Organisatie
van de
gezondheidsz
org: nationaal
en
internationaal
,Inleiding
1. Inleiding
Doel van de cursus:
We gaan kijken hoe een staat de gezondheidszorg van zijn of haar burgers probeert te
garanderen, dus hoe het wordt georganiseerd en hoe deze organisatie er nu (2017) uitziet.
(Systeemperspectief op de organisatie van de gezondheidszorg)
Een staat is een rechtsvorm van een land (geografisch gebied) dat voorzieningen organiseert
voor zijn of haar burgers.
De staat heeft te maken met beleid. Beleid is het aansturen van een land en dit wordt gedaan
door beleidsmakers (politici). Dus we hebben ministers die het beleid maken en dan de
uitvoerders van dit beleid nl. de administraties.
Voor de organisatie van de gezondheidszorg hebben we dus een beleidsperspectief. Beleid
betekent hoe dat de staat voor zijn burgers via politiek en via de administratieve instellingen
de zorg probeert aan te bieden. In het aanbieden van zorg wordt er geprobeerd kwaliteit te
maken.
Verschil organisatie en organiseren:
Organisatie = hoe dat een systeem er op een bepaald moment uitziet (statisch)
Organiseren = het dynamische
Systeem = het geheel van onderling samenhangende componenten die een geheel vormen,
waarbij je die componenten nodig hebt om het vooropgestelde doel te kunnen realiseren.
Systeembenadering = een kijk op het systeem.
Organisatie van de gezondheidszorg kan je benaderen vanuit een systeemperspectief. Dat
betekent dat we een studie maken van allerlei componenten, hoe dat in een land of een staat
de zorg wordt georganiseerd voor de burgers en die componenten hangen op een of andere
manier onderling samen.
Een systeemperspectief is een analytisch perspectief. Dit helpt om de kaart te maken van de
componenten, maar de redenering erachter is “we proberen die onderlinge samenhang te
begrijpen, te beschrijven en later zelfs te interpreteren hoe dat het allemaal aan mekaar
hangt”.
Een systeemperspectief is interessant om landen en systemen te vergelijken. Dat is vrij
abstract denken, een systeemperspectief, omdat elk van de componenten soms terugkomen in
verschillende landen maar de wijze waarop de component wordt ingevuld kan verschillen van
land tot land. Er is zoiets als in de verzorgingsstaat een verzekeringssysteem, maar de wijze
2
,Inleiding
waarop de verzekering wordt georganiseerd/uitgevoerd als component kan tussen de landen
verschillen.
Het organiseren van een systeem kan ook vanuit een ontwikkelings- of historisch perspectief
bekeken worden: bv. De verzorgingsstaat is ontstaan vlak na de 2e wereldoorlog. In België is
er het pact van de Sociale Solidariteit. …
Er zijn verschillende gezondheidszorgsystemen. De Ideaaltypes zijn:
Verzorgingsstaat (West-Europa (België))
Communistische systemen (China, USSR…)
Marktstaat (VS)
Ontwikkelingslanden
Dit zijn de “ideaaltypes” omdat er vele varianten op bestaan. Bv.: China begint naar het
marktmodel over te stappen.
Verzorgingsstaat (= Welfarestate) = een staat die zich borg stelt om voor allerlei risico’s (niet
enkel de gezondheidszorg) uit het leven die negatieve gevolgen kunnen hebben, zoals
armoede, werkloosheid, ziekte, pensioen… zorg te organiseren.
Communistische systemen organiseren heel veel zorg voor zijn of haar burgers maar dit is
niet verankerd in een economisch marktmodel of kapitalistisch model.
(In een kapitalistisch model heb je privéeigenaars/bedrijven/instellingen die winst mogen
maken, die dus geld mogen verdienen en die handelen op een markt. De uitwisseling op die
markt gebeurt met geld.
Marktsysteem = een economisch systeem waar goederen worden verhandeld door private
spelers en waar de uitwisselingen vooral door monetaire middelen gebeuren.)
Marktstaat -> het gezondheidszorgsysteem is volledig ingebed in een markt van private
spelers en de overheidsrol is minimaal.
De 2 hoofdassen in de organisatie van het systeem van de Belgische gezondheidszorg op
federaal niveau zijn:
Verzekeringen (= een tak die zich afvraagt hoe we de terugbetaling gaan organiseren)
Normen voor de kwaliteit van de professionals en organisaties van voorzieningen
(focussen zich op de normen waaraan beroepen moeten beantwoorden, bv: beenhouwer
is geen orthopedist, verpleegster in een land kan niet voldoende kwalificaties hebben om
als verpleegster in een ander land te gaan werken)
Vandaag is het zo dat de overheid pas gaat garanderen dat je terugbetaald gaat worden voor
een bepaalde zorg als de beroepsbeoefenaar gekend is. Het verzekeren van een
geconsumeerde zorg is gebonden aan de mensen waarvan bekend is, geweten is en
gecontroleerd is dat zij effectief aan de voorwaarden beantwoorden voor goede zorg en aan
de infrastructuren (bv: ziekenhuizen, woonzorgcentra…).
De roots van het gezondheidszorgsysteem in België liggen in 1944 met “het pact van de
sociale solidariteit”. Dit is een overeenkomst tussen de sociale partners (werkgevers en
werknemers).
Na de 2e wereldoorlog hebben de sociale partners beslist het kapitalistisch systeem te
bewaren, maar de burgers dan te beschermen. In dit pact staat geschreven dat als je door
risico’s van het leven niet actief kunt zijn (bv: ziekte, pensioen, handicap, werkloosheid…)
3
, Inleiding
er toch voor gezorgd wordt dat je een gegarandeerd inkomen en bescherming hebt. Die
bescherming wordt gebaseerd op een solidaire bijdrage. Solidariteit houdt in dat het actieve
gedeelte van de bevolking solidair is met het niet-actieve.
Bij de verzorgingsstaat zijn 2 auteurs heel belangrijk: Bismarck en Beveridge.
Beveridge’s redenering: de staat organiseert alles en neemt de verantwoordelijkheid voor
het organiseren van de gezondheidszorg. Bv: Engeland heeft een ‘public healthsystem’
waarin de overheid alles organiseren en als je u daarbij aanmeld moet je niets betalen.
Beveridge was een Engelsman. In Engeland, historisch bekeken een
klassenmaatschappij, heeft de staat gezegd (veel stakingen, veel vroeger beginnen
industrialiseren): “wij moeten voor onze arbeiders iets organiseren”
Bismarck: gaat ervan uit van het principe van solidariteit dat gebaseerd is op sociale
bijdrage. Dus mensen werken en een deel van hun loon geven ze af aan de
“collectiviteit”. Bismarck was een Duitser. De reden waardoor hij met zijn manier van
denken van organiseren van de gezondheidszorg is gekomen heeft veel te maken met de
Duitse traditie, met grote industriële groepen, weinig klassenmaatschappijen in
ontwikkeling vóór de oorlog. Ze zitten in de logica “wij gaan dat samendoen met de
stakeholders, met de sociale partners”.
Ons systeem van gezondheidszorg is gefundeerd in een Bismarck systeem. Dus gebaseerd op
solidariteit tussen de sociale partners en solidariteit van de “actieve” met de “niet-actieve”.
De overheid is kaderend en bemiddelend en doet dus niet alles maar heeft eerder een
bemiddelingsrol.
België is politiek opgedeeld in een gedecentraliseerd staatsmodel. We hebben een federaal
niveau, het niveau van de gemeenschappen en de gewesten. Historisch gezien was het
federaal niveau de belangrijkste, daaruit is het gegroeid. Door het organiseren zijn een aantal
bevoegdheden gedaald naar gemeenschappelijk en gewestelijk niveau. Dus vandaag heb je
ook gewestelijke en gemeenschappelijke beleidsmakers die een aantal taken op zich nemen.
Dat is gebeurt door staatshervormingen.
Onze Belgische staat is politiek gezien georganiseerd in een federaal niveau, 3 gewesten en 3
gemeenschappen (en Brussel waar je een gemeenschappelijke commissie hebt voor
Franstaligen en Nederlandstaligen). Elk niveau wordt beleidsmatig aangestuurd door
minister.
(Federale minister voor volksgezondheid en sociale zaken = Maggie Deblock)
Ons staatsysteem is gebaseerd op een federaal niveau.
Gemeenschappen: verwijst naar de culturele groepen, meestal de ‘taalgroepen’ (Franstalige-,
Nederlandstalige- en Duitstalige-gemeenschap)
Gewesten: Vlaams gewest, Brussels gewest en Waals gewest.
Brussels gewest en Waals gewest hebben 2 gemeenschappen, Vlaams gewest 1.
Staatshervormingen en decentralisatie van het systeem verwijst naar het feit dat steeds meer
bevoegdheden van het federaal niveau worden gedecentraliseerd naar gemeenschappen of
gewesten.
België is opgericht in 1830 als een monarchie (=koningschap). België is het niveau geweest
waarop we het systeem centraal zijn gaan organiseren (federaal). De staatshervormingen zijn
4
