Staatsrecht
Publiek recht: hoe functioneert de overheid?
Er is vaak een onderscheid privaat publiek recht
Het klassieke onderscheid vervaagt en daarom dringt het privaat recht ook in publiek
recht
Grondwet:
Hoe wordt de staat bestuurd?
Wie maakt de wetten?
Welke rechten kan de burger laten gelden? Wat staat er ons ter beschikking? Op
welke manier kunnen we onze rechten laten gelden?
!! STRENGE-procedureregels(de meerderheden die gehaald moeten worden) verhinderen al te
onstuimig wijzigen van de Grondwet!!
Bv. Spanjaarden die hun probleem willen oplossen met een artikel uit de grondwet!
Kenmerken van de belgische staat:
Scheiding der machten
Monarchie: Koning is onverantwoordelijk en onbekwaam alleen te handelen
o Onverantwoordelijk: als hij een fout maakt, zijn de ministers achter hem
verantwoordelijk omdat hij ONBEKWAAM is en dus alles eerst moet laten
controleren en toestemming van een minister krijgen
Representatieve en parlementaire democratie
o Alle burgers vanaf 18j hebben stemrecht
o Evenveel mannen als vrouwen op de lijsten
o Alleen parlement wordt verkozen
Rechtstaat: BELANGRIJK: de overheid moet de regels van de rechtstaat nalezen, ze
doen dit niet altijd, maar ze staan niet boven de wet !!
o Als een burger iets wilt bouwen dan moet hij dit aanvragen, de overheid dus
ook
Evoluties van de GW:
4 taalgebieden: Franstalig, Nederlandstalig, Duitstalig en Tweetalig Brussel
Faciliteitengemeenten: de gemeenten rond de taalgrens waar je in de gemeente je
documenten in de beide talen mag aanvragen. Verfransing: de gemeente rond
Brussel, het zijn Vlaamse gemeenten waar 80% Franstaligen zitten.
Federale staat: ontstaan na de oorlog, door splitsing van de KUL, ..
o Gemeenschappen = cultuurpersoonsgebonden (Vlaanderen heeft alles
samen gevoegd)
o Gewesten = economielandbouw (Eupen, Duitstalig gebied bij Waals Gewest)
Verzorgingsstaat: van nachtwakerstaat(overheid die enkel de wacht houdt) naar
verzorgingsstaat (sociale zekerheid, welvaart, maatschappelijke integratie)
Internationale rechtsorde
1
, o EVRM (MARCKX ARREST)
Hier in België: schending van de rechten van de mens:
GEÏNTEGREERDEN: criminelen die niet in de gevangenis zitten omdat
ze ontoerekeningsvatbaar zijn :
o EU met RP!!
Hiërarchie rechtsnormen
Grondwet + internationale normen (GW heeft voorrang, IN moeten eerst langs kamer
passeren en ze moeten goedgekeurd worden)
o Kippenkweker moet kippen controleren en keurmerk geven, hij deed een
plastic keurmerk aan de kippen milieu mens heeft een PV opgesteld omdat
het kenmerk normaal met blik moet en werd dus correctioneel vervolgd: een
Europese norm zei dat hij niet wenst kenmerken van blik vrijgesproken
Wetten, decreten en ordonnanties
Uitvoeringsbesluiten
Provinciale verordeningen
Gemeentelijke verordeningen
!! Lagere overheid moet hogere overheid respecteren. !!
Verschillende machten
Wetgevende macht
Kamer, Senaat, Koning : HET PARLEMENT
Algemeen enkelvoudig stemrecht: verplichte en geheime stemming, 18j, evenredige
vertegenwoordiging, kieskringen (5% drempel)
Kamer: 150 leden
Senaat: 50 uit deelstaten + 10 gecoöpteerd (gebuisde politiekers opvangen)(niet meer
verkozen)
Bevoegdheden wetgevende macht:
Wetten maken (Kamer heeft het laatste woord)
Verdragen goedkeuren (voorbeeld: weduwe cliënt die getrouwd was met een
noorman, hij was gestorven en werkte voor de noorstaat pensioen van noorwegen
en vervangingsinkomen hier in België: er bestond tussen NOORWEGEN en BELGIË
geen verdrag dus daarom werd ze 2 keer betaalt omdat de twee landen geen afspraak
hadden tussen mekaar)
Uitvoerende macht controleren: als het zo ernstig is dat het parlement moet
ontbonden worden of een partij geschorst wordt, wordt de wetgevende macht ook
zelf aangetast dus ze gaan het weinig doen
Onderzoekscommissies oprichten: de laatste was over aanslagen op 22 maart: ze
kaart de tekortkomingen aan van de gebeurtenissen: ze komen tot conclusies die voor
iedereen van belang kunnen zijn
Grondwet wijzigen
Rol van de koning:
Initiatief recht: hij kan via zijn ministers een wet voorstel doen
2
, Amenderingsrecht: een voorstel van een aanpassing voor een wet de koning kan dit
dus door middel van de regering
Controle:
Interpellatierecht: volksvertegenwoordigers in het algemeen: uitleg vragen over
verschillende zaken
Motie van wantrouwen: wanneer een regering niet meer het vertrouwen van de
wetgevende macht heeft
Begroting als instrument van controle op beleid
Parlementaire onderzoekscommissies
Initiatief:
Voorstel of voorwerp
Parlementaire behandeling in commissie (amendementen)
Plenaire vergadering (hier moet de stemming gebeuren)
o Stemming bij meerderheid waarbij quorum moet bereikt zijn
Bekrachtiging + afkondiging Belgisch Staatsblad
Belangrijk!!
