Notes de cours
Lesnotities veiligheid, terrorisme en mensenrechten
- Établissement
- Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Dit document omvat alle hoorcolleges alsook de vier gastcolleges. Het is erg volledig en handig om te studeren.
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
Lawstudentatvub Lawstudentatvub@outlook.com 2023-2024Veiligheid, terrorisme en mensenrechten
Informatie over het examen op 23 januari 2024
Er zijn 16 vragen = 4x over 4 teksten (niet gemixt, aansluitend op elkaar). Juist/foutstellingen (!) + 4 vragen
over gastcolleges (elk college 1 vraag). In totaal 20 meerkeuzevragen. Examen is gesloten boek (inkijken
materiaal is fraude). Het examen duurt 2u30min* voor iedereen -> er zal gewerkt worden met
afgeefposten: afgeven ten vroegste om 13u50, 14u20 en 14u50. Bedoeling hiervan is om oproer te
voorkomen en prikkels in te dijken. Er is GEEN giscorrectie. Verschillende versies voorhanden. Opnames
blijven tot 15 januari staan. Achteraf worden ze verwijderd. Nu nog de kans om die opnames te
herbekijken, eventueel bij herhaling. Overmacht wegens overlapping wordt kenbaar gemaakt aan het
faculteitssecretariaat, NIET aan de professor!
1
, Lawstudentatvub Lawstudentatvub@outlook.com 2023-2024
Les 1/ 05.10.2023: Proloog – presentatie van vak & verwachtingen + aanvang met de leerstof:
sociogenese van de angst
Strafbare poging = criminele voornemen + begin van uitvoering + voltooiing van de poging (‘iter criminis’)
-> in verhouding tot terromisdrijven komen er gedragingen in aanmerking binnen bereik van strafbare
poging, zgn. voorbereidingshandelingen.
De bedoeling van het vak is dat men nader kijkt op het belang van veiligheid in onze samenleving. Hoever
kunnen overheden gaan om veiligheid te bewerkstelligen. Teksten zijn allemaal teksten die een
welbepaalde vraag inhouden en die doorheen de cursus zal beantwoord worden. Het is een vak dat
boeiend is en controverse oproept: sommige dingen achterwege gelaten om mensen niet te kwetsen.
De cursus gaat over publieke veiligheid (manier waarop overheid aan maatschappelijke ordening moet
doen aan private actoren) -> dit komt voor in de cursus, maar niet uitgebreid. Is veiligheid een recht, of
zelfs een grondrecht of een mensenrecht? Hierbij kan je denken aan het dragen van mondmaskers. In onze
westerse wereld is het veiligheidsconcept belangrijker geworden, denk maar aan voedselveiligheid,
vliegveiligheid… -> om te vrijwaren van alle risico’s.
Hoe valt veiligheid te verklaren?
➔ CULTUURFILOSOFISCH => Voorbije eeuwen samenleving geëvolueerd tot
artefacten/handelingsresultaten: menselijke constructies, geldt ook voor instituties. Wij leven
tegenwoordig in een calamiteittijdperk: met allerlei economische crisissen, virussen, artificiële
2 intelligentie… Menselijke artefacten in combinatie met technologische verklaringen = onveiligheid.
➔ CULTUURSOCIOLOGISCH => Teruggaan tot de middeleeuwen: moderniseringsproces of
civilisatieproces genoemd. Gewelddaden, onderlinge meningsverschillen beslechten kwamen
gering voor in de middeleeuwen. Van ridderadel naar hofadel -> gecentraliseerde staten en
monopolisering van geweldsuitoefening. Die ontwikkeling van veiligheidszorg naar centralisatie
heeft zich doorgezet tot de dag van vandaag. Principieel uitgangspunt: geweldmonopolie van de
overheid.
➔ EHTYMOLOGISCH => Veiligheid afkomstig van ‘fehlig’ -> vaak een zaak van zwaard te hebben toen.
Vaak gold daarbij transactioneel karakter bij de veiligheid: kenmerkend voor middeleeuwen. Dat
geldt tot op de dag van vandaag omdat de staat van burgers gehoorzaamheid vraagt in ruil voor
veiligheid. Op basis van de wet wordt veiligheid tot vergelding gebracht.
