BURGERLIJK PROCESRECHT
DEEL 1: DE WEG NAAR HET BURGERLIJK PROCESRECHT
HOOFDSTUK 1: DE WEG NAAR HET GERECHTELIJK RECHT
§1. “SEIN” EN “SOLLEN”
Sein = louter feitelijke toestanden. Ze beschrijven hoe iets is.
o Positieve wetenschappen: chemie, fysica, wiskunde
o Je komt bv. niet overeen met je schoonmoeder en je komt op de gedachte om haar te
vermoorden en je zegt precies hoeveel ze weegt enz. en een persoon gaat zeggen hoeveel
van een product je in haar soep moet doen zodat ze zou sterven.
Sollen = hoe iets behoort te zijn. Daar worden regels gesteld.
o Een jongen heeft een vriend de ene dag en de andere dag een andere en mensen gaan daar
iets over denken van deze situatie.
Regel = bindend voorschrift waaraan de mens zich behoort te houden.
o Een regel kan een bevel of een verbod zijn.
Rechtsregels = regels worden gesteld door het geweten, de moraal, het geloof
o Gaat uit van de overheid die gezag heeft op de mensen.
§2. RECHTSREGEL
Rechtsregel/ wet wanneer (cumulatieve voorwaarden):
- Zij heeft betrekking op het uiterlijke gedrag van de mensen in de maatschappij
- Zij wordt in de maatschappij uitgevaardigd door een persoon of door personen die gezag hebben over
degenen die aan die regel onderworpen zijn
- De naleving van die regel kan door die gezaghebbende autoriteit of overheid worden afgedwongen
§3. RECHTSSTAAT
Rechtsstaat = de maatschappij wordt niet geregeld door de persoonlijke voorkeur van de gezaghebber, maar
door een geheel van onderling consistente rationele wetten, waaraan ook de machten zelf en zelfs het tot
stand komen van de wet onderworpen zijn.
Bij de vraag of een staat een rechtsstaat is: formele aard van het heersende recht? Of deze staat
onderworpen is aan de heerschappij van het rationele recht?
Is een rechtsstaat een democratie? = Is de wetgever al dan niet samengesteld uit verkozenen van het
volk?
2 principes van de rechtsstatelijke wet en van de rechtsstaat:
1) Algemene gelding van de wet
o In een rechtsstaat geldt de wet in principe voor alle personen die zich in een objectief
gelijkaardige situatie bevinden en voor alle gelijkaardige gevallen.
o Rechtsstaat is neutraal: onpartijdig en onpersoonlijk
2) 3 machten – een onafhankelijke rechterlijke macht
o Rechterlijke macht, uitvoerende macht en wetgevende macht
1
, Die onafhankelijke rechter past de wetten met algemene gelding toe op de
concrete aanspraak die aan zijn beoordeling wordt voorgelegd.
Tussen die machten bestaat een scheiding
o Ze mogen niet op elkaars domein treden.
Als een minister bv. uitspraak maakt over een bepaalde zaak en die gaat iets
afkeuren, dat je het risico loopt dat het volk dat ook niet gaat gaan respecteren.
Montesquieu
o Objectief recht = het recht dat je leest in het wetboek
Je hebt bv. een verkoop van een auto en de koper betaald de auto niet. Als
verkoper wil je dat hij jou betaald. Je gaat jou baseren op art. 1650 oud BW voor
die verplichting van het te betalen, het materieel recht: objectief recht; van
o Subjectief recht = van het objectief recht, subjectief recht maken.
Van dat artikel maken: de koper, meneer X, moet bij betalen: subjectief recht
Als een persoon zijn subjectief recht wil laten gelden dient hij deze aanspraak te
laten honoreren door een beslissing van de overheidsrechter of scheidsrechter.
Drie niveaus:
1ste niveau: objectief of subjectief recht? Materieel recht
2de niveau: kan ik mij wenden naar een bepaalde rechter? Niveau van de rechtsvordering
3de niveau: niveau van de vordering hij gaat effectief overgaan tot dagvaarding (daar kunnen
problemen ontstaan: onbevoegdheid enz.)
