RELIGIE, ZINGEVING EN
LEVENSBESCHOUWING
Professor Anne Vandenhoeck
1 JANUARI 2022
KULEUVEN
,Inhoudsopgave
INLEIDING
Cursus
● Cursustekst, slides, artikels, filmpjes op Toledo
Examen
● 4 MKV: elke vraag op 1 punt zonder giscorrectie
● 2 of 3 open vragen: kennis – en reflectievragen (bv Is alles vergeefbaar? => argumenteer!)
HOOFDSTUK 1: DE SPIRITUELE DIMENSIE
1. De Z van RZL: zingeving (of beter zinbeleving)
1.1 Basics van zinbeleving:
● Wat is het?
● Wie heeft het?
● Hoe herken je het?
● Wat doe je ermee?
1.2 Jimmy Fallon (zie video: “Jimmy Fallon explains his finger injury”)
● Situatie: Jimmy valt in de keuken en blijft met zijn trouwring haken achter de keukenkast.
Hij heeft een vingeravulsie (afgerukte vinger), die er terug aangezet wordt met
microchirurgie. Tijdens zijn verblijf in de intensieve zorgen (10 dagen: minder ernstig en
minder lang dan bv kankerbehandeling), dacht hij na over de zin van zijn leven. Hij kreeg
door zijn beperking een herbevestiging van wat zijn ‘roeping’ is (= leuke tv maken en
mensen doen lachen). Hij las het boek “Man’s search for meaning” van Viktor Frankl
● Totaal onverwacht door ingrijpende gebeurtenis uit normale leven wordt gerukt en
begint dus ineens na te denken over betekenis van het leven
● Hij leert waarden herschikken en herbevestiging: wat hij doet, doet hij graag en is ook
iets wat hij verder wil zetten; het maakt zijn leven zinvol
1.3 Viktor Frankl
● Psychiater, Joods en tijdens WOII in concentratiekampen gestoken
● Schrijft hierna boeken hierover om hier ‘meaning’ te zoeken in de meest erbarmelijke
omstandigheden
1
,● Schreef boek “Man’s search for meaning” in 1946 die gebaseerd is op zijn ervaringen in
WO II in Auschwitz (verbleef als Jood in verschillende concentratiekampen)
o Deel 1: analyseert zijn bevindingen en ervaringen in het kamp
o Deel 2: introduceert de visie van Frankl over betekenis en zinbeleving (basis voor
zijn logotherapie)
o Centraal: hoe een kampgevangene betekenis kon geven aan zijn leven (door de
toekomst te verbeelden) bepaalde zijn/haar overlevingskansen [ bepaald door
het perspectief: geen zin -> opgeven -> verzwakken -> je sterft ]
o Betekenis en zin vinden in wat u overkomt is de grootste drijfveer
o Iedereen deelt daar dezlfde omstandigheden, er zijn mensen die dit kunne
dragen en anderen die hier aan ten onder gaan
o Verschil tussen deze twee: de ene groep kan betekenis geven aan het geen wat
hen overkomt
o Meaning kunnen geven is dus belangrijkste drijfveer om te overleven in
erbarmelijke omstandigheden
● Het leven heeft steeds betekenis, ook in lijden en sterven
● De hoogste drijfveer van de mens is zijn/haar zinsvervulling
▪ Dingen overkomen ons : je kiest er niet voor
▪ Bekijk dit als het leven die vragen aan u stelt en dat het jouw taak is daar ene
antwoord op te geven
▪ Aangeboren innerlijke zoektocht naar bekentenis leidt hiertoe
● Innate inner search for meaning – de aangeboren drang tot betekenis
● Het leven stelt vragen aan ons en wij hebben de opdracht om een antwoord te
formuleren (antwoorden vinden we door zin, veel mensen denken het omgekeerde)
● Met dit boek: Kritiek op piramide van Maslow: als de basale (laagste: voedsel, slaap)
noden niet vervuld zijn, dan is de nood aan zin en betekenis de meeste dringende
▪ Piramide van de basisbehoeftes van Maslov
● Als hieraan is voldaan, kunnen ze zich verder
ontwikkelen
● Voldoende eten, slaap, fysiologische behoeften
● Dan pas verder ontw: behoefte aan veiligheid,
dan liefde en inclusie, dan weer naar volgende
niveau …
● TOCH is belangrijkste drijfveer in de kampen van
betekenis geven, zinsvervulling is dus primaire
behoefte
2
, ● Deze is ”innate inner search for meaning”: is aangeboren om te streven naar
een zinvol leven te leiden
Tegenstelling
Maslow: Frankl:
Enkel wanneer onze basisbehoeften Volgens Frankl zijn we altijd op zoek naar
vervuld zijn, kan er voldaan worden aan zin, want het in onze grootste drijfveer/
hogere behoeften of ook wel de meer aangeboren drang.
emotionelere behoeften. Het zoeken naar
zin in het leven komt dus later aan bod.
2. Zinbeleving en totaal mensbeeld
=> Integrale zorg en de rol van de spirituele dimensie
2.1 De rol van de spirituele dimensie
● Historisch: zorg en spiritualiteit altijd met elkaar verweven geweest
o Spirituele dimensie te vergelijken met ademen, Dit gebeurt 24/7 maar onbewust: als
het niet gebeurt, is het erg met ons gesteld
o Je wordt bewust op een positieve of negatieve manier
o In praktijk vaak: acuut zinverlies door sportblessure dingen niet meer kunnen
uitvoeren
o Dan besef je dat je zinverlies hebt, dat die dimensie constant in jou actief is en je er
een te kort aan hebt
o => Continue (onbewuste en bewuste) activiteit met intensifiëring door interne en
externe factoren
● Onder invloed van techniek en wetenschap op de achtergrond
● Opnieuw groeiende interesse sinds integratie in palliatieve zorgen (mens is meer dan enkel
een lichaam)
● Boom aan artikels over impact van spirituele dimensie op behandelingen en resultaten
2.2 Wat weten we al uit onderzoek?
● Spiritualiteit speelt een centrale en complexe rol in de ervaring van ernstige ziekte bij
patiënt en naasten
● Religie, zinbeleving en spiritualiteit maken deel uit van het leven van mensen
● Acute situaties in gezondheid spirituele en religieuze noden voortbrengen
● Religie en spiritualiteit essentieel zijn in coping (negatieve coping = slechtere outcomes)
3