➔ RECHTSFILOSOFISCH => Vooral in de 18de eeuw, met name met socialecontractstheorieën van
Rousseau en Hobbes (‘Leviathan’: als doel van de samenleving in het vooruitzicht gesteld want als
mensen worden vrijgelaten in natuurlijke bedoeling, dan is het resultaat de oorlog van allen tegen
allen. Zo wordt vrijheid bedreigd) -> wordt gebruikt om de staat en handhaving van wettenrecht
te handhaven.
➔ ACTUALITEIT => Onrechtmatig verkregen bewijs kan niet per definitie door de Belgische rechter
gebruikt worden, hoewel dit niet zozeer moet uitgesloten worden. Dit kwam voort uit arrest van
EHRM in 2002. UVRM en EVRM na WOII ontworpen.
, Lawstudentatvub Lawstudentatvub@outlook.com 2023-2024
Les 2/ 12.10.2023: Perspectieven op veiligheid in verhouding tot controlecultuur en instrumentalistisch
strafrecht
Aanloop naar les 4 in verband met terrorisme
Het Palestijns-Israëlische conflict (examenleerstof)
Aan het gebruik van term ‘terrorisme’ zware consequenties -> naar Belgisch recht: formeelrechtelijk en
materieelrechtelijk heeft terrorisme zware gevolgen = materieelrechtelijk betekent dit dat men zal
belanden in een hoger bestraffingsluik, formeelrechtelijk wil dat zeggen strafrechtelijke instanties erop
zullen toezien. De term bestaat in verscheidende samenstellingen. Kunnen de wezenskenmerken van
terrorisme eigenlijk in samenhang gebracht worden met statelijke actoren (‘staatsterrorisme’)? Het is
zinvol om te kijken naar argumenten in de literatuur. Verscheidende vormen van terrorisme:
➔ Narco terrorisme => dit is een recente term in Zuid-Amerika naar voren kwam in de jaren ’80.
Financiering van terrorisme op basis van drugshandel of gebruikmaken van terromiddelen door
drugshandelaars, vb. Pablo escobar: terro-aanslag in het kader van drugsmilieu, vb. verschillende
mensenrechtenorganisaties wijzen banden aan tussen Syrische Asadregime en drugsmaffia.
➔ Staatsterrorisme => vb. Jakobijnen in Frankrijk aan het einde van 18de eeuw wilden de resolutie
van 1789 bestendigd zien door guillotine in te stellen: dit is in gebruik gebleven tot halverwege 2de
helft van 19de eeuw, vb. Syrische context sinds 2011 mensen gefolterd door Asadregime, vb. ISIS-
kalifaat tussen 2017 en 2019: in die Islamitische heilstaat wilde men gelijkheid aan mensen
voorbehouden, sommige mensen bleken meer gelijk te zijn -> gewone burgers konden zwaarder
3 gestraft worden voor banale overtredingen zoals roken, terwijl andere burgers die hoger in de piek
stonden konden getolereerd worden.
➔ Separatistische terrorisme => vb. Baskische afscheiding aan het einde van de jaren ’80.
➔ Stochastische terrorisme: overgenomen door kansberekening -> kans op terro-aanslag neemt toe
dermate dat in een samenleving grote stroming aan radicale gedachtengoed rondgaat. Vandaag is
dat heel bekend, vooral jongeren op online fora en dergelijke, worden bestookt door radicale
ideeën.
➔ Ecoterrorisme => gebruikmaken van ongeoorloofd geweld in functie van klimatologische
doelstellingen die op zich legitiem kunnen voorkomen.
➔ Jihadistische terrorisme => plegen van terro-activiteiten die passen in het streven naar de mondiale
heerschappij van de islam -> oprichting van ‘Islamitische Staat’. Grote opleving gekend in Europa
tussen 2015 en 2017. Rechtsextremisme is recent voorkomend: denk maar aan gewelddadige
games enzovoort. Operationele eenling is een persoon die de daad in zijn eentje begaat, maar
gedachtegoed van die persoon kan zich wél verhouden tot andere gemeenschappen -> moeilijk te
ontdekken in de samenleving, vb. Rotterdamse schutter. Motieven zeer complex gelaagd, maar
vaak sprake van 3 R’s: ‘Revenge’ (wraak), ‘Reknown’ (erkenning) en ‘Reaction’ (terro-daad om iets
uit te lokken). Soms een vierde R erbij: ‘Redemption’ (radicale verlossing: dader van dat terro-
geweld worstelt met een bepaald tekort en dat opgeheven wil zien door zichzelf te verlossen door
een terro-daad te stellen).
