Notes de cours
Lessen Internationaal Recht I
- Établissement
- Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Deze samenvatting is gebaseerd op de lessen en kennisclips 'Internationaal Recht I' van professor Stefaan Smis.
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
Nette Loots Academiejaar 2022-2023Lessen Internationaal recht I 2022-2023
Prof. Stefaan Smis
Blended learning = lesclips met opdrachten (3 uur les + 3 uur voorbereiding per week)
➔ Opdrachten krijgen
➔ Teksten moeten lezen
➔ Casussen oplossen
➔ Q&A-momenten
Internationaal recht spitst zich toe op relaties tussen staten
Examen = schriftelijk (3 uur)
➢ 5 multiple choice vragen: pure kennisvragen (GIS-correctie 0.5)
➢ Open vragen: theorievraag (leg uit en wees kritisch) + 1 of 2 casussen
➢ Bronnen meenemen: bronnenboek, codex of kopies aangevraagd via mail (kleuren,
aanduiden en kruisverwijzingen zijn toegestaan)
➔ Gebruikte bronnen: zie modules
Begrip: Internationaal publiekrecht
Het gaat om STATEN die afspraken maken -> afsprakenkader = internationaal publiekrecht
➔ Internationaal privaatrecht = telkens wanneer we te maken hebben met een vreemd
element, maar gaat eerder over privaatrecht (bv. twee personen van verschillende
nationaliteit huwen met elkaar)
! Je moet staten hebben om te spreken van publiekrecht (maar ook andere organisaties (=
afgeleide rechtspersonen: zijn er maar in de mate dat staten deze gewenst hebben als
subjecten van internationaal recht)
➢ Afgeleiden: zijn niet zoals staten soeverein: beschikken niet over de volle
rechtspersoonlijkheid (bv. NGO’s)
➢ De staat heeft de wens geuit dat andere actoren in het nationaal rechts gebeuren
over rechtspersoonlijkheid beschikken
Internationaal publiekrecht: wanneer staten zich verbinden iets te doen of iets niet te doen
en zich onderwerpen aan een kader dat door de staten zelf wordt ontwikkeld (horizontale
verhouding)
Geschiedenis internationaal recht
➢ Geboorte: wanneer soevereine staten zijn ontstaan (Europees product)
➢ Concert of nations: beperkt aantal Europese staten die samen afspraken zijn gaan
maken
Vertrekken in 17de eeuw: vrede van Westfalen (1648), waar einde werd gesteld aan
langdurige Godsdienstoorlog tussen katholieken en protestanten
➔ Ontstaan soevereine staten: staten zijn niet meer onderworpen aan hoger gezag,
namelijk de katholieke kerk
1
,Nette Loots Academiejaar 2022-2023
! Ze waren niet de eerste (bv. Egyptische rijk), maar wel is het dat internationaal recht dat
vandaag gegroeid is naar ons internationaal recht (ook andere continenten, nog voor Europa
een statengemeenschap was, en op bepaalde gebieden veel verder stond dan Europa)
❖ Er waren misschien wel staten, maar er was geen overkoepelende rechtsorde zoals
in Europa in 17de eeuw
Kleine statengemeenschap van tiental staten is vandaag uitgegroeid naar een gemeenschap
van tweehonderd staten (Europese of Westerse staten)
➔ In eerste fase: in belang van Westerse staten
Tiental staten die niet meer afhankelijk zijn van katholieke kerk creëren rechtsorde in
eigenbelang (= rechts moest de belangen behartigen van de kleine concert of
nations)
❖ Bv. concept van Terra Nullius: de rest van de wereld behoort niemand toe
en dus kunnen de eerste Westerse mogendheden die het gebied ontdekken
dat gebied toe-eigenen (het internationaal recht zegt dat we dit mogen doen)
