Inleiding tot het privaatrecht
Deel I: situering v/h privaatrecht
Introductie
Wat is recht? Geheel van gedragsregels die strekken tot het ordenen van samenleven van mensen en
die kunnen worden afgedwongen door de overheid.
H1
Publiekrecht : regelt het staatsgezag en het algemeen belang.
=> het regelt het handelen v/d overheid:
De werking van de overheid en de onderlinge verhoudingen tussen overheidsorganen.( Bv.
De onderverdeling tussen de verschillende machten)
Verhouding tussen de overheidsorganen en de burgers.(bv. De contracten gesloten tussen
een overheid en een particulier)
Privaatrecht : regelt de verhouding tussen de burgers onderling.
Het regelt bv. De regels inzake huwelijk,erfrecht en de contracten tussen particulieren.
==>>het privaatrecht kan de verhouding tussen de overheid en de burger regelen maar enkel en
alleen als de overheid geen staatsgezag uitoefent en dus optreedt als een privaat persoon.
Gemengde rechtsdomeinen: zowel publieke als privaatrechtelijk component zoals het fiscaal
recht ,het socialezekerheid en het economische recht.
H2
Burgerlijke recht/civiel recht = synoniem voor het privaat recht.
Privaatrecht onderverdeeld in :
- Het materieel privaatrecht.
- Het privaat procesrecht
Het burgerlijke recht
Materieel privaatrecht :
Het bijzonder privaatrecht
Burgerlijke recht = geheel van rechtsregels dat de onderlinge verhoudingen tussen private personen
in het algemeen regelt.
=> = het gemeen privaatrecht, waarbij gemeen= van toepassing.
Bijzonder privaatrecht = bevat het geheel van bijzondere regels die van het gemeen privaatrecht
afwijken en die van toepassing zijn in bijzondere verhoudingen.
===>> 3 bijzondere regimes:
1. Ondernemingsrecht= van toepassing op ondernemers,het omvat ook het verzekeringsrecht,het
vennootschapsrecht,het intellectuele-eigendomsrecht en het transportrecht.
Arbeidsrecht
2. sociaal recht:
Socialezekerheidsrecht
3. Economisch recht= regelt de economische verhouding op de markt.
,Privaat procesrecht: heeft een duidelijke publiekrechtelijke component = inzake de inrichting van de
rechterlijke macht en dus de inrichting van een openbare deinst.
H3 Rechtsbronnen v/h burgerlijk recht
1. Burgerlijke wetboek: ‘oud burgerlijke wetboek’(OBW)==> vanwegens de nieuwe maatschappelijke
ontwikkelingen =>> (N)BW.(burgerlijk wetboek = code Napoléon of code civil )
2. Bijzondere wetgeving: dit bevat bv. De wet betreffende de namen en de voornamen. Vb.wete van
het economisch recht. (Deze staat buiten het wetboek,maar deze proberen het in het burgerlijke wet
boek te centraliseren in een boek)
3. Decreten-regionalisering v/h privaatrecht: onder invloed v/d steeds verdergaande defederalisering
v/d Belgische staatsorde zijn ook delen v/h privaatrecht geregionaliseerd(=het proces waarbij iets
wordt georganiseerd, beheerd of aangepast op regionaal niveau.
Andere bronnen v. Burgerlijk recht:
- Algemene rechtsbeginselen : zijn fundamentele beginselen v/h recht,afgeleid uit de grondslagen
v/h rechtssysteem. Vb. Het verbod op fraude ,het verbod van rechtsmisbruik.
- Gewoontes: is een regel die voortvloeit uit het bestendig gebruik en waarvan het bindend
karakter steun vindt in de algemene overtuiging.
- Rechtspraak en Rechtsleer
- Internationaal of supranationale verdragen
H4 Indeling v/h Burgerlijk Recht
Burgerlijk recht onderverdeelt in :
- Personen en familierecht
- Het vermogensrecht
- Het familiaal vermogensrecht
Personen - en familierecht: het behandelt de niet in geld waardeerbare regels inzake de personen,en
het regelt onder meer de bekwaamheid bv.naam en nationaliteit. Het familierecht regelt de niet-
patrimoniale private verhouding tussen personen zowel in verticale familiale relaties (bv. Adoptie) als
in horizontale familiale relaties( bv. Huwelijk).