Dit zijn morele categorieën. Moeizaamheid van het debat voornamelijk in verdeelde en gepolariseerde
context wordt goed geïllustreerd door terro-aanval.
, Lawstudentatvub Lawstudentatvub@outlook.com 2023-2024
Mensen uit de Arabische wereld zeggen dat er geen sprake is van terro-geweld, maar het is te zien binnen
context van legitiem recht van verzet van het Palestijnse volk. Vanuit Europa daarentegen wordt de
oprichter van de ‘Liga van Arabische Staten’ aangemerkt als een terro-organisatie en de context van het
conflict zullen kwalificeren als een genocidaire terrorisme. Dit is eveneens te zien in Amerika. Er is aldus
verontwaardiging over het aanval van Hamas. Vaak wordt vergeten dat dit ondertussen al 70 jaar bezig is
en het Palestijnse volk eigenlijk al heel lang uit hun huizen verdreven worden. De Gazastrook van waaruit
de rakketten op Israël worden afgevuurd roeide in die 70 jaar tijd tot een openluchtconcentratiekamp met
2 miljoen Palestijnen en bombardementen.
Wat heeft ‘Nine-Eleven’ ons intussen geleerd? Op welke manieren spelen die gebeurtenissen een rol in
onze samenleving? Dit wordt eigenlijk gekoppeld aan het recent op de gang zijnde conflict tussen Palestina
en Israël. In verhouding tot ‘Nine-Eleven’ twee grote vergissingen en die worden weerspiegeld in het
conflict:
➔ Osama Bin Ladin wordt gezien als meesterbrein achter die aanslagen op ‘Nine-Eleven’ en stond
lange tijd op de radar van Amerikaanse inlichtingendienst -> die dienst miste alertheid, maar
verprutste ook vele kansen om vele grotere aanslagen op eigen grondgebied te voorkomen. Dit is
vandaag de dag ook te zien in het conflict van Palestina-Israël waar het Westelijke Jordaanoever in
hoge mate wordt opgedreven.
➔ Grote overschatting vanuit Amerika. Bin Ladin die zou genoten hebben van die erkenning als
‘superterrorist’. Amerika besliste toen om eerst Afghanistan aan te vallen omdat de Taliban toen
weigerde om Bin Ladin uit te leveren, vervolgens ook Irak. Het is de overreactie op dat terro-geweld
4 en stigmatiseren van bevolkingsgroepen die die opleving van miserie en terrorisme heeft
opgeleverd -> dit betekent dus dat vanwege oorlogsverklaring van Amerika en aanval op
Afghanistan en Irak dat er ook heel wat aanslagen heeft plaatsgevonden in Europa, ook in België
(‘aanslagen in Brussel’) want Amerika is een bondgenoot van België.
Hoe wordt terrorisme best aangepakt? In verhouding tot het conflict Palestina-Israël kan gezegd worden
dat de overreactie van Israël in principe legitiem is, maar Hamas die het aanval heeft gepleegd op Israël
heeft niets te maken met het Palestijnse volk, daarom is het niet gerechtigd dat Israël oorlogsmisdaden
pleegt op het volk in Palestina. Het is ook belangrijk dat er niet wordt samengewerkt met corrupte regimes
die in zekere zin medeverantwoordelijk zijn voor het ontstaan van terrorisme. Men moet ook als staat
erkennen dat terrorisme nooit volledig zal kan uitgeroeid worden. Daarom is het de bedoeling dat de terro-
aanslagen van Hamas strikt moet veroordeeld worden ZONDER het Palestijnse volk daarbij te betrekken
want dat is niet hetzelfde!!!
Herhaling
Les 1 in verband met sociogenese van de angst
Veiligheid als semantisch sleepnet in het voetlicht te krijgen => publieke veiligheid én maatschappelijke
ordening in Westerse samenleving heeft een tamelijk neurotisch karakter verkregen: terwijl
objectieve/tastbare veiligheid in hoge mate piekt, blijkt subjectieve/waargenomen veiligheid af te nemen.
Samenleving is nooit zo veilig geweest, maar mensen voelen zich in toenemende mate onveilig -> vanwaar
komt dit gevoel? Dit is belangrijk om te bestuderen.
Er zijn een aantal verklaringen gegeven die etymologisch van aard zijn: veiligheid komt van het
Scandinavische begrip ‘Fehlig’ wat beschut/beschermde betekent aldus privaatrechtelijk van aard, maar
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur lawstudentatVUB. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
83637 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans