CONSUMENTENRECHT 2023-2024
Algemene informatie
- Enkel hetgeen gezegd geweest is in de lessen is te kennen! (slides + nota’s)
- We kijken in de les naar de bescherming van de “consument” in de verhouding tot
ondernemingen
- Arresten Hof van Justitie (vermeld op de slides): enkel te kennen in de mate waarin ze
behandeld worden in de les. Namen niet te kennen. Gewoon de interpretatie weten van het
HvJ aan een bepaalde regel
- Mondeling examen (schriftelijke voorbereiding)
• Gebruik alle nationale en Europese wetgeving is toegelaten
Consumentenrecht (in de EU)
Dubbele doelstelling: bescherming zwakkere partij (hoog beschermingsniveau wilt EU!) +
bijdragen tot realisatie interne markt
(Omzetting) EU-recht
• Meeste regelen inzake consumentenrecht zijn de omzetting van EU-richtlijnen. Niet alle
BE regels zijn Europees geïnspireerd (vb nieuw boek XIX)
• Omzetting geschiedde in
• (hoofdzakelijk) Boek VI WER (noemt men soms ‘het algemeen
consumentenrecht’ omdat het van toepassing is ongeacht type contract bij B2C)
• voorheen Wet Handelspraktijken (1991) / Wet Marktpraktijken (2010)
• OBW (oud BW) à vb de garantieregeling
• Ook kijken naar afzonderlijke wetgeving (vb pakketreizen)
• Belangrijke rol weggelegd voor Hof van Justitie
• Heeft bijzondere rol voor enerzijds de interpratie en anderzijds de
ontwikkeling van consumentenrecht
Hoog beschermingsniveau
• Europese rechtsgrond regelen consumentenbescherming : 2 artikelen die aan
Europese wetgever basis geven om op te treden mbt consumentenbescherming :
art 114 en 169 VWEU
• Harmonisatie met het oog op de realisatie van de interne markt (art. 114
VWEU) à goederen en diensten kunnen hier vrij circuleren over de
grenzen heen. Zo kunnen ondernemingen oa kosten besparen indien ze
goederen in het buitenland willen aanbieden (moeten dan nl geen
onderzoek meer doen naar regels buitenland)
• Bescherming van de economische belangen van consument (= zwakkere
partij) (art. 169 VWEU)
• Maximale harmonisatie is enkel mogelijk ogv artikel 114 VWEU
• Baseert men zich obv art 169 kan dit enkel en alleen een
minimale harmonisatie impliceren !! Lidstaten kunnen dan
bijkomende bescherming voorzien !!
1
, • Vereiste van een hoog beschermingsniveau (niet noodzakelijk het
hoogste). Vind je terug in verschillende regelgeving ;
• artikel 12 + 114 VWEU
• artikel 38 Handvest Grondrechten EU
• Herhaald in Europese Richtlijnen
• Basisbeginsel in rechtspraak van het Hof van Justitie
Harmonisatie
• (zelden) verordeningen (verordening passagiersrechten) (geen omzetting nodig
vooraleer consumenten zich hierop kunnen beroepen) en richtlijnen (moeten
eerst nog omgezet worden). Wat als rl niet op tijd is omgezet door België? De
staat aansprakelijk stellen
• Minimale harmonisatie
• Minimale bescherming, doch additionele bescherming is mogelijk door ls.
Als bijkomende bescherming mogelijk is op lidstaatniveau, betekent dit
dat ondernemingen een onderzoek moeten voeren of in het buitenland
sprake is van additionele bescherming
• Verenigbaarheid met Europees recht beoordelen op grond van het
primaire verdragsrecht (desgevallend Dienstenrichtlijn) à moet
verenigbaar zijn met recht op vrij verkeer. Creert het een bijkomende
kost, dan kijken of inperking vrij verkeer wel gerechtvaardigd is. 3-
stappenredenering dan om te zien of inperking rechtvaardig is;
• Doelstelling van algemeen belang (quasi automatisch aan
voldaan als het gaat om bescherming consument)
• Pertinentiecriterium (draagt die additionele bescherming
werkelijk bij aan bescherming consument?)
• Proportionaliteitstoets (meest cruciale toets. Zijn er geen
andere maatregelen nodig die aan consument gelijke
bescherming bieden, maar een mindere last zijn voor het
recht op vrij verkeer?
(HvJ 16 december 2008, C-205/07, Lodewijk Gysbrechts)
Richtlijn verkoop op afstand was minimaal geharmonseerd.
Additionele bescherming kon dus; België had een bijkomende
bescherming waardoor men tijdens de bedenktermijn van de c geen
voorschot of betaling mocht eisen. Het was dus verboden voor een
onderneming voorafgaand aan levering goed een voorschot of
betaling te eisen van de c. De vraag was of deze bijkomende
bescherming verenigbaar was met Europees recht?
• Algemeen belang? Ja doel om c te beschermen
• Pertinent? Ja, draagt bij tot consumentenbescherming
• Proportioneel? Be had een strenge interpratie van dit verbod
door de economische inspectie. Hierdoor was het ook verboden
om voor verstrijken bedenktermijn een krediekaartnummer te
vragen als zekerheid voor de onderneming. HvJ vond dat het
verbod zo streng werd geïnterpreteerd, dat deze regel dan niet
proportioneel is en verder het vrij verkeer beperkt dan wat nodig
is om de consument te beschermen; heeft dus niet gezegd dat de
regel in strijd is met Europees recht. Die strenge interpretatie is
2
, wel in strijd hiermee, wegens miskenning
proportionaliteitsvereiste. BE heeft dan gewoon verbod om
kredietkaartnr te vragen tijdens bedenktermijn weggedaan
EX: Zou de BE wetgever dan vandaag dat verbod opnieuw kunnen
invoeren? Nee, omdat er nu wel max harmonisatie is. Richtlijn
verkoop op afstand is nu max harmonisatie
• ! Voorbeeld: Richtlijn Oneerlijke Bedingen (1993) à minimale
harmonisatie
• Maximale harmonisatie
• Geharmoniseerde gebied: geen additionele bescherming mogelijk (HvJ 23
april 2009, C-261/07, VTB-VAB)
• Past perfect bij streven naar interne markt: onderneming hoeft hier geen
onderzoek meer te voeren naar het recht van de ls waar men zn goed wilt
aanbieden
• Wel mogelijk om :
• toepassingsgebied uit te breiden à je mag bv situaties (vb ct)
onder het toepassingsgebied brengen waar men op basis van de
rl niet onder zou passen; of personen beschermen die op basis
van de rl normaal niet zouden w beschermd
• zaken te regelen die buiten geharmoniseerde gebied vallen (vb.
HvJ 6 juni 2019, C-58/18, Schyns) à vragen die niet geregeld
worden door de rl, mag je wel nog op nationaal niveau gaan
regelen.
U moet voorafgaand aan toekennen krediet, de
kredietwaardigheid c onderzoeken. In de BE wetgeving zien we
dat daaraan w gekoppeld dat kredietgever geen krediet mag
verstrekken aan niet-kredietwaardige c (dus
onthoudingsverplichting à dus heel ver ingrijpen in
contractsvrijheid)
Vraag: is de BE onthoudingsverplichting (die je niet terugvindt in
rl (daar enkel kredietwaardigheidsbeoordeling) wel verenigbaar
met rl consumentenkrediet als deze voorziet in max
harmonisatie? Is dit geen verboden additionele bescherming?
HvJ: neen, niet in strijd met europese rl omdat deze niet de
gevolgen van kredietwaardigheidsbeoordeling harmoniseert.
• Maar verenigbaarheid met Europees recht beoordelen op
grond van het primair verdragsrecht (HvJ 12 juli 2012, C-
602/10, Volksbank România à arrest niet besproken)
• Voorbeeld: Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken, Richtlijn
Consumentenkrediet, Richtlijn Consumentenrechten, (Richtlijn Goederen
à deze rl is max geharmoniseerd, maar bevat zoveel opties voor de ls
(zie later), dat de max harmonisatie eig maar gedeeltelijk is, want kunnen
op cruciale punten opties hebben), Richtlijn Digitale inhoud en digitale
diensten
3
, • Tendens van minimale naar maximale harmonisatie (vb. overeenkomsten op
afstand, wettelijke garantie) : zo moeten de ondernemingen geen extra
onderzoek (extra kosten) doen
• Verantwoording (door Europese wetgever). 2 redenen ;
1. Reductie van kosten voor ondernemingen die
grensoverschrijdend hun goederen/diensten willen aanbieden
2. ‘Confident consumer’ argument à max harmonisatie zou c
moeten gaan stimuleren om grensoverschrijdend te gaan kopen
binnen EU want kunnen vertrouwen dat ze dezelfde bescherming
gaan krijgen als in hun eigen land.
• Kritiek in de Europese literatuur. Wijzen op zwakheden en kritiek
dat men vooral denkt aan interne markt boven idee
consumentenbescherming
• Afwezigheid van ‘volledige’ harmonisatie (vb.
Consumentenkrediet: ‘gerichte maximale harmonisatie) +
geen harmonisering van contractenrecht à vragen die
door rl niet w beantwoord, daar moet je toch kijken naar
nationaal recht. Voor vragen mbt ctrecht moet je altijd
kijken naar nationaal recht. Er is geen Europees
contractenrecht
• Opties voor lidstaten (vb. Richtlijn Goederen 2019,
Omnibus Richtlijn 2019) (tendens toename) à in max
geharmoniseerd rl toch nog opties bieden aan ls. Op
punten dat de rl het uitdrukkelijk toelaat
• Politiek compromis voor maximale harmonisatie
• Afwezigheid van specifieke sancties (impact Omnibus-
Richtlijn à strekt tot modernisering consumentenrecht.
Heeft wijzigingen gebracht aan enkele bestaande
richtlijnen. Belangrijk is dat die rl in enkele min sancties
voorziet. Vb in rl oneerlijke handelspraktijken heeft c nu
minstens recht op een schadevergoeding door die
Omnibus-rl. Eigenaardig want je hebt dan die rl, die max is
geharmoniseerd, maar je hebt dan wel de sanctie waarbij
de c ’minstens’ recht heeft op sv, dus ls kunnen nog in
‘strengere’ sancties voorzien in rl
• Vereiste van doeltreffende, afschrikwekkende en
evenredige sancties
• Rl bepaalt niet welke sancties door een c kunnen
w ingeroepen als die slachtoffer w van inbreuk op
die bepaling. Enige dat de rl vaak doet, is bepalen
dat de lidstaten doeltreffende, afschrikwekkende
en evenredige sancties moeten voorzien (= ruime
begrippen)
• Grensoverschrijdende handhaving schrikt consumenten af
à hoe ga je als c uw rechten gaan afdwingen ? Willen
vaak geen procedures voeren in buitenland. Argument
maar deels correct want c hebben vaak mogelijkheid om
buitenlandse onderneming in hun eigen (c) land te
dagvaarden
4