Het vermogensrecht: regelt de patrimoniale (geld) verhoudingen tussen personen onderling of
tussen een persoon en een goed.
Verder opgesplitst in:
- Het goederen recht (zakenrecht) = regelt de leer v/d goederen en de aanspraken v/e persoon op
goederen,meer bepaald de zakelijke rechten die een persoon op een bepaalde goed kan hebben.
Het zakenrecht is een recht op een onmiddellijke heerschappij over,een bepaald goed zonder
tussenkomst van een andere persoon.
- Verbintenissenrecht = regelt de vermogensrechtelijke of patrimoniale verhouding tussen
personen. Een vorderingsrecht of verbintenis is een patrimoniale rechtsband tussen personen op
grond waarvan een persoon de schuldenaar iets verschuldigd is ten behoeve van een andere
persoon de schuldeiser en die indien nodig in rechten kan worden afgedwongen.
- Het bijzondere contractenrecht = bevat specifieke regels naast het algemene
verbintenissenrecht voor specifieke benoemde en onbenoemde contracten zoals koop huur
lening..
,Familiaal vermogensrecht: Regelt de vermogensrechtelijke verhouding binnen de horizontale en
verticale familiale verhoudingen.
Het regelt de vermogensrechtelijke gevolgen van
- Het huwelijk via het huwelijksvermogensrecht
- Het overlijden via het erfrecht dat bepaalt wie aanspraken krijgt op het vermogen van een
overleden persoon.
H5 Kenmerken en evoluties van het burgerlijk recht
Autonomiebeginsel als leidende principe: Dit kwam als reactie tegen de standenmaatschappij en het
economische immobilismev/h ancien régime ,staat In het privaat recht centraal.En de uitgangspunt
daarvan is gelijke autonomie en vrije burgers.
3 Fundamentele principes v/h burgerlijk recht :
- (Individuele) eigendom
- Contractvrijheid en testeervrijheid
- Foutaansprakelijkheid
De reden dat het privaatrecht grotendeels van aanvullend recht is,heeft te maken met dat het
privaatrecht vooral strekt tot verzoening van conflicterende private belangen vna burgers.
een vb. Daarvan is bij het huwelijk ,als jullie zelf niet hebben bepaald welke overeenkomst dan zal
er een standaard gekozen worden ‘scheiden van goederen’.
Evoluties(3) van het privaatrecht:
- Evolutie 1-vermaatschappelijking v/h privaatrecht: het is het gevolg v/d toenemende sociaal-
economische ordening v/d maatschappij. Het strikte liberalisme en individualisme bleken immers
de vaak feitelijk ongelijkheid tussen burgers te miskennen en hielden onvoldoende rekening met
het noodzakelijk sociale aspect v/h samenleven.
- Evolutie 2 – meergelaagdheid v/h privaatrecht: (= niet enkel in het burgerlijk wetboek maar is
meergelaagd).het privaatrecht ontsnapt niet aan europeanisering en zelfs internationalisering.
Ondanks de tendens naar convergentie v/h recht,te moeten vaststellen dat op nationaal vlak er
tegelijk een toenemende versnippering plaatsvindt.
- Evolutie 3 – constitutionalisering: hiermee wordt de toenemende invloed v/d grondrechten
bedoeld,met het grondwettelijk gelijkheidsbeginsel op kop. Deze evolutie relativeert het
onderscheid tussen het publiekrecht en het privaatrecht.
Hercodificatie: de wetgever moest ingrijpen omdat er anders het burgerlijk recht verspreid blijven in
een lappendeken van bijzondere wetgeving. Deze hercidificatie zou het burgerlijk wetboek zijn
centrale plaats in het privaatrecht kunnen teruggeven.
Deel II:Basisconcepten en -Beginselen
H1 Het Rechtssubject en de Vermogensleer
Rechtssubject of persoon: is degene voor wie de rechtsnorm gevolgen teweegbrengt of degene aan
wie het objectieve recht mogelijke rechten en verplichtingen toekent.Of is de drager van rechten en
verplichtingen. Er zijn 2 soorten : de fysieke persoon of natuurlijke persoon en de rechtspersoon.
Rechtspersoonlijkheid en vermogen: is het geheel van rechten en verplichtingen v/e persoon. Deze
wordt uitgedrukt in enerzijds de staat en anderzijds de bekwaamheid v/d persoon.
De Natuurlijke Persoon : allen de mens en elke mens is een natuurlijke persoon,hierop bestaan er
geen uitzonderingen:de slavernij en de burgerlijke dood zijn afgeschaft. Alle mensen zijn in gelijke
, mate persoon,dit is alleen anders indien een persoon om welke reden dan ook rechtsonbekwaam is
verklaard door de wet.
Link persoon en vermogen-Principies Vermogensleer: de vermogensleer verbindt de persoon en het
vermogen en kent vier principes.
1. Elke persoon heeft een vermogen
2. Alleen een persoon kan een vermogen hebben
3. Een vermogen bestaat zolang de persoon bestaat : een algemene overdracht v/h vermogen
is bij een natuurlijke persoon enkel mogelijk bij overlijden
4. Elke persoon heeft slechts één vermogen: eenheid en ondeelbaarheid v/h vermogen,dit
komt doordat de persoon zelf ondeelbaar is. Het gehele vermogen is het gemeenschappelijk
onderpand van alle schuldeisers.
Hier kunnen er uitzondering op zijn , ze moeten telkens een wettelijke grondslag hebben. Bij
gebrekaan wettelijke grondslag,geen uitzondering kunnen bestaan.
Enkele voorbeelden:
- de kwaliteitsrekeningen van notarissen,advocaten,gerechtsdeurwaarder en vastgoedmakelaars
afgescheiden zijn v/h vermogen v/d rekeninghouder.
- Naar aanleiding v/h overlijden v/e persoon kan er een afgescheiden nalatenschapsboedel
ontstaan.
Een sluipweg om de ondeelbaarheid v/h vermogen te omzeilen is de oprichting v/e rechtspersoon.
Als rechtssubject heeft ook een rechtspersoon immers een eigen vermogen,onderscheiden v/h
vermogen v/d oprichters en/of leden. Er wordt geen vermogen afgesplitst van een persoon ,er wordt
gewoon een persoon met eigen vermogen gecreëerd.
Juridische algemeenheid: wordt juridisch als zodanig als eenheid/geheel ,in rechte erkende, ongeacht
de actuele samenstelling. Deze rekening als geheel ontbreekt bij de feitelijke algemeenheid,zoals bij
een bib of een collectie munten.
Dynamisch karakter: de smaenstelling v/h vermogen fluctueert(wisselen) sommige bestanddelen
verlaten het vermogen,andere komen erbij. Een schuldeiser moet deze fluctuaties in beginsel dulden.
Zaakvervanging of zakelijk subrogatie: de wisselende samenstelling v/h vermogen leidt ertoe dat
goederen in het vermogen komen en de plaats innemen van goederen die het vermogen verlaten.
Rechtspersoon
Vier belangrijke elementen in de definitie:
1. Hetzij een groepering van rechtssubjecten,hetzij een afgezonderd vermogen bv. De stichting.
2. Dat als een eenheid met een eigen vermogen wordt behandelt
3. Dat het uitsluitend of preferentieel executieobject van zijn schuldeisers uitmaakt:beperkte
aansprakelijkheid (vermogen = uitsluitende executieobject),onbeperkte aansprakelijkheid
(vermogen = preferentiële executieobject).
4. Fungeert in een gegeven rechtssysteem:Wettelijkheid-of legaliteitsbeginsel =natuurlijke
personen kunnen niet naar eigen inzichten rechtspersonen doen ontstaan.
Soorten Rechtspersonen:
- Rechtspersonen van publiekrecht = zijn door de overheid opgerichte rechtspersonen met het oog
op publieke dienstverlening.(federale staat,OCMW’s…)
- Privaatrechtelijke rechtspersonen = zijn opgericht op privaat initiatief.we onderscheiden de
verenigingen v/d vennootschappen. Een vereniging is een privaatrechtelijke rechtspersoon met
een niet-winstgevend doel.( een vzw telt geen vennoten maar leden,stichting telt geen leden
maar wel bestuurders). Vennootschappen streven wel naar winst/lucratief doel.