Bijzondere meerderheid nodig: wanneer verhoudingen aan de orde zijn die de
verhoudingen beheersen tussen federale Staat, gemeenschappen en gewesten
Alarmbelprocedure: motie ¾ taalgroep moet dit aanvragen schorsing wetgevende
procedure, ministerraad, Kamer..
Statuut van de parlementairen
Onverantwoordelijk : niet achtervolgd kunnen worden binnen het parlement voor de
keuzes, hij kan ze niet alleen maken
Onschendbaar (tijdelijk): niet achtervolgd kunnen worden binnen het parlement
o Er kan een onderzoek worden opgestart maar het misdrijf met ondervraging
en huiszoeking (in aanwezigheid parlementsvoorzitter), behoudens betrapping
op heterdaad (Wesphael)
Uitvoerende macht
Koning; maximaal 15 ministers (N/F), ook verschillend geslacht + staatsecretarissen
Koning: informeren(informateur aanduiden) -formeren(de formateur van de regering
aanduiden)-benoemen(hij benoemt ze tot minister)-regeringsverklaring
Toegewezen bevoegdheden; residuaire bevoegdheid bij wetgever
Wetten uitvoeren( soms heel laat of niet : voorbeeld: Belgsich parlement heeft in
1988 gestemd om het rijbewijs met punten maar de koning heeft dat nog niet
uitgevoerd)
Politiek beleid, begroting, buitenland, leger, openbare diensten, munt – openbare
orde
3
, Ministers: consensus; minister die consensus niet verdedigt moet opstappen
o Kiebel kabinet: je moet alles bevestigen wat het geheel zegt, je mag niet
zeggen ‘mijn collega minister heeft dit gezegd maar ik vind dit niet
Kernkabinet; Eerste minister en Vice-Eerste minister: elke politieke partij de
belangrijkste minister en ze komen bijeen elke dinsdag
Ambtenarij : FOD minister hangt af van zijn FOD
Elke minister: beleid cel + secretariaat (vroeger kabinet)
KB, voorgelegd Koning: 2 soorten
o Reglementair: rechtsregel: besluiten die een regel kunnen instellen
o Beschikkend: benoeming(bij uittreksel in KB)
Volmachtsbesluiten in crisistijd na bijzondere volmachtenwet (beperkte termijn): als
de regering snel moet handelen door crisis, krijgen ze de volmacht om besluiten te
maken zonder de hele wetgevende procedure
Ministeriële besluiten
Gemeenschappen en gewesten:
Toegewezen bevoegdheden
Residuaire bevoegdheden
Gemeenschappen
o Cultuur, onderwijs, talen, persoonsgebonden aangelegenheden
Gewesten
o Ruimtelijke ordening, leefmilieu, huisvesting, energie, tewerkstelling,
openbare werken, gemeenten + provincies, verkeersveiligheid
Gemeenschappen & gewesten hebben geen afzonderlijke rechterlijke macht !! (je kan niet zeggen, ik
stap naar de Vlaamse rechter neen, het zijn allemaal Belgische rechters)
Federaal:
o Monetair, justitie, sociale zekerheid, veiligheid, veiligheid, defensie, burgerlijk
recht
Brussel
o 2 taalgroepen
o Vlaamse gemeenschap + Franse gemeenschap
o 3 gemeenschapscommissies
Gemeenten – Provincies – OCMW
Mede bewindstaken
Gemeenteraad 6j/ 10 vergaderingen per jaar
Gemeentelijke normen – budget-onroerende goederen-gemeentepersoneel-
volksraadpleging-districten
4