❖ Zie Columbus, staten moeten Spanje recht geven om Latijns-Amerika te
ontdekken (zie De Victoria, De Las Casas)
“Spanje heeft het recht om deze gebieden te veroveren”
❖ De Europeanen die als eerste het gebied bereiken kunnen het zich
rechtmatig toe-eigenen omdat het tot niemand toebehoort (niet aan de
bevolking die er al was)
➔ NU: statengemeenschap groeit wel (VS bijgekomen), maar het zijn nog altijd
Westerse belangen en manieren van kijken naar recht die dominant zijn
❖ Verandert pas in 20ste eeuw: Rusland voert communisme in met andere kijk
naar belangen + dekolonisatie beweging
❖ Westerse staten zijn niet meer de meerderheid, maar hebben nog altijd
manieren om hun belangen meer behartigt te zien dan de belangen van de
meerderheid
Internationaal recht evolueert van een recht van coëxistentie naar een recht van
coöperatie
● Coëxistentie: een internationaal recht dat zich bezig houdt met het naast elkaar
bestaan, soevereine staten die naast elkaar moeten functioneren
➢ Bijvoorbeeld: wat is van mij en wat is van anderen, afspraken maken van
conflict en vrede (oorlogsrecht), hoe ga je betrekkingen met elkaar aangaan
(diplomatiek recht))
➔ Industriële revolutie die leidt tot allerlei vormen van samenwerking (delen van
grondstoffen en kennis om bijvoorbeeld betere wapens te maken)
● Coöperatie: staten zien meer en meer dat ze met elkaar moeten samenwerken om
gemeenschappelijke uitdagingen aan te gaan
➢ Bijvoorbeeld: milieuverontreiniging stopt niet aan de grenzen (als je er iets
aan wil doen dan moet je samenwerken), douanerechten
➢ Ontstaan van nieuwe entiteiten = internationale organisaties, fora waar staten
intens met elkaar kunnen samenwerken, organisaties die zich toespitsen op
2
,Nette Loots Academiejaar 2022-2023
bepaalde domeinen (WHO) of organisaties die in een latere fase veel bredere
bevoegdheden krijgen en politieorganisaties worden (EU)
➢ Eind 20ste eeuw (sinds WO II) = geëxplodeerd
In internationaal recht zijn de rechtsonderhorigen terzelfdertijd ook de wetgevers: de
staten die beslissen wat het recht is en tegelijk onderworpen zijn aan internationaal recht
➔ Consensualisme: er is maar recht als een staat wenst dat het recht is
Wetgevers zijn niet alleen rechtsonderhorigen, maar ook handhavers: het zijn de staten die
nagaan of andere staten het internationaal recht respecteren + geen centrale rechter: staat
is soeverein en kiest zelf wanneer ze naar internationaal gerechtshof stappen
Casusmethode:
Stap 1: Het selecteren van de feiten
➢ Wat zijn de relevante feiten?
➢ Verhaal begrijpen en kijken wat het juridisch probleem is: sommige feiten relevant,
anderen niet
➢ Verhaal proberen te reconstrueren met relevante feiten
Stap 2: Het selecteren van de rechtsregel
➢ In welk rechtsgebied situeren we ons?
➢ Feiten linken aan rechtsdomein: burgerlijk recht, strafrecht, …
➢ Vraag van kwalificatie
➢ Bronnen analyseren: is onze staat gebonden aan deze bepaalde rechtsregels?
Stap 3: De rechtsregel ontleden en de voorwaarden en rechtsgevolgen bepalen
➢ Uiteindelijk tot besluit het is art. X van verdrag Y
➢ Bepalingen lezen: simpele wiskunde, als…dan-regel
➢ Wat zijn de voorwaarden + gevolgen?
Stap 4: Interpreteren van de voorwaarden
➢ Wat bedoelt men met de voorwaarden? Regel enkel van toepassing op zoogdieren,
is de pinguïn een zoogdier?
➢ Terugkijken naar wat hebben internationale hoven en rechtbanken daarover beslist?