Rechter zal “recht doen”: hij zal de algemene wet toepassen op de concrete aanspraak die aan zijn beoordeling
wordt onderworpen.
Classificatie van de wetten in de rechtsstaat:
Materieel recht en het formeel recht of gerechtelijk recht
o Formeel recht: hoe kan ik schending van het materieel recht gaan indienen? Waar moet ik
mijn zaak indienen, hoe moet een vonnis eruitzien…
HOOFDSTUK 2: GERECHTELIJK RECHT
§1. GERECHTELIJK RECHT – FORMEEL RECHT - HANDHAVINGSRECHT
Materieel recht = geheel van rechtsregels waarbij de maatschappelijke gedraging naar inhoud wordt bepaald.
Daar behoort het burgerlijk recht, strafrecht, ondernemingsrecht en sociaal recht toe.
Gerechtelijk recht/ formeel recht = geheel van rechtsregels waarbij wordt bepaald hoe de handhaving van dat
materiële recht structureel wordt georganiseerd en hoe het concrete herstel bij schending van dat materiële
recht wordt geëffectueerd of gerealiseerd.
De regels van het gerechtelijk recht hebben een algemene gelding om de willekeur tegen te gaan!!
§2. DOEL VAN HET GERECHTELIJK RECHT
Uitsluiten van eigenrichting
o Eigenrichting is ongeoorloofd en brengt geweld en willekeur met zich mee
o Verbod om het recht zelf in handen te nemen ook al blaakt zijn aanspraak van het gelijk
o Verbod om rechter te zijn in eigen zaak algemeen rechtsbeginsel
2
, o Bijvoorbeeld: 2 buren buur B heeft overhangende takken op perceel van A. A vraagt om te
snoeien maar B wil dat niet doen, dus A doet dat zelf wanneer B er niet is. Is dat mag niet, je
moet naar de vrederechter gaan voor een oplossing.
o Art. 5 Ger.W.: de rechter dient te spreken, zelfs bij stilzwijgen, duisterheid of onvolledigheid
van de wet en dat om te garanderen aan de rechtzoekende dat er uitspraak zal gedaan
worden over zijn aan de rechter geformuleerd verzoek.
Bij rechtsweigering bestaat mogelijkheid tot verhaal op de rechter
(EXAMEN) Restanten van eigenrichting (onderworpen aan strikte voorwaarden + tegenpartij kan dat
altijd aan de rechter voorbrengen)
o = kan de rechtsonderhorige zichzelf recht doen zonder tussenkomst van de rechter
o Exceptie van niet-nakoming = ENAC = exceptio non adimpleti contractus
= een prestatie mag opgeschort worden totdat de schuldenaar van een andere
prestatie die daar voldoende mee in verband staat, zijn prestatie nakomt of aanbiedt
deze na te komen (exceptie van niet-nakoming in ruime zin – als algemeen
rechtsbeginsel)
= in wederkerige contracten: het recht van een schuldenaar die tegelijk schuldeiser is
van een tegenprestatie, om de nakoming van zijn verbintenis op te schorten totdat
de schuldenaar die tegenprestatie nakomt of aanbiedt na te komen (= exceptie van
niet-nakoming in enge zin = exceptio non adimpleti contractus)
Bijvoorbeeld: de verhuurder en de huurder hebben verplichtingen. Verhuurder moet
het bv. onderhouden zodat het kan dienen voor de huur en de huurder moet de
huurprijs betalen. Als de ene dat niet doet, kan de andere zeggen dat hij zijn
verplichting ook niet nakomt tot dat de andere zijn verplichting nakomt.
o Retentierecht
De zakenrechtelijk component van de ENAC = retentierecht maakt het
zakenrechtelijk aspect uit van deze materieelrechtelijke excepties
= De opschorting van de prestatie bestaat erin een zaak die het voorwerp van de
(tegen)prestatie uitmaakt, niet af te geven totdat betaald werd wat met betrekking
tot deze zaak verschuldigd is.
= dat je het goed zo lang gaat bijhouden tot dat de prestatie gedaan is
Het puur autonoom retentierecht is gegrond op de relatie tussen de zaak en de
schuldvordering die de bezitter van deze zaak heeft op de eigenaar (“een debitum
cum re junctum”)
Het is een toepassing van de exceptio non adimpleti contractus in de enge betekenis
(bv. art. 1612 oud BW). Het geldt ook bij wederkerige overeenkomsten en
wederkerige rechtsverhoudingen in het algemeen.
Het doel van het retentierecht is een middel tot rechtshandhaving. Het zou kunnen
worden omschreven als een louter persoonlijke garantie tot executie. Aldus maakt
het in wezen een oneigenlijk voorrecht uit.
Bijvoorbeeld: de garagist heeft een paar herstellingen gedaan aan de auto, maar de
eigenaar van de auto wil niet betalen, dus de garagist heeft het recht om de auto te
behouden tot dat de eigenaar betaald.
INDELING VAN HET GERECHTELIJK RECHT
Kan worden opgesplitst worden in het gerechtelijk privaatrecht of het burgerlijk procesrecht, het
strafprocesrecht, het administratief procesrecht, het fiscaal procesrecht en het tuchtprocesrecht.
EXAMEN: een voorbeeld kunnen geven (dus bv. geen moord of iets dat met strafrecht te maken heeft moet
te maken hebben met burgerlijk procesrecht)
3
, HOOFDSTUK 3: BURGERLIJK PROCESRECHT
Burgerlijk procesrecht = gerechtelijk privaatrecht
BEGRIP
Burgerlijk procesrecht of gerechtelijk privaatrecht bevat alle regels van gerechtelijk recht die betrekking
hebben op het privaatrecht. Privaatrecht is het geheel van regels die betrekking hebben op de onderlinge
verhoudingen tussen burgers.
TAKKEN VAN HET BURGERLIJK PROCESRECHT
Burgerlijk recht, sociaal recht (bv. arbeidsovereenkomsten), ondernemingsrecht
ONDERDELEN
Regelen die betrekking hebben op rechterlijke organisatie, rechtsmacht en bevoegdheid
Regelen betreffende de vraag of een rechtssubject het recht heeft om een vordering voor de rechter
in te stellen
Regelen die betrekking hebben op de wijze waarop geschillen worden gevoerd en beslecht
Regelen die betrekking hebben op bewarende maatregelen die kunnen worden genomen
GERECHTELIJK PRIVAATRECHT = BURGERLIJK PROCESRECHT
Burgerlijk procesrecht is de tak van het gerechtelijk privaatrecht die uitsluitend betrekking heeft op de regels
betreffende het geding en het geschil.
DEEL 2: HET HUIS VAN HET BURGERLLIJK PROCESRECHT
HOOFDSTUK 1: BRONNEN VAN HET BURGERLIJK PROCESRECHT
Waar vinden we de bronnen van het burgerlijk procesrecht terug? Verspreid: Grondwet, gerechtelijk
wetboek…
GRONDWET
- Is onafhankelijk van de stem van het volk De rechter mag zich daar niet door laten beïnvloeden
- Onze rechter is onafhankelijk
- Art. 159 GW: de rechter moet die wet altijd toepassen ook al is hij van mening dat het in strijd is, als hij
dat meent, dan moet hij een prejudiciële vraag gaan instellen.
o = de exceptie van illegaliteit
o Dat artikel heeft geen betrekking op wetten, maar op KB’s
o <-> Bv. een wet die zegt dat er 10% belastingvermindering is voor bepaalde gezinnen, een
uitvoerder maakt dan een KB met termijnen enz. stel dat dit KB de wet slecht uitvoert en
zorgt ervoor dat mensen die niet onder de wet vallen, er toch onder vallen, dan is het KB in
strijd met de wet en de wet moet het KB dan buiten toepassing laten en de wet toepassen.
- Onze bevoegdheidsregels regelen de rechterlijk macht over bv. bevoegdheden enz.
- 3 categorieën van Grondwet: rechterlijke macht (erkenning & organisatie en werking/ fundamentele
regels), Hoge Raad voor de Justitie en de grondrechten
GERECHTELIJK WETBOEK
Bijna alles is terug te vinden in ons gerechtelijk wetboek.
4
