manier het "WAAROM" te achterhalen.
o Be aware of your own cultural dispositions: Wees bewust van je eigen vooroordelen,
van je eigen culturele programmering (zie 1.3)
2
,1.3. Culturele programmering
Geert Hofstede, sociaal psycholoog en antropoloog, en een expert op het gebied van interculturele
communicatie geeft de volgende definitie van cultuur:
“De collectieve mentale programmering die de leden van één groep onderscheidt van die van andere
groepen.” (1991)
De programmering gebeurt via
• Waarneming (= kijken en immiteren)
• Opvoeding
• Normen en waarden
• Socialisatie: leerproces binnen een groep
! Culturele programmering maakt ons niet tot culturele robots. Iedere persoon is een uniek individu en
kan nog steeds zelf zijn keuzes maken.
• De menselijke natuur is dwingend (honger, dorst, territoriumdrang)
• Cultuur leert jou hoe daarmee om te gaan.
• Het individu neemt de uiteindelijke beslissing.
1.4 Subculturen en generaties
Subcultuur = onderdeel van een grotere, dominante cultuur, met andere opvattingen dan die in de
dominante cultuur, met andere normen, gewoonten, bv. op basis van gender, leeftijd (jongerencultuur),
locatie, etniciteit, …
→ kan bepaald worden door generatie waartoe men behoort.
➔ Link met consumentengedrag: Vaak kopen mensen van een bepaalde subcultuur dezelfde merken en
producten. Generatie, subcultuur bepaalt consumentengedrag
Er zijn niet alleen verschillen tussen subculturen, maar ook heel wat overeenkomsten. Culturen kunnen
elkaar ook overlappen. Vb. metal fans, hippies
Generaties; belangrijke raakpunten met leeftijdsgenoten:
• Zelfde leeftijd
o Zelfde gebeurtenissen als kind, tiener etc.
o Historische mijlpalen
o Economische situatie
o Zelfde beelden, taal, cultuur, waarden etc.
• Heeft een invloed op jouw leven
o Bijvoorbeeld: generatie huidige 60ers: weinig zorgen, geboren na oorlog, economische
bloei etc.
o Bijvoorbeeld: generatie huidige 20ers: economische crisis = veel onzekerheid, nood aan
zekerheid (meer studeren)
o Wat met huidige generatie tieners? Impact coronacrisis op consumentengedrag?
3
, Les 2: Wereldburgerschap / TOPOI-model
2.1 De wereldburger
De Verenigde Naties startten in 2012 hun "Gobal Education First Initiative".
VN = 193 landen die samenwerken rond "cultuur", "veiligheid", mensenrechten"
− Opgericht in 1945 (na de ellendige periode van WOII)
− Met hoofdzetel in New York
− Internationaal Gerechtshof in Den Haag
Global education first initiative
− Elk kind moet naar school kunnen
− Elk kind moet goed onderwijs krijgen
− Elk mens moet een wereldburger worden
Huidige Secretaris-Generaal:
− Antonio Guterres (° 1949) (Portugal)
2.1.2 VN-blauwhelmen
= een lid van het burgerpersoneel of een militair die in een VN-vredesmacht dient. Blauwhelmen
worden uitgezonden door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties als er internationaal een conflict
dreigt uit te breken. Hun taak bestaat er vooral in toezicht te houden op een mogelijk staakt-het-vuren,
te bemiddelen of de troepen te ontwapenen.
→ worden zo genoemd omdat ze blauwe helmen of baretten dragen. Sikhsoldaten dragen blauwe
tulbanden.
→ Momenteel actief in Kosovo, Irak en Somalië
2.2 Wereldburgerschap
4