Stap 5: Toepassen van de rechtsregels op de feiten
➢ NU heb je je theoretisch antwoord
➢ Terugkeren naar feiten: feiten opnieuw lezen en kijken wat relevant is
➢ Antwoord geven! Antwoord formuleren op de vraag die gesteld wordt
Kennisclip 1: Bronnen internationaal recht
Hoe komt internationaal recht tot stand?
Bronnen internationaal recht = formele bronnen, vertellen iets over regelproducent, ontstaan
van internationaal recht en vindplaats
Kenmerken van internationaal recht in vergelijking met nationaal recht
3
, Nette Loots Academiejaar 2022-2023
Nationaal recht = gecentraliseerde rechtsorde die meer verticaal functioneert
Internationaal recht = gedecentraliseerde rechtsorde die horizontaal werkt, geen handhaving
➔ Staten zijn op internationaal niveau zowel wetgever als rechtsonderhorige
Aard internationaal recht = gelijke en soevereine entiteiten + geen hiërarchie
Gevolg van internationaal recht: rechtsregels kunnen maar bestaan op basis van de
instelling van de staat = een staat zal maar gebonden worden door regels van internationaal
recht als een staat zijn toestemming daarvoor geeft
➔ Geeft staat geen toestemming? Zal regel niet bindend zijn voor deze staat, maar
misschien wel voor een andere staat
! Belangrijk voorbeeld van consensualisme (vrije wil) in internationaal recht = Lotus-case
(1927)
Geschil tussen Frankrijk en Turkije over bevoegdheid van nationale strafrechter m.b.t. aanvaringen.
Fr. stoomschip de „Lotus” kwam in 1926 in aanvaring met Turks schip, dat zonk.
Toen de „Lotus” in Constantinopel was binnengevallen, nam Turkse politie de gezagvoerder
gevangen. Deze werd tot gevangenis en boete veroordeeld. Fr. regering stelde zich op standpunt, dat
alleen Fr. rechter bevoegd was deze zaak te beoordelen. Conflict werd voor Perm. Hof van Int.
Justitie gebracht, dat in 1927 uitspraak deed: volgens internaal recht behoort strafvervolging inzake
aanvaring tussen schepen van verschillende nationaliteit niet tot uitsluitende bevoegdheid van de
vlaggenstaat van het aanvarende schip.
➔ The Lotus principle or Lotus approach, usually considered a foundation of international law,
says that sovereign states may act in any way they wish so long as they do not contravene an
explicit prohibition
Essentie Lotus-case: een staat is maar gebonden door regels van internationaal recht,
zoals vervat in verdragen en nationaal gewoonterecht, als die staten daarmee instemmen ->
Alles draait rond instemming van staten!
➢ Staten kunnen hun instemming geven op verschillende manieren -> bronnen van
internationaal recht
➢ Belangrijkste van deze bronnen zijn opgenomen in art. 38 van Statuut van
Internationaal Gerechtshof (= het verdrag dat het functioneren van het
Internationaal Gerechtshof regelt)
➢ Internationaal Gerechtshof = het hoogste juridisch orgaan van Verenigde Naties
(zetelt in Den Haag) en is opvolger van het Permanent Hof van Internationaal Justitie
die gecreerd werd ten tijde van de Volkenbond (jaren 20)
Art. 38:
Het Hof, welks taak het is in de daaraan voorgelegde geschillen te beslissen
overeenkomstig het internationale recht, doet dit met toepassing van:
- Internationale verdragen, zowel van algemene als van bijzondere aard, waarin regels
worden vastgelegd die uitdrukkelijk door de bij het geschil betrokken Staten worden
erkend;
- Internationaal gebruik, als blijk van een als recht aanvaarde algemene gewoonte;
- De door beschaafde volken erkende algemene rechtsbeginselen;
- Onder voorbehoud van de bepalingen van artikel 59, rechterlijke beslissingen,
alsmede de zienswijzen van de meest bevoegde schrijvers der verschillende volken,
als hulpmiddelen voor het bepalen van rechtsregelen.
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur nloots. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,19. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
82191 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans